OECD ülkeleri arasında kamuda en az kadının çalıştığı ülke Türkiye

Görsel: KEİG

DİSK'e bağlı Genel-İş Araştırma Dairesi'nin her yıl düzenli olarak hazırladığı ‘Kamu İstihdam Raporu’nun bu yıl beşincisini yayınladı.

Bu yıl koronavirüs pandemisinin etkilerinin de dahil edildiği rapor ‘Covid-19 Sürecinde Kamuda İstihdam Raporu’ adını taşıyor.

Kamu istihdamında yaşanan değişimlerin güncel veriler ışığında ayrıntılı olarak incelendiği rapora göre Türkiye’de kamu harcamaları yetersiz, yeni istihdam yaratılamıyor, kamu istihdamı OECD ülke ortalamasından düşük.

Ayrıca Türkiye’de her 10 kişiden 8’i özel sektörde, 2’si kamuda istihdam ediliyor. Kamuda en az kadının çalıştığı ülke Türkiye’yken her 100 kişiye 4 kamu personeli düşüyor.

Araştırmadan ayrıntılar şöyle:

Türkiye’de kamu harcamaları yetersiz 

*Türkiye’de, GSYH içerisinde kamu harcamalarının oranı oldukça düşüktür. OECD ülke ortalamasına göre GSYH içinde genel kamu harcamalarının oranı yüzde 42,12 iken, Türkiye’de bu oran yüzde 35’tir. Türkiye’de kamu harcamalarının oranı birçok Avrupa ülkesine göre de düşüktür. Almanya (yüzde 45,38), Yunanistan (yüzde 46,27), İtalya (yüzde 48,71) GSYH’nin yarıya yakını, Fransa’da (yüzde 55,59) ise yarısından fazlası kamu harcamalarına ayrılmıştır. 

GSYH İçinde Genel Kamu Harcamalarının Oranı

Kamu istihdamı OEXD ülke ortalamasından düşük

*Ülkelerin kamu harcamalarına ayırdığı payın yanı sıra kamu istihdamının toplam istihdam içindeki payı hükümetlerin çalışma hayatına dönük bakış açısını ortaya koyar. Toplam istihdam içerisinde kamu istihdamının payı ne kadar büyük olursa, hizmetlerin niteliği de o kadar artar. Ayrıca kamudaki çalışma ilişkileri, özel sektöre göre daha güvenceli olduğu için çalışanları da korur. Türkiye’de ise kamu istihdamının toplam istihdam içindeki payı OECD ülke ortalamasının altındadır. Türkiye’de bu oran yüzde 10,77 iken OECD üye ülkeler ortalamasında yüzde 17,69’dır.

Toplam İstihdam içinde Kamu Sektörü İstihdam Oranı2 (%)

Kamuda istihdam yaratılmıyor

*Türkiye’de yıllık ekonomik büyümenin istihdam yaratmadığı görülmüştür. 2017’de OECD ülkelerinde yıllık büyümenin kamu istihdamındaki artışa oranlarını incelediğimizde, ekonomik büyümenin Türkiye, İtalya ve Macaristan’da kamuda istihdamını artırmadığı görülmektedir. Oysa resmi rakamlara göre Türkiye’de 2017’de yıllık olarak ekonomik büyüme oranı yüzde 7,4’tür. Bu durum açıkça gösteriyor ki, ekonomi politikaları hem kamuda hem de özel sektörde istihdam yaratmamaktadır.

Yıllık Büyümeye Göre Kamuda İstihdam

Her 10 kişiden 2’si kamuda istihdam ediliyor

*2015-2020 arasında kamuda istihdamın yüzde 35,7 arttığını söyleyebiliriz. 2015’te 3 milyon 520 bin 530 kişi olan kamu sektörü istihdamı, 2020’de 1 milyon 258 bin 822 kişi artarak 4 milyon 779 bin 352’ye çıkmıştır. Bu artışın nedeni uzun yıllardır kamuda güvencesiz bir şekilde çalışan taşeron şirket işçilerinin ‘sürekli işçi kadrosuna’ geçirilmesidir.

*2017 Aralık ayında çıkarılan 696 sayılı KHK ile personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım ihaleleri ile taşeron firmalarda çalışan işçiler merkezi idarelerde sürekli işçi kadrosuna, belediyelerde çalışan taşeron işçiler ise belediye şirketlerine geçirilmiştir.

Kamuda ve Özel Sektörde İstihdama İlişkin Veriler

*Özel sektörde ise istihdam düşmüştür. Özellikle 2017-2018 başlayan ekonomik krizinin etkisi ve Covid-19 salgını sürecinde özel sektör yatırımları azalmış, bu da doğrudan özel sektör istihdamını etkilemiştir. 2018’de 24 milyon 385 bin 818 kişi olan özel sektör istihdamı, 2020’nin Ağustos ayı istatistiklerinde 2 milyona yakın azalarak 22 milyon 774 bin 648 kişi olmuştur.

Kamuda en az kadının çalıştığı ülke Türkiye

*Kamu istihdamını cinsiyet dağılımında incelediğimizde, dünyada birçok ülkede kamuda istihdamın cinsiyete göre dağılımında eşitliğin sağlandığı ve hatta kimi ülkelerde kamu sektöründe kadın istihdamının, erkekleri geçtiğini söyleyebiliriz.

*OECD üye ülkelerin ortalamasında kadınların kamu sektöründe istihdam oranı yüzde 60, erkeklerin yüzde 40'dır. Bazı ülkelerde istihdam oranları kadın ve erkek olarak şöyledir; Fransa'da yüzde 63,55'e, yüzde 36,45, Macaristan'da 59,74'e, yüzde 40,66, Yunanistan'da yüzde 48'e, yüzde 52'dir. Türkiye'de ise durum oldukça eşitsizdir. Türkiye'de kadınların kamu sektöründe istihdam oranı yüzde 25,31, erkeklerin ise istihdam oranı yüzde 74,69'dur. Bu durum, Türkiye'de kamu politikalarında cinsiyete dayalı bir eşitliğin sağlanamadığı, hatta buna dönük çalışmaların oldukça yetersiz olduğunu göstermesi açısından önemli bir veridir.

Cinsiyet Dağılımında Kamu Sektörü İstihdam Oranı (%)

Her 100 kişiye 4 kamu personeli düşüyor

*Kamu istihdam düşük olması, vatandaşların nitelikli kamu hizmetine ulaşımını da engellemektedir. Türkiye'de her 100 kişiye 4 kamu personeli (yüzde 3,7) düşerken, Fransa ve Macaristan'da her 100 kişiye 9, Yunanistan'da ve Portekiz'de her 100 kişiye 7 kamu personeli düşmektedir.

Kamu İstihdamının Ülke Nüfusuna Oranı (%) 

İstihdamı en fazla artan bakanlık Milli Eğitim Bakanlığı

*2018'den 2019'a istihdamın en fazla arttığı bakanlık Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) olmuştur. 2018'de MEB'de 1 milyon 90 kişi çalışırken, 2019'da MEB'e bağlı çalışan sayısı 1 milyon 27 bin 885 kişiye ulaşmıştır. Ancak bu artışın 40 bin yeni sözleşmeli öğretmen atamasından kaynaklanmaktadır yani güvencesiz bir istihdam biçiminden oluşmaktadır.

*İstihdamın en fazla azaldığı bakanlıklar ise Milli Savunma Bakanlığı ve Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlıkları olmuştur. Milli Savunma Bakanlığı’na bağlı çalışan sayısı 2018’den 2019’a 46 bin 792 kişi azalarak 479 bin 263 kişiden 432 bin 471 kişiye düşmüştür. Aile Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na bağlı çalışan sayısı ise bin 46 kişi azalmış, 52 bin 405 kişiden 49 bin 359 kişiye düşmüştür.

Türkiye’de her 1000 kişiye 2 doktor düşüyor

*İstihdamın en fazla arttığı ikinci bakanlık ise Sağlık Bakanlığı olmuştur. Sağlık Bakanlığı bünyesinde 2018’de 1 milyon 16 bin 401 kişi çalışırken bu sayı 2019’da 26 bin 254 kişi artmış ve 1 milyon 42 bin 655 kişiye ulaşmıştır. Ancak bu sayı, halkın nitelikli sağlık hizmetlerinden yararlanması için yeterli değildir. Türkiye’de her 1.000 kişiye yalnızca 2 doktor ve hemşire düşmektedir.

*İspanya, İtalya, Almanya gibi ülkelerde ise doktor ve hemşire sayısı Türkiye’den oldukça fazladır. Almanya, İspanya, İtalya’da her 1000 kişiye 4 doktor düşerken, Amerika, Fransa ve Almanya’da her 1000 kişiye 10’dan fazla hemşire düşmektedir.

Her 1000 kişi başına düşen doktor ve hemşire sayısı

“Memurluk” yerini “sürekli işçiliğe” bırakıyor

*Kamuda istihdam biçimlerine genel olarak baktığımızda ise en güvenceli istihdam biçimi olan memurluk son beş yılda yüzde 2,1 artarken, sözleşmeli personel sayısında olağanüstü bir artış olmuş ve yüzde 241 artmıştır. 2015'te 2 milyon 894 bin 91 kişi olan memur sayısı, 2020'de 62 bin 320 kişi (yüzde 2,1) artarak 2 milyon 956 bin 411 kişi olmuştur. Sözleşmeli personel sayısı ise 2015'te 149 bin 133 kişi iken 347 bin 849 kişi (yüzde 241) artarak 2020'de 496 bin 982 kişi olmuştur.

Statülerine Göre Kamuda İstihdam

Kamuda istihdamın yüzde 24’ünü sürekli işçilik oluşturuyor

*Kamuda memur alımında sınırlı bir artış varken, sürekli işçi sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Kamuda sürekli işçi statüsünde çalışanların sayısı 2015'te 328 bin 701 kişi iken 2020'ye gelindiğinde yüzde 249,9 artışla (821 bin 646 kişi) 1 milyon 150 bin 347 kişi oldu. Bu artışın nedeni uzun yıllardır kamuda güvencesiz bir şekilde çalışan taşeron şirket işçilerinin “sürekli işçi kadrosuna”7 geçirilmesidir. Bununla birlikte kamuda geçici işçi statüsünde çalışanların sayısı ise 2015'ten 2020'ye yüzde 104,1’luk bir artışla (29 bin 546 kişi) 28 bin 364 kişiden 57 bin 910 kişiye çıkmıştır. Kamu işçilerinde de geçici ve güvencesiz istihdam yaygınlaşıyor.

Belediye şirket işçilerinin sayısı 494 bini geçti 

*Belediyelerde istihdam yapısının belirleyeni 696 sayılı KHK oldu. 696 sayılı KHK kapsamında yapılan düzenlemeyle; personel çalıştırılmasına dayalı hizmet alım ihalesi ile kamuda çalışan taşeron işçiler belirli şartlara sahip olmaları durumunda merkezi idarelerde sürekli işçi kadrosuna, belediyelerde ise belediye şirketlerine geçirildi

Belediyelerde İstihdam

*Belediyelerde sürekli işçi kadrosunda çalışanların sayısı 2015'te 86 bin 894 iken 2020 yılına 26 bin 207 kişi (% 30) azalarak 60 bin 687 kişiye düşmüştür.

*Belediye şirketlerinde çalışanların sayısı ise 2015'te oldukça az olup 16 bin 793'dir. Ancak bu veri doğru olmadığı için 2016'da belediye şirket işçilerinin sayısında düzeltmeye gidilmiş ve gerçek sayının 90 bin 270 olduğu belirtilmiştir. 2017'de de bu sayı 100 bine yaklaşmıştır. 2017'de çıkarılan 696 sayılı KHK ile taşeronlarda çalışan işçilerin belediye şirketlerine geçirilmesi ile bu sayı kat ve kat artmıştır. 2020 III. Çeyrek verilerine göre belediyelerde çalışan şirket işçilerinin sayısı 494 bin 510 kişiye ulaşmıştır.

*Belediyelerde çalışan memur sayısı 2015'te 118.134 iken yüzde 13,1 azalarak 2020'de 102 bin 610 olmuştur. Sözleşmeli personel sayısı ise 2015'te 11 bin 520 iken 2020'de yüzde 82,7 artarak 21 bin 49 kişiye çıkmıştır. (HA)