Taliban'ın hayalet lideri Ahundzade kim?

Taliban ve Afganistan İslam Emirliği'nin üçüncü dini lideri olan bir Afgan dini lideri olan Hibatullah Ahundzade 1961 doğumlu. 

 Taliban ona, iki selefinin unvanı olan Amir al-Mu'minin (Müminlerin Komutanı) diyor. Mevlevî ve Molla sıfatlarıyla da tanınıyor.

Ahundzade, Taliban'la ilgili konularda verdiği fetvalarla kamuoyunda tanındı. 

Afganistan İslam Emirliği'nin Şeriat mahkemelerinin başkanı olarak görev yaptı.

Birçok Taliban liderinin aksine, askeri tecrübesi yok. Bir önceki lider Akhtar Mansour'un bir insansız hava aracı saldırısında ölmesinin ardından Mayıs 2016'da Taliban'ın lideri seçildi.

Sovyet işgali

Bir Peştun olan Taliban lideri, o Noorzai kabilesinden geliyor. Babası Muhammed Ahund, Safid Rawan köyündeki Malook camiinde din alimi ve imamdı.

Kendilerine ait herhangi bir arazi veya bahçeye sahip olmayan aile, cemaatin babasına nakit olarak veya mahsullerinin bir kısmı olarak ödediği miktara bağlıydı.

Aile, Sovyet işgalinden sonra Pakistan'ın Belucistan eyaletindeki Quetta'ya göç etti ve Ahundzade oradaki medreselerden (İslami seminerler) birinde okudu. 1980'lerde Afganistan'daki Sovyet askeri kampanyasına karşı "İslamcı direnişe katıldı".

Taliban'ın ilk üyelerinden

1994'te Sovyetler Birliği Afganistan'dan ayrıldıktan sonra Taliban'a katıldı ve onun ilk üyelerinden biri oldu.

1995'te Farah Eyaleti'nin kontrolünü ele geçirdikten sonra, oradaki ahlak ve erdem polisinin bir parçasıydı. Daha sonra, doğu Nangarhar Eyaletindeki Taliban askeri mahkemesinin başkanı ve ardından Yüksek Mahkeme başkan yardımcısıydı.

Ardından Kandahar'a taşındı ve burada Taliban'ın kurucu lideri Muhammed Ömer'in baktığı Cihat Medresesi'nde hocalık yaptı.

Taliban hükümetinin 2001'de ABD liderliğindeki işgale düşmesinden sonra, Ahundzada grubun din alimleri konseyinin başına geçti.

Fetvalarla ünlendi

Afganistan İslam Emirliği Şeriat Mahkemelerinin Baş Yargıcı olarak atandı ve Ömer'in danışmanı oldu.

Bir askeri komutandan ziyade, Taliban'ın fetvalarının çoğunu yayınlamaktan ve Taliban üyeleri arasında dini meseleleri çözmekten sorumlu olan dini bir lider olarak ün yapmaya bu aralıkta başladı. 

Hem Ömer hem de dini lider olarak halefi Akhtar Mansur, fetva meselelerinde Ahundzade'ye danıştı. Ahundzade, Taliban'ın Quetta Shura'sının kıdemli bir üyesiydi.

2015 yılında Mansur yönetimindeki Taliban'ın iki lider yardımcısından biri olarak atandı.

Mansur'un çoğunlukla kamuoyundan uzak kalması ve güvenlik nedenleriyle toplantılara açıkça katılmaması nedeniyle Taliban'ın üst düzey liderliğinin en görünür yüzüydü.

Milletvekili Sirajuddin Hakkani daha çok askeri işlerle uğraşıyordu.

Helmand Eyaleti komutanlarından Abdul Bari'ye göre Ahundzade, her ilde gölge vali altında bir komisyon oluşturulacak, komutanları veya savaşçıları soruşturabilecek bir sistem kurdu.

Üç adaydan biriydi

25 Mayıs 2016'da ABD'nin insansız hava aracı saldırısında öldürülen Mansur'un yerine Taliban'ın dini lideri olarak atandı.

Pozisyon, için önde gelen iki aday, Mansur'un diğer yardımcısı Sirajuddin Haqqani ve kurucu lider Mohammad Ömer'in oğlu Mohammad Yakup'tu.

Ahundzada'nın atanması, onu üçüncü sıradaki aday olarak gören bazılarını şaşırttı, ancak diğerlerinden birinin atanması durumunda kızgınlığı önlemek için bir uzlaşma seçimiydi. 

Taliban kaynakları, Mansur'un Ahundzade'yi vasiyetinde halefi olarak atadığını söyledi, ancak bunun atama konusunda yetki vermeye çalışmak için bir icat olabileceği de düşünülüyor. 

Yakup ve Hakkani, Ahundzade'nin iki yardımcısı olarak atandılar.  Abdul Razaq Ahund ve Abdul Sata Ahund, Aralık 2016'da Ahundzada'ya destek sözü verdiler.

Oğlunun intihar saldırısı

Taliban'ın güney Afganistan'daki ana sözcüleri Yousef Ahmadi, Ahundzade'nin küçük oğlu Abdur Rahman'ın Temmuz 2017'de Helmand Eyaletindeki Gereşk'teki bir Afgan askeri üssüne düzenlediği intihar saldırısında öldüğünü söyledi.

Taliban yetkilileri, Ahundzade'nin oğlunun niyetinden haberdar olduğunu ve bunu onayladığını söyledi. 2019'da Ahundzade liderliğindeki Taliban, Irak İslam Devleti'ni ve Levant'ın Horasan kolunu yenerek Darzab Savaşı'nı kazandı.

Ve Mayıs 2021... 

Mayıs 2021'de Ahundzade, Afgan halkını, Birleşik Devletler kuvvetleri geri çekildikten sonra bir İslam devletinin gelişimi için birleşmeye çağırdı.

Ağustos 2021'de, nominal komutası altındaki kuvvetler, savaşta nihai bir zafer elde etmek için genel bir saldırı başlattı.

Ahundzade'nin liderliği sırasında ABD birlikleri geri çekildi ve Taliban Kabil'in kontrolünü ele geçirdi.

18 Ağustos'ta Ahundzade'nin çıkardığı genel af ile "Afganistan'daki tüm cezaevlerinden siyasi tutukluların serbest bırakılmasına karar verildiği" açıklandı.

O zamana kadar, Taliban ülke çapındaki kilit hapishanelerin kontrolünü çoktan ele geçirdi ve IŞİD savaşçıları, El Kaide üyeleri ve üst düzey Taliban figürleri de dahil olmak üzere binlerce mahkûmu serbest bıraktı.

"Hayattı mı?" sorusu

Ahundzade hakkında çok az şey bilindiği ve Kabil'in düşmesinden sonra herhangi bir fotoğrafın bulunmadığı düşünüldüğünde, onun hayatta olup olmadığı ve lider olarak kalıp kalmayacağı soruları gündeme geldi.

Şubat 2021'de Pakistan'daki bir patlamada öldüğüne dair söylentiler vardı, ancak bu Taliban tarafından reddedildi.

Kabil'in düşmesinden sonra basında çıkan haberlerde, Pakistan Ordusu tarafından gözaltında tutulduğu öne sürüldü. Ancak 21 Ağustos'ta Taliban, Sunday Guardian'a Ahundzade'nin hayatta olduğunu ve Kandahar'da bulunduğunu söyledi.

Suikast girişimleri 

Ahundzade'ye bilinen iki suikast girişimi oldu.

Molla İbrahim'e göre, Ahundzade'nin 2012'de Quetta'daki bir konferansı sırasında, "bir adam öğrencilerin arasında durdu ve yakın mesafeden Mevlevi Haybatullah'a tabanca doğrulttu, ancak tabanca tekledi..." 

İbrahim, "Taliban'ın müdahaleye koştuğunu" ve daha teklemeyi gideremeden saldırganı dizginlediğini ekledi; Ahundzade'nin olay sırasında veya ardından gelen kaos sırasında hareket etmediği bildirildi.

Taliban, silahlı saldırı girişimiyle ilgili olarak Afgan istihbarat teşkilatı Ulusal Güvenlik Müdürlüğü'nü suçladı.

16 Ağustos 2019 Cuma namazı sırasında Pakistan'ın Belucistan eyaletindeki büyük bir camide şiddetli bir patlama meydana geldi ve Ahundzade'nin kardeşi Hafız Ahmedullah ve babaları öldü.

Ahmedullah, Ahundzada'nın Taliban emiri olarak atanmasından sonra, Quetta Şura'nın ana buluşma yeri olarak hizmet vermiş olan Khair-ul-Madarais Camii'nin lideri olarak Ahundzada'nın yerine geçmişti.

Ahundzade'nin daha fazla akrabasının daha sonra patlamada öldüğü doğrulandı. Afganistan İslam Emirliği Yüksek Konseyi saldırının sorumluluğunu üstlendi ve ana hedefin Ahundzada olduğunu ekledi.

Son yıllarda herhangi bir görüntülü açıklaması yayınlanmayan Ahundzade, bugünlerde dünya kamuoyunun en çok konuşulan kelimelerinden biri olan Taliban'ın bir anlamda hayalet lideri. 

(PT)