Türkiye’de Toprağa Gömülü 1 Milyondan Fazla Mayın Var

Haberin Kürtçesi için tıklayın

Karamayınlarının Yasaklanması Uluslararası Kampanyası – Misket Bombaları Koalisyonu’nun (ICBL-CMC) araştırma birimi olan Karamayınları İzleme Örgütü’nün (MONITOR) 2018 Raporu yayınlandı. Rapora ilişkin basın açıklaması, Mayınsız Bir Türkiye Girişimi tarafından İstanbul’da düzenlendi.

Toplantıya İstanbul Tabip Odası, Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi, Türkiye Sakatlar Derneği, İnsan Hakları Derneği İstanbul Şubesi ve İstanbul Hak İnisiyatifi temsilcileri katıldı.

164 ülkenin katıldığı ve Türkiye’nin de taraf olduğu Mayın Yasağı Anlaşması çerçevesinde, ülkeler topraklarındaki mayınları temizlemekle yükümlü.

MONITOR’un bugün sunduğu rapora göre, Türkiye mayın temizleme ve uluslararası kuruluşları bilgilendirmekte yetersiz.

Yüzbinlerce mayın var, temizlik çok az

Temmuz 2018 itibariyle, Türkiye’de 164 milyon metrekarelik alanda mayın bulunuyor. 3 binden fazla teyit edilmiş mayınlı arazi varken, 701 adet bölgede de mayın olduğu şüphesi var. Mayınlı alanların üzerinde ise yaklaşık 10 milyon kişi yaşıyor.

Türkiye, ülkedeki tüm mayınları 2014’e kadar temizleme taahhüdü vermişti. Temizliğin bitmeyeceği anlaşılınca taraflar 2013’te masaya oturmuş ve süreyi 2022 yılına kadar uzatmıştı. Ancak sayısı yüzbinleri bulan mayınlardan sadece 26 bini temizlendi.

Mayınsız Bir Türkiye Girişimi temsilcisi Muteber Öğreten, devletin tüm bilgileri yetkili kuruluşlara sunmadığını, elde edilen bazı verilerin de çelişkili olduğunu belirtti.

Raporda, Türkiye’nin yürürlükte olan ulusal bir mayın eylem planı olmadığı, hazırlanan programların ise hayata geçirilmesinin beklendiği vurgulandı. 

Rapor sonuçları

MONITOR 2018 Türkiye Raporuna göre, Türkiye’nin mayın temizliğini 2022’ye kadar yetiştirmesi mümkün görülmüyor. Türkiye’nin yükümlülükleri yerine getirmek yerine, Sınır Güvenliği Gözetleme Sistemi inşasına yöneldiği aktarılıyor.

İç bölgelerde halen patlama vakalarının yaşandığı belirtilirken, mayın temizliği yetersiz. Raporda, bu olaylara rağmen net bir mayın temizliği programı olmaması nedeniyle “Mayınlar hala güvenlik için mi kullanılıyor sorusu akıllara gelmektedir” ifadesi bulunuyor.

10 milyondan fazla insanın risk altında olduğu vurgulanırken, mağdur desteği planlamalarında mağdurlara yer verilmemesi eleştiriliyor.

Sivil toplum kuruluşlarından tepki

Toplantıya katılan kuruluşlar, Türkiye’nin mayın temizleme karnesine dair açıklamalarda bulundu.

Ziraat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Başkanı Ahmet Atalık, mayınlı arazilerin temizlenmesinin işsizliği azaltacağını ve istihdam yaratacağını belirtti. Atalık, mayınlı bölgelerin tarıma açılmamasının yılda 20 milyon dolarlık maddi zarar verdiğini ifade ederken, Dicle – Fırat bölgesindeki sulamayı ve verimi düşürdüğünü söyledi.

Türkiye Sakatlar Derneği Başkanı Şükrü Boyraz, mayın patlamalarında yaralananların rehabilitasyonunun yetersiz olduğunu, topluma katılımın sıkıntılı olduğunu aktardı. Boyraz, “Türkiye her sözleşmeye taraf oluyor ama uygulamaya gelince yok” şeklinde konuştu.

İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şube temsilcisi, mayınların Kürt illerini sardığına, Gürcistan sınırından Hatay’a kadar mayın olduğuna dikkat çekti. İHD, patlamalarda zarar görenlerin önemli bir kısmının çocuk olduğunu, Çocuk Hakları Sözleşmesi’nin yıldönümünde hala önlemlerin yetersiz kaldığını kaydetti.

Türkiye’deki mayın istatistikleri*

Toplam 3 bin 520 arazide 1 milyondan fazla mayın bulunuyor.

İmha edilen mayın sayısı 6 arazide toplam 25 bin civarında.

Askeri tesislerin etrafından bilinen mayın sayısı 97 bin. Mayınlar 637 araziye dağılmış durumda.

Sınır bölgelerinde 2 bin 537 arazide, 906 binden fazla mayın var.

2013-2017 arasında 1,1 km²’lik alan temizlendi.

Türkiye’de mayın olduğu bilinen iller Ardahan, Kars, Iğdır, Ağrı, Van, Bitlis, Siirt, Şırnak, Hakkâri, Batman, Mardin, Diyarbakır, Şanlıurfa, Tunceli, Bingöl, Gaziantep ve Hatay.

Dünyada mayın tarlası temizliği

Rapora göre, Mayın Yasağı Anlaşması’na taraf olan devlet sayısı 164’e yükseldi. Anlaşmaya katılmayan tek devlet Myanmar.

2017 yılında, mayın ve savaş artığı patlayıcılar sebebiyle hayatını kaybedenlerin sayısı 2 bin 793. 4 binden fazla kişi de yaralandı. 15 kayıptan ise haber alınamıyor. MONITOR’e göre 2017, kayıpların art arda en fazla olduğu üçüncü yıl oldu. Patlamalardan etkilenenlerin yüzde 47’si çocuk.

Kayıpların önemli bir kısmı, çatışma ve şiddetin halen devam ettiği ülkelerde yaşanıyor: Afganistan, Suriye, Ukrayna, Irak, Pakistan, Nijerya, Myanmar, Libya ve Yemen.

İzleme Örgütü’nün verilerine göre, 1999’dan beri 122 bin kişi mayınlar yüzünden hayatını kaybederken, 86 bin civarında da yaralı bulunmakta.

2017’de Moritanya ve Mozambik ülkelerindeki mayının tamamını temizlerken, mayından arındırılan toplam alan 2016’ya göre düşüş gösterdi.

Anlaşma sayesinde dünyadaki toplam mayın sayısı 150-160 milyondan 50 milyon civarına düştüğü açıklanırken, hedefin 2025’e kadar tüm dünyayı mayınlardan temizlemek olduğu vurgulandı. Bu doğrultuda mayın temizliği için verilen fon yüzde 36 arttı, fakat mağdurlara verilen desteklerde yüzde 2’lik bir düşüş söz konusu. (OI/EKN)

*Verilerde, Türkiye’nin mayın temizlik süresini uzatmak için sunduğu rapordan (29 Mart 2013) yararlanılmıştır.