Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik Atölyesi Eskişehir'de
IPS İletişim Vakfı ve Özgür Gazeteciler Cemiyeti'nin sürdürdüğü, Kaos GL'nin destekleyerek içinde yer aldığı “Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik” atölyesinin beşinci ayağı Eskişehir'de yapıldı..
İstanbul, Bursa, Mersin ve İzmir'de yapıldı
Daha önce sırasıyla İstanbul, Mersin, Bursa ve İzmir'de gerçekleştirilen atölyenin Eskişehir ayağında, Eşkişehir ve çevre illerden gazeteciler ile kadın ve LGBTİ örgütleri ve belediye çalışanlarını buluşturan atölyede medyada kadın ve LGBTİ temsiliyeti ve toplumsal cinsiyet odaklı habercilik konuşuldu.
Atölyenin sonraki ayağı 25 Mart'da Batman'da yapılacak. Batman ve çevre illerinden atölyeye katılmak isteyen gazeteci ve hak örgütü temsilcileri proje koordinatörü Öznur Subaşı'ya [email protected] adresinden ulaşabilir.
Gün boyu sürecek olan atölyede Galatasaray Üniversitesi'nden Dr. İdil Engindeniz Şahan proje kapsamında gerçekleştirilen gazete ve televizyon taramaların sonuçlarını paylaştı.
Kadir Has Üniversitesi İletişim Fakültesi Dekan Vekili ve BİA Eğitim Danışmanı olan Prof. Dr. Sevda Alankuş kadın odaklı haberciliği anlattı.
TIKLAYIN - LGBTİ ODAKLI HABER NASIL YAPILIR?
Kaos GL'den Ali Erol ise LGBTİ odaklı haberciliği anlattı. bianet Eş Genel Yayın Yönetmeni Haluk Kalafat toplumsal cinsiyet odaklı haberciliğe ilişkin bianet deneyimini aktardı,
Engindeniz Şahan: İlk sayfada kadın temsili yüzdesi yüzde 26
İdil Engindeniz Şahan, Mayıs 2016’da ulusal ölçekte 11 (Hürriyet, Sabah, Posta, Sözcü, Habertürk, Yeni Şafak, Cumhuriyet, Aydınlık, Birgün Özgür Gündem, Yeni Akit), yerel ölçekte dokuz ayrı gazetenin (Karadeniz, Yeni Asır, 5 Ocak, Özgür Haber, Çağdaş, Pusula, Güneydoğu ekspres, Olay, Sakarya) 80 nüshasını ve yedi televizyon kanalından (Kanal D, Show, Fox, NTV, 24, Trt 1, imc) 544 haberi inceledi. Şahan, ulaşılan yüzdelerin toplumsal cinsiyet açısından dengeli dağılım göstermediğini söyledi. Eskişehir ve çevre iller özelinde Sakarya gazetesi ele alındı.
"Tüm gazeteler birlikte ele alındığında ilk sayfada kadın temsili yüzdesi yüzde 26."
'İncelenen 6568 içerikte kadın ve LGBTİ odaklı haberlerin sayısına bakıldığında kadının taraf olduğu haberler toplam haberlerin yüzde 9.8’ini; kadının asli unsur olduğu haberlerse yüzde 8.11’ini oluşturuyor.
"Televizyonlarda ise 1694 haberden sadece dördü LGBTİ varlığına dair. 544 haberden 271’i haber kadınla ve kadınlıkla ilgili ancak LGBTİ ile ilgili sıfır haber var.
Engindeniz Şahan, inceleme sırasında karşılaştığı haberlerdeki cinsiyetçi ifadeleri, ayrımcılığı anlattı.
Alankuş: Mağdur olarak kodlama
Alankuş sözlerine İdil Engindeniz Şahan'ın bıraktığı noktadan başlayacağını söyleyerek başladı ve "Bu Türkiye'de değil tüm dünya aslında fotoğraf bu. Kadının ve LGBTİ'lerin mağdur olduğunda haberin konusu olması ve hatta görmezden gelinmesi sorun. Mağdur olarak kodlanan kadın ve LGBTİl'er açısından, haber karşımıza bir hak ihlali olarak çıkıyor" diyerek sözlerine başlayan Alankuş, sunumunu "kadın ötekileştirildiği gibi, öteki de kadınlaştırılıyor" diyerek sürdürdü. Neyin haber olduğu, haberin kaynağı, dili gibi unsurlarda kadın bakışını nasıl inşa edilebileceğini anlattı ve yaşanılan sorunları anlattı.
5N1K sorularını kestirmeden yanıtlayan haberlerin bizzat hak ihlaline neden olduğunu, çünkü klişelere teslim olunduğunu anlatan Alankuş, haber yaparken tekrar tekrar sorgulamanını gerekli olduğunu ve hak ihlallerinin takibinin ısrarla takip edilmesi, ayrıca hak kazanımlarının öne çıkarılması gerektiğini vurguladı. Alankuş, mağdur haberlerinin öğrenilmiş çaresizliği yeniden yeniden ürettiğini belirtti.
Erol: Bu medya nasıl işliyor?
Atölye Kaos Gey-Lezbiyen Kültürel Araştırmalar ve Dayanışma Derneği'nden Ali Erol'un LGBTİ odaklı habercilik sunumuyla devam etti. Erol, sunumuna Kaos GL'in kuruluşunu anlatarak başladı.
"Biz de varız" diyerek yola çıktıklarını söyleyen Erol, sadece eleştirmek yerine, "Bu medya nasıl işliyor" sorusunun peşinde olduklarını belirtti.
TIKLAYIN - LGBTİ ODAKLI HABER NASIL YAPILIR?
“Cinsiyet kimliği ile cinsel yönelim birbiriyle ilişkili iki şey. Haber yazarken kişi nasıl kendisini tanımlıyorsa öyle yazmalıyız. Haberin öznesi olan kişiye kimlik atamamamız gerekiyor.
“Örneğin, translarla ilgili haber yaparken polis bülteni gibi haberler yerine haberin öznesi olan translara mikrofon uzatmalıyız. 'Açılmak hak, ifşa suç' diyoruz. Bir kişinin cinsel kimliğini açıklaması hakkı ancak kendileri açıklamadan birilerini ifşa etmek, korkunç sonuçlara neden oluyor.
Kalafat: bianet'te habercilik
Daha önce çalıştığı medya kurumlarıdaki eril yapıyı anlatarak başladığı sunumunda Kalafat, bianet'in yapısını, hak odaklı haberciliği nasıl uygulandığını aktardı.
Yerleşik zihniyeti dalgalanışı üzerine Mayı 2013'te Tasarruf Mevduat Sigorta Fonu'nun (TMSF) el koyduğu Akşam gazetesinin 2013 yılı 8 Mart manşetiyle başlayarak zaman içinde toplumsal cinsiyet odaklı habercilik açısından nasıl gerilediğini anlattı.
Kalafat Takvim gazetesinin 3. sayfasında 6 Aralık 2016 günü yayınlanan iki haber üzerinden neleri yapmadıklarını anlattı.
Atölye, kadın ve lgbti örgütleri ile medyanın ilişkisine dair tartışma ile devam etti.
Tartışma bölümünde, LGBTİ mücadelesinde medyada görünür olmanın yolları, nasıl basın duyurusu yazılacağı, mücadelenin medyada doğru yansıtılması için takibin önemine dikkat çekildi.
Bu konuda LGBTİ jargonunun doğru algılanabilmesi için dilin yeniden yeniden düşünülmesi, yenilenmesi, yetkinleşmesi ve anlaşılır olması gerektiği konusu dile getirildi.
Haberciler kurumlarında yaşadıkları zorlukları, nasıl mücadele verdiklerini, haberi nasıl korumaya çalıştıklarını örnekler vererek aktardılar.
Ayrıca katılımcılar, yerel ve ulusal basından seçtikleri haber örneklerini toplumsal cinsiyet odaklı olarak yeniden yazdı; haber yazımnını ardıdan sonuçlar üzerinden tartışıldı.
Proje hakkında
“Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik Elkitabı ve Online Kütüphanesi Projesi” Avrupa Birliği Demokrasi ve İnsan Hakları İçin Avrupa Aracı (DİHAA) Fonu tarafından destekleniyor.
İki yıl sürecek olan projede, temel olarak ana akım var yerel medya içindeki baskın toplumsal cinsiyet önyargılı gazeteciliğin pratiklerinin ve söylemlerinin dönüştürülmesinin yolları ve araçlarını tartışmayı hedefleniyor. İlk yıl Türkiye’nin sekiz merkezinde yapılacak haber atölyelerinde kadın LGBTİ örgütlerinin temsilcileri ve gazetecilerle bir araya gelerek medyadaki eril habercilik pratiği, sorunları ve bu sorunlarla başa çıkma imkanlarıyla toplumsal cinsiyet odaklı habercilikten ne anlaşıldığı, nasıl yapılabileceği tartışılacak.
İkinci yıl bölgesel atölyeler ve yuvarlak masa toplantılarıyla devam edecek olan projede yapılan gazete ve televizyon haber taraması raporunun katkısıyla oluşturulmuş atölye içeriğinin tartışmaları sonucu ortaya çıkan kolektif çalışma ile toplumsal cinsiyet odaklı habercilik el kitabı ve online kütüphanesi oluşturulacak. Projede son olarak Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik Konferansı düzenlenecek. (EA/HK)
* Manşet fotoğrafı: Şenay Bilik Yıldırım - EsGazete