Uzun çalışma saatleri öldürüyor

Fotoğraf: Tez-Koop-İş Sendikası

Dünya Sağlık Örgütü’yle (DSÖ) Uluslararası Çalışma Örgütü’nün (ILO) oluşturduğu ortak komite geçtiğimiz günlerde dünya genelindeki iş kaynaklı yaralanma ve hastalıkların neden olduğu ölümlere ilişkin bir rapor yayınladı.

Her yıl 2 milyona yakın insanın işe bağlı nedenlerle öldüğünü belirten rapor uzun çalışma saatlerinin dünya genelinde her yıl 750 bin ölüme neden olduğunu ortaya koyuyordu.

İstanbul Tabip Odası İşçi Sağlığı İşyeri Hekimliği Komisyonu üyesi Dr. Nazmi Algan uzun çalışma saatlerini önemli bir risk faktörü olarak nitelendiren bu rapor için “bir ilk” tanımlaması yaptı.

TIKLAYIN - Her yıl yaklaşık 2 milyon insan işe bağlı nedenlerle ölüyor

"Türkiye'de 'uzun çalışma saati' kavramı yok"

Bu durumun yeni bir kavram olduğunu dile getiren Algan, uzun çalışma saatleri nedeniyle yaşanan iş cinayetlerinin daha önce benzer raporlara hiç girmediğini söyledi.

Raporun ‘bir tahminler silsilesi’ olduğunu ifade eden Algan, buna rağmen dünya için bir projeksiyon olduğunu belirtti.

Bu kavramın Türkiye için çok önemli olduğunu aktaran Algan “Çünkü Türkiye dünyada en uzun çalışma saatlerine sahip ülkelerden beri” dedi.

Avrupa İstatistik Ofisi’nin (Eurostat) verilerine göre Türkiye’nin haftalık 42,5 saatle 2020'de ortalama çalışma süresi en fazla olan ülke (OECD verilerine göre 2019'da 47 saat ile dünya ikincisi) konumunda olduğunu söyleyen Algan şöyle konuştu:

"Rapor bize bir tahmin sunsa da Türkiye açısından önemli. Çünkü Türkiye için ‘uzun çalışma saati’ diye bir kavram hiç yok. Dünyada en uzun çalışma saatine sahip ülkelerden birisi olarak bu kavramın artık Türkiye’ye girmesi gerekli.

"Rapordaki 2016 verilerine göre iş kazasına bağlı 1 ölüme karşılık 1,24 iş kaynaklı hastalık, 0,87 de uzun çalışma saatlerine bağlı ölüm var. Yani 2016’da her 1 iş cinayetine karşılık 1,24 kişi iş kaynaklı hastalıktan, 0,87 kişi de uzun çalışma saatlerinin tetiklediği kalp krizi, beyin kanaması, inme gibi sebeplerden kaybedilmiş.

"Dünyada bu iş böyleyse; 2016’da Türkiye’de resmi olarak (Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı istatistikleri) iş cinayeti sayısı 1405 ki (aynı yıl İSİG Meclisi’ne göre 1970) bu sayıya kayıt dışı istihdamda yaşanan kayıplar dahil değil. Bu resmi istatistikten yola çıkarak Türkiye’de 1222 kişinin uzun çalışma saatlerine maruz kaldığı için öldüğünü söyleyebiliriz. Aynı şekilde 1742 işçinin de iş kaynaklı hastalıklardan yaşamını yitirdiğini tahmin edebiliriz. Ama Türkiye’de 2016’da ya da sonrasında kaç meslek hastalığından ölüm var? Kaç kişi haftada 55 saatten fazla çalıştığı için kalp krizi, inme ya da beyin kanaması geçirerek öldü? Resmi istatistiklere göre 0. İşte işin bam teli burası. Ne yazık ki Türkiye’de işçiler hastalandığında bunun iş kaynaklı olup olmadığını hızla değerlendirmeye ve tespite yönelik bir organizasyon yok.

"Dahası meslek hastalığından ölenlerin tespiti son derece güç birtakım mekanizmalara bağlı. Bu iş tamamıyla sigortacılık ve tazminat üzerinden dönüyor. Sağlık Bakanlığı da iki adım geride duruyor, işi daha çok SGK ve Çalışma Bakanlığı yürütüyor.

"Ben bir işyeri hekimi olarak hastama ‘meslek hastalığı’ şüphesi koyuyorum. Gittiği hastane ‘Evet, olabilir’ diyor. Hatta ‘Meslek hastalığıdır’ diyor. Ama iş orada bitmiyor. Ankada’da SGK’da hekimlerin azınlık olduğu bir kurulda değerlendirme yapılıyor ama hastaların birçoğu ‘meslek hastalığı’ olarak kabul edilmiyor.

"Bunun sonucunda da deniyor ki “Türkiye’de ‘meslek hastalığı’ az olduğu kadar ölümü de neredeyse hiç yok”. E tabii olmaz, çünkü doğru düzgün kayıt tutulmuyor, tanı konulmuyor. Hiç ölüm kaydının olmadığı 2016’da 4 kot taşlama işçisi öldü silikozisten ve bu istatistiklerde yok.”

TIKLAYIN - DSÖ raporu: Türkiye'de işçi ölüm oranları

"İşçiler ekonomik nedenlerle 10 saat çalışmaya razı"

Uzun çalışma saatlerinin getirdiği risklerle ilgili konuşmasına devam eden Dr. Nazmi Algan, Hollanda, Danimarka ve Almanya gibi ülkelerden örnekler verdi. Bu ülkelerin haftalık çalışma saatlerini düşürdüğünü söyledi.

Türkiye’de çalışma saatini düşürmeye yönelik herhangi bir çalışma olmadığından bahseden Algan, yaşadığı bir deneyimi anlattı:

“Türkiye’de günde 7,5 saatten fazla çalışılması yasak olan sektörlerde bile günde 7,5 saatten fazla çalışıyor insanlar. Çünkü ücretler çok düşük, bu nedenle de insanların mesaiye ihtiyaçları var.

“Çalışma yaptığımız bir fabrikada bir işçi dedi ki ‘Ben 8 saatlik çalışmamım sonunda aldığım ücretle geçinemiyorum. Her gün 2 saat de mesaiye kalırsam ancak öyle ekonomimi çevirebiliyorum.’

“Yani işçiler 8 saat yerine 10 saat çalışmaya, böylelikle de eline biraz daha fazla para geçmesine razı maalesef. Bunun gibi birçok örnek var. Siyasiler de bu durumu gündem maddesi yapmıyor ki bence Türkiye’de çalışma saatlerinin düşürülmesinden önce yasal çalışma saatlerine ve prosedürlerine uyulmasını sağlamak daha iyi bir çözüm kısa vadede.

"Mesela AVM’lerde çalışanlar haftada 6 gün 12 saat çalışıyorlar. 72 saatlik bir çalışma saatinden bahsediyoruz. Çalışma saatlerini azaltarak istihdamı artırmak normal şartlarda ekonomik olarak bir modeldir. Ama bu kadar işsizliğin olduğu bir memlekette ne iktidar partisinin ne de Meclis’teki muhalefet partilerinin böyle bir düşüncesi var.”

(HA)