Türkiyenin Hâlâ Mayın Politikası Yok

Ancak, bianet'in görüştüğü Diyarbakır Barosu avukatlarından Cihan Aydın,"Türkiye'nin hâla bir mayın politikası yok" diyor.

Türkiye'nin Ottowa Sözleşmesi kapsamında sunduğu rapora göre, ülkedeki toplam mayın sayısı yaklaşık 2 milyon 900 bin.

Aydın, "Bu mayınların 2 milyona yakını sınır boylarında. 900 bini ise, ülke toprakları içinde" diyor. Türkiye'nin Ottowa Sözleşmesi'ne göre, depolanan mayınları bildirme, imha etme, döşenmiş olan mayınları saptama, çıkartma ve yok etme yükümlülükleri var. Ama, "Birkaç ay önce sözleşmeyle ilgili verilen rapora göre, Türkiye'nin imha ettiği mayın sayısı sadece 180 civarında" diyor Aydın.

Acil işler: Risk altındakileri korumak, mağdurlara olanak sağlamak

Aydın, hükümetin acil olarak yapması gerekenleri şöyle özetliyor:

* "Ülke içindeki mayınların öncelikli olarak etrafının çevrilmesi ve buralara uyarı konması gerek. En çok can kaybı, ülke içindeki savaş artıklarından, yani patlamamış el bombası, roket atar mermilerinden ve mayınlardan kaynaklanıyor. Çevrede yaşayan halk için de bilgilendirme çalışmaları yapılması gerek.

* "Mayın mağdurlarına rehabilitasyon, tedavi iş olanaklarının sağlanması gerek."

Aydın'ın saydıklarını, BM de,mayınlara karşı uluslararası eylemin vazgeçilmez ayakları olarak saptıyor. Aydın, bu eylemlerle ilgili Türkiye'deki durumu şöyle özetliyor:

Mayın ve savaş artıklarını çıkarmak, bunların bulunduğu alanları çevrelemek ve işaretlemek: "Bu konuda neredeyse hiçbir gelişme yok. 15 Mart'ta, Mardin'de, sınır boyundaki mayınlı arazinin temizliği için ihale yapılmaya çalışıldı. Sadece bir firma yeterli olduğu için ihale yapılamadı. Plan, sadece sınır boyundaki mayınların temizlenmesine odaklanıyor. Ülke içindeki mayınlı araziler için hiçbir girişim yok. Zaten yerleşim yerlerindeki mayınlı bölgelerin varlığı yarım ağızla kabul ediliyor. Bu konuda açıklanış bir envanter de yok. Devlet tarafından döşenmiş mayınları gösteren "alan mayınlıdır" diye hiçbir gösterge, levha da yok."

Risk altındakileri bilgilendirme: " Risk içinde olan gruplar için bilgilendirilme çalışmaları yapılması, Ottowa Sözleşmesi'nin hükümete getirdiği bir zorunluluk. Kısa vadede yapılacak işler arasında sayılıyor. Bir süre önce, Baro olarak, Genelkurmay'a ve İçişleri Bakanlığı'na bilgilendirme için ne yapıldığını sorduk. "Gereken yapılmaktadır, bilgilendirme seminerleri yapılmıştır" diye kısa bir açıklama geldi."

Mayın ve savaş artığı mağdurlarına tıbbi destek, rehabilitasyon hizmetleri, mesleki eğitim ve iş olanakları sağlanması: "Bırakalım iş olanaklarının sağlanmasını, mağdurların büyük kısmı protez bulamıyor. Protezi olanlara, 3 yıl dolmadan yeni protez verilmiyor. Protezin kırıldığında bantla yapıştırarak yaşayan mağdurlar var."

Türkiye'de mayın istatistikleri

Avukat Aydın'ın koordinatörlerinden olduğu, Diyarbakır Barosu'nun mayının sonuçlarıyla ilgili yürüttüğü projenin sonuçlarından biri de " Mayın " kitabı ve sergisi. Kitabı ve sergiyi, gazeteci Ahmet Şık hazırladı.

Kitaba göre, Türkiye'de mayınla ilgili bazı bilgiler şöyle:

• Türkiye, 1996 yılında, mayın üretimini, satışını ve transferini durdurduğunu açıkladı; 2001 yılında da, Uluslararası Mayın İzleme Komitesi (LM-Landmine Monitör), Türkiye'yi mayın üreten ülkeler listesinden çıkarttı.
• Uluslararası Mayın İzleme Komitesi'ne göre, Türkiye an ti-personel kara mayınlarım ilk kez 1956 - 1959 yılları arasında "yasal olmayan sınır geçişlerini önlemek" amacıyla kullanmaya başladı.
• Komite'nin 2003 Türkiye raporuna göre, 1989 ile 1992 yılları arasında da, "terörizmle mücadele çerçevesinde ve sadece güvenlik nedenleriyle", Doğu ve GüneydoğuTdaki güvenlik tesislerinin etrafına yaklaşık 40 bin adet yeni mayın döşendi.
• Türkiye'nin, komşu ülkelerle olan tüm sınırlarında mayın tarlaları bulunuyor.
• Güneydoğu bölgesinin sınır boylan 1950 yılından sonra mayınlandı. Sınır bölgesinin mayınlanmasının altında yatan neden ise komşu ülkelerle yapılan kaçakçılıktı,
• 1996'da yayınlanan Hudut Güvenliğinin Sağlanması ve Gerekli Tedbirlerin Alınması Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu 'nda Ardahan - Ermenistan sınırında 9.5 kilometrelik alanın; Hatay-Suriye sınırında 34 kilometrelik alanın mayınlı olduğu belirtildi.
• Ayrıca, Kars-Ermenistan sınırında 13 adet mayın tarlası bulunuyor. Şanlıurfa'da, tanına elverişli 140 bin dönüm alan mayınlı.
• Topraklarına l milyon mayın döşenen ve elinde üç milyon mayın stoku bulunan Türkiye, 2003 Eylül ayında anti-personel kara mayınlarının üretimini, dağıtımını, stoklanmasım ve kullanımını yasaklayan Ottowa Sözleşmesi'ni imzaladı. Şu ana kadar sözleşmeyi imzalayan ülke sayısı 144.
• Türkiye taraf olduğu sözleşmeye göre mayın üretmeyecek, satmayacak ve mayınlı arazileri temizleyecek. Ayrıca mayın mağdurlarının tedavi ve rehabilitasyonlarını da karşılayacağını da taahhüt etmiş oluyor.
• Türkiye 2007'ye kadar stoklarındaki mayınları imha edecek, 2013'e kadar da topraklarım mayınlardan temizleyecek. Türkiye'nin BM'ye sunduğu rapora göre en çok mayın Şanlıurfa, Gaziantep ve Ardahan gibi sınır kentlerinde. Buralarda toplam 587 bin mayın döşeli.
• Hakkâri ve Şırnak'ta 1991 - 94 arasında 152 bin mayın döşenmiş. Sınır kenti olmamasına karşın Tunceli'de döşeli mayın sayısı 10 bin 557.
• Mayın ve patlayıcı madde olayları yoğun olarak Mardin, Şırnak, Hakkâri, Sürt, Bitlis, Batman, Van ve Bingöl gibi Doğu ve Güneydoğu kentlerinde yaşanıyor. Sınırlardan uzak bazı sivil yerleşim birimlerinde ve güvenlik gerekçesiyle boşaltılan köylerin çevrelerinde de mayın, bulunuyor.
• Hakkâri'de boşaltıldıktan sonra 34 köy ve 148 mezranın çevresine mayın döşenmiş.
• Türkiye'de hangi tür mayınların kullanıldığı konusunda net bir bilgi bulunmuyor ancak bu yüzden kesin kaydı olmamakla birlikte binlerce Ölüm ve yaralanma olayı yaşandığı tahmin ediliyor. En fazla ölüm ve yaralanma Suriye sınırında oldu.
• PKK ile sürdürülen çatışmalarda birçok alana mayın yerleştirilmiş ve bunların büyük çoğunluğu geri çıkarılmamıştır. Ayrıca çok sayıda köy de geri dönüşü önlemek için mayınlanmıştır . Yine gerek ordu tarafından gerekse de PKK tarafından araziye çok sayıda patlamamış bomba terkedilmiştir.
• PKK'nin elinde ne kadar anti-personel mayını bulunduğu ve ne kadarının nereye yerleştirildiği konusunda net bir bilgi yoktur.
• Türkiye'de ne kadar mayın kurbanının bulunduğu ve bunların tedavi sorunlarının boyutu ve tekrar topluma entegre etme programları şimdiye kadar herhangi bir kurum tarafından de alınmamıştır.
• İnsan Haklan Derneği'ne (İHD) göre, sınırlardan uzak bazı sivil yerleşim birimlerinde ve "güvenlik" gerekçesiyle boşaltılan köylerin çevrelerinde de mayın bulunuyor ve herhangi bir mayın haritası da mevcut değil.
• Türkiye'de döşenmiş mayınlar Türkiye dahil 18 farklı ülke yapımı. Bu ülkeler Türkiye, Rusya Federasyonu, İngiltere, Çin Halk Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri (ABD), Fransa, Almanya, İsveç, İsviçre, Güney Afrika Cumhuriyeti, Hindistan, Şili, Bulgaristan, Yunanistan, İspanya, Çek Cumhuriyeti ve Pakistan. (TK)