Tuvalette: (Na)İnsanlığımızın Klişesi

“Önce korktum, irktim... Yüzüne baktım.. İğrendim! Gerçekten tecavüz etmiş gibi duruyordu... Sonra ‘bu bir oyun ve o bir oyuncu’ dedim. Yaşattıkları iyi oyunculuğunu gösteriyordu..”

Yan sandalyede oturan ve “Di tuwaletê de (Tuvalette)” tiyatro oyununu izleyen Esra Çevik adlı genç bir kadın, tiyatro oyuncusu Alan Ciwan için bu sözleri sarfediyordu...

“Di tuwaletê de” İstanbul’da oynanan sayılı Kürtçe tiyatrolardan. Oyun tek kişilik. Oyuncu Alan Ciwan...

Alan Ciwan ile "Di Tuwaletê de" ve Kürt tiyatrosu üzerine kısa bir söyleşi yaptık. 

Alan Ciwan (Di Tuwaletê De oyunu ile 20. Afife Tiyatro Ödülleri - Yılın En Başarılı Genç Kuşak Sanatçısı) ödül konuşması

Di tuwaletê de(tuvalette) Rênas Jiyan’ın diğer eserleri gibi duyguların sınırları zorladığı noktada bir “Çirûsk (Kıvılcım)” ile aniden şekilleniyor. Bunu tiyatro oyunu olarak oynamak o duygu patlamalarını yaşatmak çok zor olsa gerek, buna kendini nasıl hazırlıyorsun?

Bir oyuncu olarak beni en çok zorlayan işti bu oyun.  Kendi dünyama kendi bedenime en fazla yakınlaştığım süreç. Bu yüzden sadece bir oyun değil, çok ötesidir benim için.  Oyunun bazı kuralları, rolün de bazı kodları vardır. Bizim ise bedenimiz. Ben bu bedeni tanımaya çalışıyorum. Duygularımızı tetikleyen birçok şey olabilir. Ama birçoğu geçici veya tek seferlik olmak üzere bizi motive edebilir. Düşlemek en geçici olanı, nefes almak en kalıcı olanı benim için.  

Di tuvaletê de, çok fazla tabu barındırıyor. Toplumda herkesten saklanılan mekan olan tuvalette, klozetinin üzerinde, bir tecavüzcüyü canlandırıyorsun. Kürtçe’de “açıkta göt mü gördün ki gülüyorsun” deyimi var. Sen ağlatmak için pantolonunu indiriyorsun. “Penisimi keseceğim” diyerek penisine dayadığın bıçak ile oyuna başlıyorsun. Bunlar bir oyun için çok fazla değil mi?

Ben oynarken bu sadece bir oyun değil diyorsam seyircinin de o an bir oyundan fazlasını yaşamasını isterim oyuncu olarak. Oyun için fazla olan şey, penisime bıçak dayamam değil; bu oyun için fazla gelen şey oyunun konusudur. Yaşanılan gerçek olayların vehâmetidir.

Tecavüzün “fakir oğlan”a yaptırılması, tecavüz edilenin “kot pantolonlu, ojeli, rujlu...” şeklinde tasvir edilmesi... Klişe değil mi?

Kesinlikle katılıyorum. Klişedir. Ama bu oyunun değil (na)insanlığımızın kendi klişesidir. Değişen ne? Erkekliğimiz, kadına bakış açımız mı? Sanmıyorum!

Tiyatro karakteri tecavüz edilenin kardeşi olduğunu sonradan fark ediyor. Bu izleyiciler tarafından “sanki tecavüz edilen kız kardeşi olduğu için tecavüz kötüymüş gibi gösterildi” şeklinde eleştirildi. Oyunu canlandırırken böyle anlaşılma kaygısını yaşıyor musun?

Oyun tam da bu ince çizgide örülmüş durumda. Bu tür oyunlardan çıkaracağımız sonuç “tecavüz kötü bir şeydir” gibi ‘’basit’’ bir şey olmamalı artık. Bu eylemi gerçekleştiren kişi, sonrasında aramızda dolaşmıyor mu? Bir ailesi yok mu? Onun için gerçekten de bir zafer gibi gelmiş olamaz mı? Evet, bence bu adam tecavüz ettiği kişi kız kardeşi olmasaydı eve gider menemenini yer, çayını - sigarasını içer ve uyurdu.

İstanbul’da Kürt tiyatrosu senin için neyi ifade ediyor? (Duyduğum kadarı ile) Avrupa'ya taşınıyorsun, göçer Kürt tiyatrosu nereye doğru gidiyor?

Uzun süre kendi içinde bile iletişimsizliğe mahkum kalan bir halkın İstanbul gibi bir metropolde birbirlerini tanıyıp farklılıkları ve benzerlikleri ile iş- tiyatro yapması kaçınılmaz bir durum. Kürt tiyatrosu tarihi bakımından birçok ezilen halkın tiyatrosunda olduğu gibi, burada da baskı mekanizmasına karşı bir misyon yüklenmiştir. Bu politik tavır uzun süre kendini korumuş ve bugünlere kadar gelmiştir.

Gerçi süreç olarak değişen pek de bir şey yok… Evet, bugüne kadar birçok farklı üslupta oyunlar oynandı. Sahnelerimiz oldu ve Kürt tiyatrosu kendi kabuğunu kırarak geniş kitlelerce tanındı ve görünürlük kazandı. Ama yine bugünkü süreç insanları olabildiğince pasifleştirerek dar bir alana mahkum etmeye çalışıyor. Sadece Diyarbakır değil aynı şekilde Batman şehir tiyatrosu ve birçok grup bu politik eylem ile söndürülmek istenmektedir. Bu süreçte büyük analizler yapacağımıza başkalarının duygu ve dünyalarına dair fikirler üreteceğimize, kendi içimize dönmemizin daha sağlıklı olacağını düşünüyorum. Kürt tiyatrosu nereye gidiyor? Çok büyük bir soru, bilmem! Ben nerede olduğumu henüz anlamamışken… (MB/ÇT)

Fotoğraf: Murat Bayram - İstanbul /bianet