Bir Kadın Manifestosu: Haksız Tahrik
Haksız Tahrik Sergisinden Ayşegül Sönmez'in editörlüğünde "Haksız Tahrik-Bir Sergi Kitabı" Amargi Kadın Dayanışma Kooperatifinden çıktı.Kitapta akademi ve sanat çevresinden söyleşilen kadınlar şöyle:
Aksu Bora, Canan Beykal, Canan Şenol, Elif Ekin Akşit, Handan Çağlayan, İnci Eviner, Judith Butler, Neşe Erdok, Nil Yalter, Nur Koçak, Pınar Selek, Şükran Moral, Tomur Atagök.
Haksız Tahrik ismini, Türk Ceza Kanunu'nun "ceza sorumluluğunu kaldıran veya azaltan nedenler" başlığı altında düzenlenen 5237 sayılı "haksız tahrik indirimi" maddesinden alıyor. Bu madde, töre, namus, ırz cinayetlerini besleyen, kadına uygulanan şiddeti adeta imrendiren bir madde olarak varlığını uzun bir süredir devam ettiriyor.
Haksız Tahrik'i "manifesto" diye niteleyen editör Sönmez "önsöz"de şöyle diyor:
"Feminist sanatçılar tanım gereği feminist sanat mı yaparlar? Feminist olduğunu inkâr eden ya da bu konuda suskun kalan bir kadının sanatı, feminist sanat sayılabilir mi? Peki erkek sanatçılar feminist sanat üretebilirler mi? Psikanalitik anlamıyla cinsel farklılığın işleyişini araştıran sanat, feminist sanata girer mi? Kadınlar tarafından yapılan sanat ile cinsiyet olguları arasında mutlaka bir ilişki var mıdır? Tıpkı kendini eylem/sergi olarak tanımlayan Haksız Tahrik sergisinin bu sorular üzerine düşünmemizi sağladığı gibi kitap da bu ve bu soruların içinden çıkan başka sorulara yanıtlar aramamızı sağlıyor.
"Bu söyleşilerden karşımıza çıkan manzara bir tane değil. Bu manzaraların her biri, ataerkil bir kültürde kadın olmanın anlamına ilişkin samimi ve sahici cümleler içeriyor. Bu cümleler, kadın olma koşulları ve deneyimini vurguladıkları kadar cinsiyetin aynı zamanda toplumsal bir inşadan ibaret olduğunu deşifre ediyor. Kadının temsildeki görünümünü belirleyen yanılsama ilişkilerini ortaya döktükleri gibi cinsel farklılığın psikososyal profilini çiziyor."
Peki kadınlar ne diyorlar?
Mesela Bora'nın verdiği söyleşiden bir alıntıysa şöyle:
"...kişisel hayatın politikasını yapmak gerçekten zor bir iş, hele bunu el yordamıyla öğrenmeye çalışıyorsunuz, feci kazalar çıkabiliyor. Ama ne olur, kişsel hayatın politikasını yapmaya çalışmanın şimdilerde çok karşılaştığım bir tür ahlakçılıkla alakası olmadığını söylememe izin verin."
Haksız Tahrik sergisinin küratörü Şenol'un dikkat çektiği yer de önemli:
"Bir sanatçı olarak feminist bir serginin özlemi içersindeydim ve sürekli eleştirir pozisyonunda olmaktan sıkılmaya başlamıştım. Sanat çevresinden herhangi bir küratörün bu tür bir sergi yapmaya ön ayak olmayacağını hissettiğimdeyse elimi taşın altına koymaya karar verdim."
Juan Vicente Aliaga'nın söyleştiği Butler "Toplumsal cinsiyet önceden belirlenmiş bir şey değildir, radikal bir şekilde seçimlerle oluşan bir şey de değildir. Bu müphemliği anlamak açısından önemli olabilir. Failliğin en önemli sözcük olduğuna inanmıyorum" diyor.
"Keşke ikincisini, üçüncüsünü yapabilsem" dediği kitabın yazarları olan kadınları kendi hikayeleriyle de "kahraman" diye niteleyen editör Sönmez şöyle diyor:
"Söyleşiler kendi içlerinde de çok katmanlı belgelere dönüşüyor. Deneysel bir kitap. Sanat ve akademiden kadınların yan yana gelip feminizm ışığında soruları yanıtlamalarından öte kendi kişisel hayat öyküleriyle de kadınlığa dair çok şeyler anlatıyorlar.
"Her şeye erkekler karar veriyor hem de her konuda" diyen Neşe Erdok'un, "Çağdaş sanat darbe sonrası başladı, tepki olarak herhalde. Ve kadın sanatçılar en güçlüleri" diyen Nil Yalter'in "Atölye hocalarının karşısında tir tir titrerdik" diyen Nur Koçak'ın, Pınar Selek'in, "Gerek sanatçı gerek kadın olarak feminist olmaktan korkmuyorum, iftihar ediyorum" diyen Şükran Moral'ın, Tomur Atagök'ün söyleşilerini okumak için Haksız Tahrik kitabını Amargi'den temin edebilirsiniz. (EZÖ)