Parajanov ve İsyankar İmgeleri Pera’da

Yönetmen Sergey Parajanov’un görsel sanat eserleri “Parajanov - Sarkis ile” sergisinde Türkiye’de ilk kez sergileniyor.

17 Mart’a kadar Pera Müzesi’nde gezilebilecek olan sergide şiirsel sinemanın ustalarından kabul edilen yönetmenin gelenekselden ‘pop art’a uzanan geniş bir yelpazede çok yönlü ve çok kültürlü kolaj, kostüm, desen, fotoğraf, resim, mozaik, obje, fotoğraf gibi pek çok türden yapıtı yer alıyor.

Erivan’daki Sergey Parajanov Müzesi iş birliği ile Zaven Sargsyan’ın küratörlüğünde hazırlanan sergide Parajanov’un eserleri dışında, ona tutkuyla bağlı olan kavramsal sanatçı Sarkis’in sanatçıya dair ürettiği yapıtlar da sergileniyor.

Parajanov’un fotoğrafı Yuri Mechitov, 1988

Aynı zamanda yönetmenin filmleri ve onun yapıtlarından ilham alan sanatçıların tanıklıklarına yer veren belgeseller İsyankar İmgeler: Sergey Parajanov programında gösteriliyor.

Parajanov 1947’de “eşcinsellik suçundan”, 1973’te Ukraynalı tarihçi Valentin Moroz’un davası sırasında tarihçiyi suçlamayı reddettiği için ve Sovyet rejimine muhalif duruşu nedeniyle birçok kez tutuklandı. Sinemadan alıkonulan sanatçı hapishanede bulabildiği malzemelerle tutukluları ve diğer figürleri günlük hayatın içinde betimledi.

Mona Lisa'ların sonsuzluğu

Parajanov’un Mona Lisa tasavvurları

Hapishanedeyken sevdiği resimlerin görüntülerini sıklıkla yeniden hatırladığını anlatan Parajanov, hapishaneden çıktıktan sonraki eserlerine de bunu yansıttı. Vasili Katanyan’ın Parajanov hakkındaki kitabında Parajanov Mona Lisa tasavvurlarını şu şekilde anlatıyor:

“Kampta bir kez Mona Lisa’yı gördüm. Gülümsedi, sonra somurttu, sonra ağladı, sonra da güldü ve suratlar yaptı... Müthişti. Onun her zaman orada, her zaman farklı olacağını anladım. Kendini istediği formda dışa vurabilir. Bu mükemmel resim, sonsuz.

“Peki neden her zaman bu kadar farklı göründü? Bir seferinde, çok sıcaktı, üstlerimizi çıkarttık ve göğüslerimiz çıplak çalıştık, bir mahpusun sırtında Mona Lisa dövmesi gördüm. Kollarını kaldırdığında cildi gerilir ve Mona Lisa gülümserdi, öne eğildiğinde kasvetlenirdi, kulağının arkasını kaşıdığında sırıtırdı. Sürekli suratlar yapıyordu!”

1989’da İstanbul Film Festivali’ne davet edilen Parajanov İstanbul’dan ilhamla otoportreler, kolajlar üretti. Dünyaca ünlü fotoğrafçı Ara Güler ile İstanbul’un tarihi mekanlarını gezdi. Ermeni mezarlığının çizimi olan “Martiros’a Sevgilerle”yi, festivalde tanıştığı sinema tutkunu bir Ermeni’ye ithaf etti.

Ara Güler ile İstanbul'da

Parajanov’un Ara Güler ile İstanbul’un tarihi mekanlarını ziyaretinden kareler.

Pera Müzesi’nin dördüncü ve beşinci katında yer alan serginin beşinci katı Sarkis’in eserlerinden oluşuyor.

İsyankar imgeler

Sarkis, “4.3.2003 (Parajanov’a)”, Parajanov’un Gökkuşağı Renkleri İle Ermenice İmzası (2015-2018)

Sergi kapsamında sunulan İsyankar İmgeler: Sergey Parajanov programında Parajanov’un öğrenciyken çektiği ve sonradan kaybolan filmi Bir Moldova Masalı’nın genişletilmiş versiyonu olan Andriesh; Ukrayna’nın uçsuz bucaksız tarlalarında geçen, Alexander Dovzhenko’nun danışmanlığında çektiği müzikal romantik komedi İlk Delikanlı; zamanın ideolojik örtüsüne bürünmüş bir melodram Ukrayna Rapsodisi; mevcut politik düzen ile topluma sızan bir tarikat arasındaki çatışmayı işleyen Taşta Bir Çiçek gibi filmleri yer alıyor.

Programda Parajanov’un filmlerinin yanı sıra Parajanov’a ilham veren sanatçıların filmleri ve Parajanov’un yaşamına ve sanatına derin bir bakış sunan belgeseller de yer alıyor.

Belgesel programı için tıklayın.

Sergey Parajanov hakkında

Yönetmen, senarist, ressam ve yazar. 1924’te Tiflis’te Eremeni bir aileye doğan Parajanov çocukluğunda şan ve keman eğitimi aldı, bale ve resimle ilgilendi, bir tiyatro topluluğunda çalıştı, senaryo yazdı, yaşamı boyunca güzel sanatların her dalıyla ilgilendi. Moskova’ya yerleştiğinde Sinema Araştırmaları Enstitüsü’nde eğitim aldı.

Parajanov’un yapıtları çocukluk, aile, din, esaret, özgürlük, çok kültürlülük temalarını işliyor.

Filmleri: Moldavian Tale (Moldavskaya Skazka - 1951), Andriesh (1954), Dumka (Belgesel – 1958), The First Lad (Pervyj paren - 1958), Natalya Ushvij (Belgesel – 1959), Golden Hands (Zolotye ruki – 1960), Ukrainian Rhapsody (Ukrainskaya rapsodiya – 1961), (Flower on the Stone Tsvetok na kamne – 1962), Shadows of Forgotten Ancestors (Tini zabutykh predkiv – 1964), Kyiv Frescoes (1965), Hakop Hovnatanian (Kısa Belgesel – 1967), The Color of Pomegranates ( Sayat Nova - 1968), Children to Komitas (Yerekhaner Komitasin – 1968), The Legend of Suram Fortress (Ambavi Suramis tsikhisa – 1984), Arabesques On The Pirosmani Theme (Arabeski na temu Pirosmani – 1985), Aşık Garip (Aşik Keribi – 1988), The Confession Khostovanan (1989-1990)

Sarkis hakkında

1938 İstanbul doğumlu Sarkis, resimle başladığı sanat hayatına heykelin yanı sıra disiplinlerarası enstelasyonlar gibi farklı sanat formları eklemiştir. Günümüzün önde gelen kavramsal sanatçılarından olan Sarkis’in eserleri Fransa’da Louvre Müzesi ve Centre Georges Pompidou, İsviçre’de MOMAC, ABD’de Guggenheim Museum gibi birçok müze ve galeride sergilendi.

(EÖ/HK)