Ferhenga Şer û Amrazên Şer ji Kovara Ronahîyê

Bloger û nivîskarê Înan Eroglu li bloga xwe (inanolo) dest bi amadekirina Ferhenga Şer û Amrazên Şer ji Kovara Ronahîyê kiriye. Erogluyî di yekem nivîsa xwe ya li ser mijarê de ferhenga 7 jimarên kovara Ronahiyê çêkiriye. bianetê nivîsa wî wek-xwe belav kir.

Erogluyî di vê beşa duyem de ji hejmarên navbera 8 û 17an ên Ronahîyê 67 peyv berhev kirine û ravekirine. Beşa duyem a nivîsê li vê derê ye.

Ferhenga Şer û ya Amrazan ji Kovara Ronahîyê (hj. 8-17)

Hejmar 8:

wasteya guhastinê: amûrên wek trên, likomotîv hwd. ku dikare tiştekî ji cihekî biguhêzîne cihekî din.

- “Ev du sê saet jî bi xurtî û piraniya wasteyên guhastinê bi dest dikevin.”

bombarana hewayî: bnr. bombardimana hewayî.

- “Diçû Londrê û şîret li xelkê dikirin ko bi çi awayî xwe ji bombaranên hewayîbiparêzin.”

polîsxane: avahiya ku polîs lê dimînin.

- “Dr. Tod di polîsxanê de; digote mifetişê polîsê”

civata arîkariyê ji bo ehaliyan: saziya ku karê wê alîkariya mirovan e ji ber rewşa xirab û karesatan. tr. sosyal yardımlaşma kurumu.

- “Di wê tanga bajêr de sê xanî hilweşiya bûn û ji lebatên civata arîkariyê ji bo ehaliyançar peya hati bûn kuştin.”

civata midafeha ehaliyan: saziyên ku di rewşên wek şer û karesatê de hewl dide can û milkê însanan biparêze. tr. sivil savunma kuruluşu.

- “Herwekî hon dizanin jina min di xaça sor û di civata midafeha ehaliyan de dixebite.”

xeberdox: axêver, spîker.

- “Li gora gotina xeberdoxên emêrîkanî ev tevdîreke ihtiyatî û ji ber ihtimala hin hereketên elemanan e.”

sef: xet, alî. tr. saf

destbombe: bombeya destan. tr. el bombası.

topçî: pisporê bikaranîna topan. tr. topçu.

- “Sarc di nav sefên dijmin re xwe gihande betariyên neyar û bi destbombeyên xwe beratopçiyan da û ew revandin.”

darûbest: darê, textê ku pê birîndar tên barkirin. tr. sedye.

- “Sarc vê carê hêj bêtir mêranî şanî da lê piştî êrîşê darûbestekê ew vegerande qerargehê. Sarc birîndar bûbû.”

şargeh: veşargeh. cihê ku lê tê veşartin. kozik. çeper.

- “Herkes gihaştibû şargeha xwe û li hêviya emirê dagirkirinê dima.”

zabitê mesafepîv: zabitê ku derheqê mesafeyan çûn û hatinê de agahiyan dide.

- “Zabitê mesafepîv dida zanîn ko ji Maltayê re hêj 160 mîl mane; îşê çend saetan.”

birca dîdevaniyê: birca ku di keştiyan de ji bo çavdêriyê tê bikaranîn.

- “Di vê navê de birca dîdevaniyê dida zanîn ko ji dûr ve cenkeştiyên dijmin xuya dikirin.”

dîdevan: çavdêr. tr. gözcü.

- “Di klîşa me de dîdevanên topçiyan di kûrahiya ezmên de li balafirên neyar digerin.”

Hejmar 9:

nexweşerebe: siwareya ji bo nexweşan. ambûlans.

- “Yek ji nexweşerebeyên Emerîkanî di Sûriyê de.”

motorbot: wesayiteke behrê ku bi motorê dixebite.

- “Motorboteke emêrîkanî ji Gwadel-kenalê diçû girava Floridayê.”

nêregah: cihê ji bo çavdêriyê. tr. çanaklık.

- “Dîdevanê me, ji nişkekê ve terka nêregaha xwe da û li me vegeriya.”

bilindpaye: rutbeya zêde.

- “Eve zabitekî bilindpaye.”

lebatên destkut: lebatên wek dest û lingên sun’î, çêkirî ji bo kesên bê dest û ling. tr. protez.

- “Lê îro fena nû ji wan mirovên seqet re dest û lingên darîn û hesinîn çêdike û ew mirovên ha gelek caran bi wan labatên destkut yanî sinhî bi karê xwe ê kevin radibin.”

tifika gazê: ocaxa ku bi gazê dişuxule û xwarin li ser tê çêkirin. tr. gaz ocağı.

- “Mêrê min xwe dahelandiye ser tifika gazê. … Şirikên gazê vekirî bûn.”

gaza hewayî: gaza ku ji komirê çêdibe û bo germ û ronahiyê tê bikaranîn. tr. havagazı.

- “Ji ber ko destên xwe dabû mêrê xwe û ew bi gaza hewayî kuştibû.”

Hejmar 10:

nexweşnêr: kesên ku di nexweşxaneyan de li nexweşan dinêrin û alîkariya hemşîreyan dikin. tr. hasta bakıcı.

- “Onya piştî ko mezin bû çûye Swîçreyê û di xestexanekê de bûye nexweşnêr.”

naxuda: kaptanê keştî û noqaran.

- “Naxuda yanî keptanê noqara emêrîkanî di radyowa Nûyorkê de biserhatiya xwe qise kiriye.”

bombeya binavîn: bombeya ku di bin avê de tê teqandin û li noqaran tê dan. tr. sualtı bombası.

- “Niho bertorpiyorên dijmin bombeyên xwe ên binavîn wê berdana me.”

Hejmar 11:

sergevaz: rêber, mezinê dewletê. tr. devlet büyüğü, önder. fr. chef, chef d'Etat. îng. chief, Head of State. (R.K.)

nimînende: nûner. tr. temsilci, delege. fr. représentant, délégué. îng. representative, delegate. (R.K.)

- “Klîşa jorîn sergevazê Fransa Şerevanî genêral de Gol û nimînendeyê wî genêral Kotrû nîşan dide.”

qorgirtî: di rêzê de. di hazirê de.

- “Eskerên emêrîkanî qorgirtî silavan li wan dikin.”

mija sinhî: mija çêkirî. tr. yapay sis. sis bombası.

- “Dinya zelal dibû, min dora xwe çêtir didît, mija japonan a sinhî jî belav bûbû.”

şefqeya rojşikên: şefqeya ku nahêle tav bide rûyê însan. tr. güneş şapkası.

- “Gava hêsîr li vaporê siwar bûn, bi lingên wan ve solên sehrayê û li serê wan şefqeyên rojşikên hebûn.”

rotikên hesinî: hesinên zirav î dirêj. tr. demir sırık.

- “Li cem hêsîran silehine neadetî hatine dîtin: lingên kursiyan, rotikên hesinî, kêrên xwarinê.”

cihetnima: pisûla. cihnûma.

- “Li me bûbû nîvê şevê û cihetnima jî nema dişuxulî.”

Hejmar 12:

hêsîrgah: cihê ku hêsîr lê dimînin.

- “Min dizanibû ko heta çend rojan japoniyann di heqê me de qerareke qetî dê bidana û bivê nevê ez jî ezê vegeriyama hêsîrgahê.”

rewjok: amrazek e ji bo kolandinê.

- “Xortine ingilîzî yên ko di tersaneyên Ingilterê de dixebitin, bi rewjokan hewdê filûqekê dikolin.”

şeşagir: sîleheke bi şeş gulleyan. şeşar. şeşderb.

tiving: cureyek sîleha dirêj. tr. tüfek.

- “Min dît ko du canbêzar bi kincên şidandî û şeşagirê her yekî ji wan di ber tilê wan de û singo bi serê tivingan li ber min sekinîn.”

balafirên behrî: balafirên ku dikarin ji ser behrê jî bifirin û li ser behrê jî dakevin.

- “Balafirên behrî ên Ingilîzî di hefadiya peravên Ingilistanê de.”

serberz: bilindpaye.

- “Rojekê serberzekî ji leşkerên general Lo sendûqa şîraniyê şikand û hemî xwar.”

keştiyên serbestiyê: vaporên 10500 tonî.

- “Di nav wan de nemaze vaporên 10500 tonî hene ko emêrîkanî ji wan re “keştiyên serbestiyê” dibêjin.”

tonela binbehrîn: tonela ku di bin behrê re derbas dibe.

- “Japonan ji mêj ve dixwest her du giravên xwe ên bingehîn Honde û Kiyoçiyoyê bitoneleke binbehrîn bigehînin hev.”

timatîka-elêktrîkî: sîleha otomatîk a bi elektrîkê dixebite.

- “Qewetên mihwerê di qada şerê Ûris de mitralyozeke welê bi kar êxistine ko ew timatîka-elêktrîkî di deqîqê de 3000 berikî ber dide.”

xeberguhêz: kesê ku xeberan diguhêzîne xwendev/guhdar/temaşevanan. nûçegihan.

êrîşvan: kesê ku karê wî êrîşkirin e.

- “Her çar xulaman jê ra tifing dadigirtin û wî jî her bi singa neyarên êrîşvanî da vala dikirin.”

nîşandar: kesê ku bi sîleh an jî amrazeke din li nîşanê dide. pisporê nîşanê. tr. nişancı.

- “Bi qasî ko Mist-Awik mêrekî çê bû; ewçend jî nîşandarekî xedar bû.”

Hejmar 13:

mîtralyozkêş: kesê ku karê kişandina mîtralyozê dike.

- “Mîtralyozkêşê balafireke Brîtanî.”

Hejmar 14:

rêhesina binerdîn: rêya hesinê ya ku di bin erdê re derbas dibe.

- “Di wextê bombarana Londrê de hin rêhesinên binerdîn xerab bûbûn.”

taxok: amrazek e ku pê tişt tên şemitandin. tr. kızak.

- “Vaporeke Emêrîkanî li ser taxokê.”

Hejmar 15:

polîsê çobidest: polîsê bi jop.

- “Hingê li Efrîqayê hesêb eskerên ingilîz nîn bûn; ji polîsên çobidest pê ve.”

topa berbalafir: bnr. topa balafirşikên.

- “Lê herçî topên berbalafir qey lal bû bûn û zimanê wan nema digeriya. Çend derb berdane me û hew.”

aletên agirkuj: aletên ku pê agir tê vemirandin. tr. yangın söndürücü.

- “Hinan ji me depê balafirê qul kir û aletên agirkuj bera şewatê da. Lê bêfêde; ji ber ko agir ji me bi dûr bû.”

dolaba daketinê: dolaba ji bo daketina balafirê tê xebitandin (??)

- “Motora milê çepê hatibû hingaftin, dolabên daketinê jî xesarzede bûbûn. … Me dolabên daketinê bi nepexeke ihtiyat nepxandin.”

vedêt: (?)

- “Topên vedêteke Emêrîkanî.”

vapora petrolkêş: vapora ku petrolê ji cihekî vediguhêze cihekî din.

- “Wê noqavê di dûrahiya peravên Norvêjê de vaporeke elemanî e petrolkêş binav kiribû.”

Hejmar 16:

kevankêş: kesên di şer, nêçîr hwd. de kevanê bi kar tînin. hosteyê kevanê.

- “Di kevankêşiyê de tu kesî pê nedikarî.”

çavşkênandin: propaganda.

- “Nemaze di vî şerî de, bi derewan çavşkênandin –propagande- roleke mezin leyistiye.”

silehbidest: xwedansîleh, sîlehkirî.

çakûçbidest: xwedançakûç, bi çakûç.

- “Dema ko eskerine silehbidest di eniyan de şer dikin, di pişt eniyê de eskerineçakûçbidest di fabrîkan de, xebateke zor dixebitin û ji wan re çekan çêdikin.”

topa bertang: bnr. topa tangşikên.

- “Gelek caran tangên dijmin bi qasî topên fransizan ên bertang hebûn.”

sondxwarî: di herba duyem a cîhanê de, dewletên Mutefîq. hevalbendên Ingiltereyê. tr. müttefik devletler.

- “Noqavên elemanî li behirên dinyayê belav bûbûn û bera vaporên sondxwariyan didan.”

kelehvan: parêzvanê kelehê.

- “Bi tenê kelehin hatine dîtin ko kelehvanî xeta mihaserê qelaştine û xwe gihandine giraniya ordiwê.”

Hejmar 17:

serxwerabû: serhildêr. asî.

gerana xweser: rêveberiya taybet. walîtî. tr. (il) özel idaresi.

- “Hikûmeta tirk ji bo aşkirina serxwerabûyan, di bin serekiya Hemedoyê Birho dageraneke xweser (îdare î xisûsiye) dabû xelkê Sasûnê.”

tilînivîs: daktîlo (?)

- “Rêzker li ber aletêkê wek tilînivîsê rûdine û bêî ko destên xwe bide tîpan wan rêz dike.”

motorbota torpîlavêj: amraza ser behrê ku torpîlan diavêje.

- “Di dora wan de torpiyor û bertorpiyor û motorbotên torpîlavêj dihatin.”

cengcû: hezkerê cengê, lêdanê.

şerker: kesê ku her tim şer dike.

- “Çawan kurd bi cengcûyî û şerkerî hatine nasîn, welê jî bi nêçîrvaniya xwe e dilgeş in.”

xençerhingêv: kesê bi xençerê lê dide, birîndar dike, dikuje. pisporê xençerê.

- “Heke nêçîrvan î xençerhingêv be, bi du xençeran perda dil diçirîne û davêje erdê.”

berhicûm: rikêfkirin, êrîşbirina ser sefên dijber.

- “Qewetên rûsî di nîvroyê Donez de, ji Seretov û Esterxanê rabûn berhicûmê û elemanan bi şûn de vegerandin.”

(ÎE/MB)

Ferhenga Şer û Amrazên Şer ji Kovara Ronahîyê - 2

İnan Eroğlu