Arap Emirlikleri’nde İşçi Hakları: “Seni Çoktan Satın Aldım!”

Yukarıdaki başlık İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün Birleşik Arap Emirlikleri’nde kafala sistemi uyarınca çalışan kadın ev işçilerine yönelik taciz ve istismar üzerine hazırladığı son rapora ait. Birleşik Arap Emirlikleri’nde 146 binin üzerinde vatandaş olmayan kadın ev işçisi çalışıyor. Rapora göre birçoğu tacize uğrarken, bir kısmı köleleştiriliyor.

Kafala diye tabir edilen ‘sponsorluk sistemine’ yönelik eleştiriler yeni değil. Bu sisteminin uygulandığı bir diğer ülke Katar’da 2022 yılından yapılacak Dünya Kupası, uluslararası kamuoyunun dikkatini koruyucu önlemler alınmadan arena inşaatlarında çalışmaya zorlanan inşaat işçilerine çekmişti.

Rapora konu olan ülke Birleşik Arap Emirlikleri (BAE) dünyanın en zengin ülkelerinden biri. Dubai ve Abu Dabi gibi metropolleri dünyaca tanınıyor. Tartışmasız bu zenginliğe en büyük katkıyı özellikle Asya ve Afrika’dan gelen “misafir” işçiler sağlıyor. BAE’de ülke nüfusunun yüzde 90’ını yabancılar oluşturuyor. İş ya da daha yüksek bir gelir umuduyla ülkeye ayak basanların çoğunun sonunda ödediği faturaysa çok daha ağır.

Kafala sistemi firmalara işçilerin tüm yaşamını denetleme imkânı veriyor. Eski zamanlardaki ırgatlığa ya da bir çeşit köleliğe benzeyen kafala sistemi, Katar ve Suudi Arabistan’ın yanısıra BAE’de de uygulanıyor. Söz konusu sisteme göre misafir işçiler, kendilerini ülkeye getiren firmaya (sponsorlarına) bağlı olarak çalışmak zorunda. İşçilerin işten ayrılma, başka bir firmaya ait işyerlerinde çalışma veya ülkeyi terk etme hakları yok. Öyle ki firmanın onayı olmadan ülkeyi terk etmelerini engellemek adına misafir işçilerin pasaportlarına el konuluyor ya da örneğin iş sözleşmeleri sona erdiğinde işçiler oturum izinlerini doğrudan kaybediyorlar.

Tekmelenen, dövülen, boğazlanan kadın işçiler

İnsan Hakları İzleme Örgütü’nün raporuna göre BAE’de 146 bin kadın ev işçisi çalışıyor. Ev işçiliği ve çocuk bakımı konusunda da yabancılar işçiler ağırlıkta. Evlerde çalışan kadın temizlik işçilerinin çoğu Filipinler, Endonezya veya Sri Lanka kökenli. Bu ülkelerden gelen misafir kadın işçi sayısı erkek işçi sayısına oranla daha fazla. Kadınlar, çocuk bakıcılığı yaparak kendi ülkelerindeki ailelerine maddi açıdan destek olmak istiyorlar.  Çocuk bakıcılığı yapmaya gidenlerden bir kısmı kendi çocuklarını ardında bırakıyorlar. Onlara daha iyi bir gelecek sunmak için yıllarca kendi çocuklarından uzakta çalışmayı göze alıyorlar.

Raporda kadın işçilerin BAE’de maruz kaldıkları çalışma koşullarına dair birçok dudak uçuklatan örnek yer alıyor. Raporun üst başlığına konu olan alıntıysa, 23 yaşındaki Endonezyalı Farah S.’e ait. Genç kadın “Yaptığım iş bana önceden söylenenle uyuşmuyordu. Bütün gün yemek, temizlik yapmam, bulaşık, çamaşır yıkamam gerekiyordu. Aralıksız, hiç ara vermeden” diyerek çalıştığı evin sahibesinden onu bağlı bulunduğu Dubai’deki “sponsor” iş ajansına geri götürmesini talep ediyor. Endonezyalı genç kadının raporda yer alan tanıklığına göre ev sahibesinden aldığı yanıt: “Ben seni çoktan satın aldım!”.

İnsan Hakları İzleme Örgütü raporu hazırlarken 99 ev işçisiyle görüşmüş. Görüşmeye katılanların dörtte birinden fazlası işvereni tarafından dövüldüğünü, tekmelendiğini, boğazlandığı ve üzerine tükürüldüğünü belirtiyor. Ayrıca birçoğu tecavüze uğramış. Hepsinin ortaklaşa dile getirdikleri noktaysa sömürüldükleri. Bazen günde 20 saat çalıştırıldıklarını ifade ediyorlar. Hafta sonu veya tatil izinleri olmadığı gibi bazılarına aylar boyunca maaşları ödenmiyor.

Maruz kaldıkları duruma karşı koymaları veya kendilerini savunmalarıysa neredeyse imkânsız. (GAW/ÇT)