"Öğrencilerde Lazcanın ayrı bir dil olduğu bilinci oluştu"

Görsel: Laz Enstitüsü

Laz Enstitüsü, Unesco Tehlike Altındaki Diller Atlası'na göre "kesinlikle tehlike altında" statüsünde bulunan Lazca'ya ilişkin hazırlanan  "2013-2020 Seçmeli Lazca Dersi" raporunu yayımladı.

Rapor, seçmeli derslerin uygulanmasındaki eksikliklerin giderilmesinin, derslerin ulaşması gereken kitleye erişebilmesi için şart olduğuna dikkat çekiyor.

Lazca dersleri, Milli Eğitim Bakanlığı’nın (MEB) Yaşayan Diller ve Lehçeler dersi kapsamında, 2013’ten itibaren okullarda seçmeli olarak sunulmaya başlanmıştı.

Farklı yıllarda Artvin’in Arhavi, Borçka ve Hopa, Rize’nin Ardeşen, Fındıklı ve Pazar ilçeleri ve İstanbul Beykoz’da ortaokul öğrencileri haftada ikişer saatlik derslerden yararlandı.

2013-2014’te 65 olan toplam öğrenci sayısı, sonraki yıl 214’e yükseldi. Sonrasında öğrenci sayıları değişen grafikler çizerken, 2017-2018 ve 2019-2020 eğitim yıllarında ise hiç Lazca dersi açılmadı.

Seçmeli Lazca Dersi raporunda, öğrenciler, öğretmenler, veliler, okul idareleri ve aktivistlerin derslere yönelik tutumları inceleniyor.

Birebir görüşmeler ile hazırlanan rapor, ders açma ve seçme süreçleriyle ders ve materyallerin değerlendirilmesini ve derslerin sürekliliği için önerileri ele alıyor.

Lazca derslere olumlu bakıyor

Rapora göre, öğrenciler ve öğretmenlerin genel olarak Lazca derslere bakışı olumlu; veliler ve okul müdürlerinin tutumları ise değişken.

Raporda seçmeli derslerin, Lazcanın ayrı bir dil olduğuna dair öğrencilere bilinç kazandırdığının altı çiziliyor. Dersler aynı zamanda Lazcanın toplum gözünde daha kabul edilebilir bir hale gelmesine yardımcı oluyor.

Derslerin açılma sürecinde önemli bir adımın, öğretmenlerin, sınıflarda Lazca derslerin tanıtımını yapması olduğu belirtiliyor. Hem öğrenciler, hem de veliler öğretmenlerin gönüllü çabaları sayesinde dersler hakkında bilgi sahibi oluyor; bu da sınıf açılmasını kolaylaştırıyor.

Birçok okulda ise sınıfların seçmeli ders saatinde bölünebilmesi için gerekli şartlar bulunmuyor. Sınıflar bölünemediğinde dersler ancak sınıf çoğunluğunun isteğiyle açılabiliyor. Okullarda seçmeli ders odalarının olmasının, Lazca dersi almak isteyen öğrencilere imkan sağlayabileceği belirtiliyor.

"Bazı veliler sıcak bakmıyor"

Seçmeli dersleri destekleyen müdürlerin olduğu okullarda ders açma süreci kolaylaşırken, desteklemeyen müdürlerin olduğu okullarda daha zor bir hal aldığına dikkat çekiliyor. Bu nedenle öğretmenler ve okul idaresi arasındaki işbirliği, dersleri açmada belirleyici bir faktör olarak görülüyor.

Bazı veliler ise, Lazca öğrenmenin çocuklara bir fayda sağlamayacağını, akademik başarı için bir katkısı olmayacağını veya çocukların Türkçe aksanlarının olumsuz etkileyeceğini düşünerek derslere sıcak bakmayabiliyor.

Araştırmaya katılanların derslerin devamlılığı noktasında sunduğu öneriler arasında, Laz kültürü ve dilinin önemliliğin aktarılması, velilerin bilinçlendirilmesi, Lazca dersi verilebilecek okulların önceden belirlenerek her ilçede Lazca seçmeli ders verebilecek bir öğretmenin bulundurulması öne çıkıyor.

Dört ders kitabı bulunuyor

Lazca seçmeli derslerin programı ve ders materyali çalışmaları için MEB, Laz Enstitüsü ile işbirliği yaptı. Enstitü, 2013 yılında bakanlığa yaptığı başvuru sonucu, müfredat ve ders kitapları konusunda yetkilendirildi. Enstitünün hazırladığı ders kitapları için Diller için Avrupa Ortak Başvuru Çerçevesi’nden faydalanıldı; kitaplar 2014-2015 eğitim döneminden itibaren öğrenci ve eğitimcilere sunuldu.

2020 itibariyle MEB bünyesinde eğitim aracı olarak kullanılan dört ders kitabı bulunuyor: Lazuri 5, Lazuri 6, Lazuri 7 ve Lazuri 8. 

Raporda, kitapların öğrencilere ulaştırılmasında bazı aksaklıklar olduğuna da dikkat çekiliyor. Seçmeli derslerin kitaplarının basımında belirlenen alt limitin düşürülmesi ya da tamamen kaldırılmasının, kitapların dağıtımına yardımcı olacağı belirtiliyor.

Kadrolu Lazca öğretmeni yok

MEB bünyesinde 2020 itibariyle kadrolu Lazca öğretmeni bulunmuyor. Seçmeli dersler, ancak Türkçe veya Sosyal Bilgiler branşlarında görevli öğretmenlerce verilebiliyor. Üniversitelerde, diğer diller için olduğu gibi, Laz Dili ve Edebiyatı veya Lazca Öğretmenliği gibi bölümlerin açılmasının, seçmeli Lazca derslerinin yaygınlaşması ve kalitesinin artmasına katkıda bulunacağı belirtiliyor.

Laz Enstitüsü, 2018 yılında Yaşayan Lazca projesi kapsamında MEB ile imzaladığı protokol ile, Lazca Eğitici Eğitimi düzenledi. Eğitim sonucu 19 öğretmen sertifika aldı; öğretmenlerden üçü bir sonraki yıl okullarında seçmeli Lazca sınıfı açtı.

Avrupa Birliği Türkiye Delegasyonu’nun desteğiyle yürütülen Yaşayan Lazca projesi kapsamında ayrıca “Laz dilinde anadili temelli çok dilli eğitimin geliştirilmesi” adlı eğitici eğitmeni kitabı hazırlandı ve düzenlenen ayrı bir eğitimde çoğunluğu öğretmen 21 kişiye daha sertifika verildi.

(RT)