Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik: Feministiskt Perspektiv, Kaos GL ve bianet
Haberin Kürtçesi / İngilizcesi için tıklayın
bianet’in “Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik” projesinin final konferansı İstanbul’da Cezayir Toplantı Salonu’nda gerçekleştirildi.
Kolaylaştırıcılığının Kaos GL Medya ve İletişim Program Koordinatörü Yıldız Tar’ın yaptığı oturuma İsveç’te yayın yapan feministisktperspektiv.se Kadın Gazetesi’nin kurucusu ve Genel Yayın Yönetmeni Anna- Klara Bratt ile Kadir Has Üniversitesi’nden IPS İletişim Vakfı Eğitim Danışmanı Prof. Dr. Sevda Alankuş konuşmacı olarak katıldı.
Konferansta “kadınlar ve LGBTİ’ler medyada ne kadar ve nasıl yer alıyor”; “Haberlerde nasıl bir dil kullanılıyor”, “LGBTİ ve kadın odaklı haber nasıl yapılır” gibi sorulara yanıt arandı.
Anna- Klara Bratt ile Sevda Alankuş oturum öncesi sohbet etti.
Oturumun açılış konuşmasını proje koordinatörü Öznur Subaşı yaptı. Subaşı konuşmasında 22 Ekim 2016’da İstanbul’da başlayan “Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik Atölyesi” çalışmasını anlattı.
Işın Eliçin Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik Kütüphanesi'ni tanıttı.
Ardından Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik Kütüphanesi’nin editörlüğünün yürüten Işın Eliçin çevrimiçi olarak hizmete giren Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik Kütüphanesi'ni tanıttı. Rehberler, araştırma ve analizler, haber ve söyleşiler, sözlük ve kaynakça olmak üzere beş ana bölümden oluşan ve bu alanda sadece Türkiye için değil uluslararası düzeyde de ilk online örneği teşkil eden kütüphaneyi Ali Seçkin Karayol tasarladı.
Oturum Yıldız Tar’ın konuşmasıyla başladı. Ardından Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik Konferansı'ndan feministisktperspektiv.se kurucusu Anna-Klara Bratt söz aldı.
Brat konuşmasında “İsveç’te kadınlar olarak bir gün medyada yer alıyorsak 99 gün yer almıyoruz” diyerek başladı. #MeToo hareketinin İsveç’te görünürlüğün ve gündem olmada büyük bir fayda sağladığını anlattı.
Bratt İsveç’in yasalar açısından sorun yaşamadığını ama pratikte sorunların sürdüğünü söyledi: “İsveç'te cinsel tacizi önlemek için oldukça gelişmiş yasalarımız var. Ancak gördük ki buna rağmen birçok iş yerinde hatta avukatlar arasında dahi kadınların yarısı cinsel tacize uğruyor.”
Prof. Dr. Sevda Alankuş ise Türkiye’de haber odalarının erkek yapısının ve bizatihi haberin kendisinin erkek formunun sorunun asıl parçası olduğunu belirtti: “Türkiye’ye baktığımızda erkek egemen haber merkezleri görüyoruz. Haklarını savunan kadın gazeteciler ise marjinalleştiriliyor. Firijit, cadı gibi kelimelerle betimleniyorlar.”
Yıldız Tar iki konuşmanın ardından “Medya sektöründeki cinsiyet eşitsizliğinden kaynaklanan cam duvarlar nasıl kaldırılır” sorusunu yöneltti.
Alankuş bu konuda yaptığı açıklamada özetle "Her yayın kuruluşunun bir cinsiyet politikası olmalı. Hem erkek egemen haber yapma pratiklerinin hem de kurumsal yapının değişmesi gerekiyor. İlk ötekileştirilen hep kadın oluyor. Diğer ötekileştirilenler de kadın üzerinden yapılıyor. Bizim de öteki merkezli bir habercilik yapmamız gerekiyor” yanıtını verdi.
Tar, bu konuda şöyle konuştu: “Medya İzleme Raporunda şunu görüyoruz ki hiçbir basılı yayın kuruluşunda cinsiyet odaklı bir politika yok. LGBT+ arasında translara yönelik haberler daha yaygın. Ancak bunlar da ayrımcı bir dil ile yapılıyor.”
Oturum soru cevap bölümüyle son erdi.
Sevda Alankuş hakkında
BİA Eğitim Danışmanı, Kadir Has Üniversitesi iletişim Fakültesi (Prof. Dr.). Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi mezunu. Yüksek lisans ve doktora derecelerini Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi alanında ve aynı üniversitede tamamladı. Akademik çalışmalarına 1988-89 yıllarında Leeds Üniversitesinde devam etti.
Ege ve Ankara Üniversiteleri iletişim Fakültelerinde 1982-1999 yılları arasında öğretim üyesi olarak çalıştı. Doçentlik ve profesörlük unvanlarını iletişim Bilimleri alanında aldı.
Doğu Akdeniz Üniversitesi, iletişim ve Medya Çalışmaları Fakültesi'nde dekanlık yaptığı dönemde (1999-2008), Barış için iletişim ve Araştırma Merkezi'ni kurdu.
1999 yılından bu yana, Bağımsız iletişim Ağı eğitimlerinin danışmanı sıfatıyla, IPS Vakfı yayınlarının editörlüğünü üstlendi. Araştırma alanları arasında alternatif medya, barış gazeteciliği, feminist medya eleştirisi gibi konular yer alıyor.
Anna-Klara Bratt hakkında
İsveç'li bir feminizm savunucusu, gazeteci ve sendikacı olarak çeşitli görevlerde yer aldı. 1999 ve 2004 yılları arasında Arbetaren (İşçi) isimli bir sendika gazetesinin ilk kadın genel yayın yönetmeni olarak çalıştı. Görev aldığı yıllarda gazete feminist ve cinsiyet eşitlikçi bir doğrultuda olması nedeniyle tanındı.
Dergide editoryal, köşe yazarı ve eleman pozisyonlarında eşit sayıda erkek ve kadın yer aldı. 2007 yılında Cinsiyet Eşitliği isminde bir kitap yayınladı. Ocak 2011 yılından itibaren ise kurucusu olduğu haftalık çevrimiçi bir dergi olan feministisktperspektiv.se 'de genel yayın yönetmeni olarak çalışıyor.
Yıldız Tar hakkında
Ailesinin ve toplumun ona verdiği isim ve cinsiyeti reddettiğini ilan ettiği 2010 senesinde Boğaziçi Üniversitesi'nde doğdu. Özgür Radyo'da "Gökkuşağı Sohbetleri" isimli bir LGBT tartışma programının da sunuculuğunu yaptı. Etkin Haber Ajansı'nda (ETHA) muhabirlik yaptı.
Ceylan Yayınları'ndan çıkan "Yoldaş Ben İbneyim: Solun LGBT ile İmtihanı" kitabının yazarı. Kaos GL ve Pembe Hayat'ın çıkardığı "Dönmelere Doyamadık", "Medyada LGBTİ'lere Yönelik Nefret Söylemi" ve Kaos GL'nin "Çalışma Hayatında Ayrımcılık" kitaplarını yayına hazırladı. Şu anda KaosGL.org haber sitesinde editörlük yapıyor.
Proje hakkında
Avrupa Birliği Demokrasi ve İnsan Hakları İçin Avrupa Aracı (DİHAA) Fonu tarafından desteklenen Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik Elkitabı ve Online Kütüphanesi Projesi’ni 2016-2018 yılları arasında yürüttük. Projenin süpervizörlüğünü Prof. Dr. Sevda Alankuş, koordinatörlüğünü Öznur Subaşı yaptı.
Proje kapsamında gerçekleştirilen atölye içeriklerini desteklemesi için Galatasaray Üniversitesi İletişim Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. İdil Engindeniz Şahan Mayıs 2016’da ulusal ölçekte 11 gazetenin (Hürriyet, Sabah, Posta, Sözcü, Habertürk, Yeni Şafak, Cumhuriyet, Aydınlık, Birgün, Özgür Gündem, Yeni Akit ), yerel ölçekte dokuz ayrı gazetenin (Karadeniz, Yeni Asır, 5 Ocak, Özgür Haber, Çağdaş, Pusula, Güneydoğu Ekspres, Olay, Sakarya) 80 nüshasını ve yedi televizyon kanalından (Kanal D, Show TV, FOX, NTV, 24, TRT 1, İMC TV) 544 haberi toplumsal cinsiyet odaklı habercilik kriterlerine göre taradı, raporlaştırdı. Rapor kapsamında 6568 haber tarandı.
İki yıl süren proje kapsamında temel olarak ana akım var yerel medya içindeki baskın toplumsal cinsiyet önyargılı gazeteciliğin pratiklerinin ve söylemlerinin dönüştürülmesinin yolları ve araçları tartışıldı. Bu hedef doğrultusunda Kaos-gl derneği ile birlikte Türkiye’nin on merkezinde haber atölyeleri düzenledik. İstanbul, Mersin, Bursa, İzmir, Eskişehir, Trabzon, Diyarbakır, Akyaka, Edirne ve Dersim’de düzenlediğimiz haber atölyelerinde kadın ve LGBTİ örgütlerinin temsilcileri ve gazetecilerle bir araya gelerek medyadaki eril habercilik pratiği, sorunları, bu sorunlarla başa çıkma imkanlarını ve toplumsal cinsiyet odaklı habercilikten ne anlaşıldığı, nasıl yapılabileceği üzerine tartışma imkanı bulduk.
Düzenlenen haber atölyelerinde Galatasaray Üniversitesi öğretim üyesi İdil Engindeniz Şahan, Kaos-gl derneği üyesi Ali Erol, Yıldız Tar, Kadir Has üniversitesi öğretim görevlisi Prof. Dr. Sevda Alankuş ve bianet ifade özgürlüğü editörü Elif Akgül ve eş genel yayın yönetmeni Haluk Kalafat kadın odaklı habercilik ve lgbti odaklı habercilik üzerine sunumlarını gerçekleştirdiler.
Ekim 2016-2017 tarihleri arasında gerçekleşen atölyelerde 269 gazeteci, sivil toplum örgütü temsilcisi ve iletişim fakültesi öğrencisi, öğretim görevlisi ile bir araya geldik. Atölye sonuçlarının konuşulduğu yuvarlak masa toplantıları ile toplumsal cinsiyet odaklı habercilik el kitabı ve online kütüphanesi içeriği desteklendi.
Toplumsal cinsiyet odaklı habercilik el kitabını bianet editörleri Elif Akgül ve Çiçek Tahaoğlu oluşturdu. Işın Eliçin Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik Online Kütüphanesi’nin editörlüğünü yaptı. Projede son olarak Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik Konferansı düzenlenecek. (HK)