Oy ve Ötesi: Sandık Başında Müşahit ve Seçmen Ne Yapabilir?

Oy ve Ötesi’nden Gözde Soytürk, 2014'te kurulan Oy ve Ötesi'ne müşahitlik başvurularının her seçimde artarak devam ettiğini belirtiyor.

Seçmen ve müşahitlerin, sandık başında bir uyuşmazlık ya da şüpheli bir durum ile karşılaştıklarında neler yapabileceğini anlatıyor.

TIKLAYIN - Oy ve Ötesi: Bir Müşahit Birçok Şeyi Değiştirebilir

* Oy ve Ötesi’nin çalıştığı yedinci seçim olacak. KOnuşmanın başında seçmenlerin güvensiz hissettiğinden bahsetmiştik. Buna bağlı olarak size gelen müşahitlik başvuruları artıyor mu?

30 Mart 2014 Yerel Seçimleri’nde sadece İstanbul’da organize olduk ve 30 bin kişiyle çalıştık. Hemen ardından Yalova’da seçimler tekrar yapıldığında, oradaki gönüllülere destek olmak için ekibimizle otobüslerle bir gün öncesinden gidip kamp yapmıştık.

Daha sonra 10 Ağustos Cumhurbaşkanlığı seçimi oldu ve başvurular çok düşüktü, 15 binlere indi; çok talep yoktu. Ama Oy ve Ötesi altı ilde çalışmalar yaptı.

7 Haziran 2015 seçiminde Oy ve Ötesi 46 ile yayıldık, 55 bin gönüllüyle görev yaptık; Kasım 2015’te de yine 46 ilde 60 bin gönüllüyle müşahitlik çalışması yaptık.

Referandumda ise müşahitlik organizasyonunun siyasi partiler çatısında yapılması kararını aldık ama yine seçmenlerin tutanaklarını bize göndereceği ve herkesin şeffaf bir şekilde tutanakları teyit edebileceği bir mobil uygulama yaptık ve 127 bin kişi indirdi. O uygulamayı Bayburt hariç, 80 il indirdi.

Bu seçimde de dedik ki, madem mobil uygulamayla 81 ille bağlantıyı kuramadık; fiziksel olarak kuralım ve tanışmaya gidelim. Bu yıl tüm illerde müşahitlik organizasyonu yapıyoruz, eğitimler veriyoruz.

* Bayburt’ta bir örgütlenme sağlayabildiniz mi?

Çekirdek bir ekiple başlıyoruz. Bu ekibimizde İstanbul’dan gidenler var, Trabzon’dan gidenler var. Derneklerle, esnafla görüşüyorlar.

* Bayburtlular ne diyor? Neden bir tek o il öne çıkıyor?

Zaten hükümet bir seçim yapıyor, seçimi de kontrol ediyor, size ne gerek var, gibi bir algı var. Sivil toplumun, katılımcı demokrasinin, gönüllülüğün çok farkında değiller, gibi düşünüyoruz. Herkesin müşahit olması gerekmiyor aslında, biz de seçime sahip çıkmanın, katılımcılığın önemini anlatmak, paylaşmak için her yere gitmeye çalışıyoruz.

Müşahitlik nedir? Müşahit ne yapar?

* Müşahit tam olarak ne yapar? Size müşahit olarak başvurmayı düşünenler için detaylı bir şekilde anlatabilir misiniz?

Sandık başında müşahit olmak için bir siyasi partinin müşahidi olması gerekiyor. Biz bu noktada kolaylaştırıcı ve eğitici olarak görev alıyoruz.

Bir siyasi parti müşahidi, 24 Haziran’da saat 7’den itibaren sandık başında olacak. Pusulaların hazırlanması, oy kullanma, sayım, yani tüm günün gözlemcisi olur. Her şey usulüne uygun mu yapılıyor, herhangi bir yanlışlık ya da uyuşmazlık var mı, bunları gözlemler.

Bilgi çok önemli. Bu seçimden önce çok fazla kanun değişti, bir sürü genelge yayınlandı ve vakit çok az. Bu kadar kısa sürede bu yeni uygulamaların öğrenilmesi ve doğru bilgilerin yayılması çok önemli. Oy ve Ötesi’nin en önemli katkılarından biri de müşahitlik eğitimi.

Özetle müşahit, seçim günü sürecin düzenli ve doğru bir şekilde işlemesine katkıda bulunur. Usulsüzlük görürse de tutanak tutma hakkı vardır. Yani denetim yapar.

Tüm çuvallar ilçe seçim kuruluna gidene kadar müşahitin görevi devam eder. İsterse ilçe seçim kurulundaki sayıma katılmak için de başvurabilir ama çok fazla talep olduğundan bugüne kadar müşahitlere bu yetkinin verildiğini pek görmedik.

* Müşahitlik siyasi partiler üzerinden gerçekleşiyor ama müşahitlik yapmak isteyenlerin herhangi bir partiye üyeliği olması gerekmiyor değil mi?

Hayır, bir siyasi partiye bağlı olması gerekmiyor.

* Oy ve Ötesi müşahitleri ne şekilde siyasi partilere dağıtıyor?

Biz tüm siyasi partilerden müşahit kartı istiyoruz, partilerin çoğu da bunu paylaşıyor. Gönüllülerimize bunun sadece bir araç olduğunu söylüyoruz ve hangi partiden müşahit olmak istediklerini soruyoruz. Bazıları bir siyasi partiyi tercih ediyor, bazıları da herhangi bir partiden kartı alabileceklerini söylüyorlar.

* Hangi siyasi partilerin müşahit açığı var, biliyor musunuz?

Türkiye’de her sandıkta görevlisi olabilecek parti çok az. Biliyoruz ki bazı sandıklarda beş siyasi parti kurulunun sadece ikisi temsil ediliyor, kalan üçü temsil edilmiyor. Ama kurullar daha yeni tamamlandı. Partiler kendileri de bu açıklamayı yapacaktır diye düşünüyoruz. Her hafta Türkiye Öncelik Haritası’nı güncelleyerek paylaşacağız.

Müşahit olmayanlar seçim güvenliği için ne yapabilir?

* Peki insanlar müşahit olmadan seçim güvenliğini sağlamak için neler yapabilir?

Öncelikle her seçmen, kendi oy kullandığı sandığın sayımını izleyebilir. Sandık kurulundan izin isteyip, sınıfta oturarak da sayımı izleyebilir. Eğer kalabalıksa sandık kurulu dışarıdan izlemesini talep edebilir, ama oy pusulasını görebileceği bir mesafeden izleme hakkına her Türkiye vatandaşı sahip. Tutanağın fotoğrafını bize uygulamamız aracılığıyla göndererek, herkesin o sandıktan çıkan sonucu görmesini ve karşılaştırmasını sağlayabilir. Yani süreci şeffaflaştırılmasına katkı sağlayabilir.

Sandık başındayken yapılabilecekler

* Seçmenler seçim gününde herhangi bir sorun tespit ettiklerinde ne yapmalı? 

 Oy kullanma sırasında ya da sayım sırasında bir uyuşmazlık yaşanırsa, önce sandık başkanına kibarca uyarıda bulunmalarını tavsiye ediyoruz, yani “Kanun budur” gibi biz sözlü uyarıda bulunabilirler.

Eğer bu sözlü uyarı sandık kurulu tarafından reddedilirse, o kurul hakkında bir şikayet dilekçesi ya da itiraz dilekçesi hazırlamaları ve sandık kurulunun da bu dilekçeyi imzalaması gerekir. Eğer sandık kurulu bunu da imzalamazsa, şahitlerle itiraz dilekçeleri imzalanıyor ve bu dilekçeler avukatlar tarafından ilçe seçim kuruluna götürülüyor.

Tutanaklarda bir uyuşmazlık varsa, farklı tutanakları tüm siyasi partilere rapor olarak gönderiyoruz ve açıklanan ile tutanak arasında fark olduğunu söylüyoruz. Siyasi partilerin itiraz sürecini hızlandırarak kolaylaştırmaya çalışıyoruz.

Bunun dışında da seçmenler seçim günü gördükleri sorunlarla ilgili herhangi bir siyasi parti müşahidine başvurabilir; Oy ve Ötesi’nin İstanbul ve Ankara’dan tüm Türkiye’ye hizmet verecek çağrı merkezini arayabilir veya Oy ve Ötesi’nin mobil uygulaması aracılığıyla yaşanan sorunu bize dijital ortamdan aktarabilir. (ÇT)