Bireyci ve Piyasacı Bakış ve Şişmanlık

Bakanlar Kurulu kararıyla, mısırdan üretilen ve diğer şekerlere oranla şişmanlığı artırdığı ve karaciğerde yağlanmaya neden olduğu bilinen “nişasta bazlı şeker” kotası sürekli arttırılan, bu kotanın AB ortalamasının üç katına ulaştığı bir ülkede şişmanlıkla mücadele mi dediniz? (1)

Yaşadığımız şehirler “bisiklet binilebilir” ve “yürünebilir” şehirler olmadığı sürece o şehirlerde yaşayanlardan hareketli bir yaşam sürmelerini nasıl bekleyeceğiz? Mevcut kent içi ulaşım politikalarıyla mı müdahale edeceğiz bu soruna; ülkenin birçok anlamda en büyük şehri İstanbul’da toplam bisiklet yolu 100 kilometreyi zor bulurken ve 2023 hedefi bin kilometre iken! (2) .

Nüfusunun yüzde 84’ü bisiklet kullanan ve bırakın şehir içini ülkenin bir baştan bir başa bisiklet yollarıyla birbirine bağlandığı Hollanda gibi “bisiklet dostu” bir ülke olabilecek miyiz? Basında yer alan bilgilere göre Avrupa’da “bisiklet dostu ülkeler” sıralamasında Slovenya ilk sırada, Danimarka ve Hollanda ikinciliği, İsveç de üçüncülüğü paylaşıyor, bu ülkeler arsında adımız ne zaman anılacak? (3)

Bugünün sağlık anlayışının “hastalık” olarak damgaladığı fazla kilolu olmak ve şişmanlıkla yine bugünün bireyci ve piyasacı anlayışıyla baş edilmesi mümkün görünmüyor. Bu bireyci sağlık ve piyasacı sağlık hizmeti anlayışının karşısına toplumcu sağlık anlayışını ve kamucu sağlık hizmetini koymadığımız sürece büyüyen sorunlarla karşı karşıya kalmayı sürdüreceğiz.

Fazla kilolu olmak ya da şişman olmak sorununu kişiye kendi sorunuymuş gibi algılatarak kendi davranışlarını düzeltmesini beklemek doğru bir strateji olamıyor. Şişmanlığın, fazla kiloluğun çevresel nedenleri ile birlikte irdelenerek kavranması uygun ve doğru stratejiler için bir başlangıç noktası belki.

Toplumsal düzeyde fazla kiloluluk ve şişmanlık sıklığına etkili bazı faktörler (4)

Bireysel düzeyde: Enerji harcanması, gıda alımı, besin içeriği.

Ev / okul / iş düzeyinde: Boş zaman aktiviteleri/ tesisler, iş, infeksiyonlar, okul ve işyerinde gıda ve aktivite, aile ve ev.

Yerel düzeyde: Toplu taşımacılık, kamu güvenliği, sağlık hizmetleri, sanitasyon, gıda ürerimi, tarım, yeşil alan, yerel pazarlar.

Ulusal / bölgesel düzeyde: Ulaşım, kentleşme, sağlık, sosyal güvenlik, medya ve kültür, eğitim, gıda ve beslenme.

Uluslararası faktörler: Küreselleşme, kalkınma, medya ve reklam.

Not: Yazar şişmanlık yazılarını yazarken bir miktar kilo almıştır! (CIY/HK)

Kaynaklar:

1. bianet

2. Radikal

3. BBC Türkçe

4. James P. Obesity. Oxford textbook of public health. New York: Oxford; 2009.