Bize Unutturmaya Çalışanlara İnat Belgeseller
Dostluk Yardımlaşma Vakfı üyelerinin katkılarıyla Açılım Araştırma Belgeleme Filmcilik tarafından hazırlanan "Unutturulanlar" dizisinin üçüncü bölümü, "Maraş Katliamı" belgeseli çıktı.
Belgesel 1978 yılının aralık ayında Kahramanmaraş'ta "CIA ve Kontrgerilla gibi gizli örgütler tarafından tezgahlanıp faşist güçlerce uygulamaya sokulan ve çoğunluğu Alevi ve solcu yüzlerce insanın hayatına mal olan" katliamın içyüzünü aydınlatmaya çalışıyor.
Katliamın dönemin siyasi ve toplumsal koşulları bağlamında ele alındığı belgeselde olaylar süreci bizzat yaşayanların ağzından aktarılıyor, mağdurların yanı sıra "karşı taraftan" aktörlere de söz veriliyor.
"Unutturulanlar" belgesel dizisini projeye önemli katkılarda bulunan Cahit Akçam'la konuştuk.
"Unutturulanlar" belgesel dizisi neyi amaçlıyor, bazı geçmiş tecrübeleri hatırlatma çabasının arkasındaki temel kaygı nedir?
1975-1980 dönemi Türkiye'de önemli bir siyasal altüst oluş dönemidir. Bu dönemde yaşananlar önce çarpıtıldı sonra da tarihin karanlık bir köşesine itilmeye çalışıldı. Günde 10-15 insanın öldüğü bir kardeş kavgası, anarşi ve kaos ortamı olarak resmedildi.
"Unutturulanlar" belgesel dizisi toplumsal yaşamımızı belirlemeye devam eden 12 Eylül rejiminin dayattığı bu resmi tarihe karşı bir sözlü tarih oluşturma çabalarına katkı olarak değerlendirilmeli. Toplumsal belleği tazelemeye dönük bu çabalar sistemin yok etmeye çalıştığı başka bir yaşama dair umutların diriltilmesi için çok önemli.
Bu proje kimin ürünü?
Bu projenin fikir sahibi Dostluk Yardımlaşma Vakfı üyeleridir. Resmen 2000 yılında kurulan bu vakıf uzunca bir süredir yok edilmeye çalışılan dayanışma, yardımlaşma, paylaşma, direnme, farklı olma gibi sola özgü değerlerin yaygınlaştırılmasını, bu değerlerin ülkemizdeki tarihsel kökenlerinin su yüzüne çıkarılmasını, başka bir yaşamı özleyen solun her renginden insanların her türlü yoksunluk ve ihtiyaçlarının dayanışma içinde karşılanmasını amaçlıyor. Belgesel dizisi de vakıf bünyesinde yer alan üyelerin vakıf dışında oluşturdukları ayrı bir fonla gerçekleştirildi.
Belgesellere konu olan olayları bizzat yaşayan insanlara böyle bir projeyle gittiğiniz zaman nasıl bir tepki aldınız, karşılaştığınız herhangi bir zorluk oldu mu?
Eskiden beri ilişkide bulunduğumuz, mücadele içerisinde yer almış, cezaevinde yatmış insanlar açısından çok fazla problem olmadı. Ama örneğin Maraş'ta bazı mağdur ve mağdur yakınlarını konuşmaya ikna etmek zor oldu. Bunlar, yakınları gözleri önünde vahşice öldürülmüş insanlar.
Çekimler sırasında yer yer duyguların boşaldığı anlar oldu. Öte yandan olayların içinde yer almayan yahut yer alsa da tasvip etmeyen sağ görüşten insanlarla da konuşmak istedik. Hatta bazıları söz verdiler, Maraş'a kadar gidildi. İş ciddiye binince çevrelerinin baskısı nedeniyle sözlerinden döndüler. Bir başka zorluk da şöyle oldu: Aradan çok zaman geçtiği için bazı tanıklar hayatta değildi.
Belgesellere market raflarında rastlanmıyor. Gençlere ulaşabiliyor musunuz? Bahsi geçen dönemi yaşamayan, anlattığınız olaylar hakkında önceden bir bilgisi olmayan gençlerden belgesellere nasıl tepkiler geliyor?
Belgeselleri marketlere vermedik, kendi ilişki ağımız üzerinden dağıtıyoruz. Çünkü bu iş için çok emek harcadık ve emeğimizin karşılığını almak istiyoruz. Buradan elde edeceğimiz gelir yeni sözlü tarih çalışmaları için kullanılacak. Üstelik bu şekilde alıcılarla doğrudan ilişki kurabiliyoruz.
Bu klasik bir alışverişe göre daha canlı, bizi biz yapan bir ilişki türü. Bu ağ üzerinden belgeseller genç insanlara da ulaştı. Olumsuz bir tepkiyle karşılaşmadık. Bir kısmı hala üniversite öğrencisi olan bu gençler ‘Biz daha dün sayılabilecek bir yakın tarih hakkında kara cahilmişiz, bu ülkede başka şeyler de yaşanmış' diyerek belgesellerin kendilerini yeni araştırmalara sevk eden mahiyetine işaret ediyorlar.
Başka sözlü tarih projeleriniz de var mı?
Yakında "Unutturulanlar" dizisinin dördüncü bölümü olan "Tariş, Gültepe, Çimentepe Direnişleri" yayınlanacak. Sonraki yeni projeyse 12 Eylül dönemindeki yargılamalar, cezaevleri ve idamlarla ilgili. Önümüzdeki aylarda bu projeyi yaşama geçirmeye çalışacağız.
"Unutturulanlar" belgesel dizisi kapsamında daha önce Fatsa'da Fikri Sönmez'in belediye başkanlığı döneminde hayata geçirilen katılımcı yerel yönetim deneyiminin anlatıldığı "Fatsa Gerçeği" ile işyeri komitelerinde örgütlenen Devrimci Yeraltı Maden-İş sendikasına bağlı Yeni Çeltek maden işçilerinin mücadelelerinin anlatıldığı "Yeraltı Maden-İş Yeni Çeltek" belgeselleri yayınlanmıştı. (KM/TK)
* "Unutturulanlar" belgesellerini nasıl edinebileceğinize ilişkin bilgiye www.ozguracilim.web.tr adresinden ya da 0312 434 26 51-52 numaralı telefondan ulaşabilirsiniz.