Bu “deneyleri” rahatlıkla evde yapabilirsiniz

İstediğimizden daha fazla para ödemek için nasıl kandırılıyoruz, Görgü tanıkları yanlış yönlendirilebilir mi, kalabalık içinde bir yüzü nasıl rahatlıkla tanıyabiliriz, güzelliğin göreceli kavramını nasıl açıklarız, restoranlarda nasıl ikna ediliyoruz, hiç olmamış şeyleri hatırlamak mümkün mü?

Tüm bu sorular muhtemelen okuyana saçma gelecektir. Ancak gündelik hayatta karşılaştığımız bu olgular ya da “olaylar” silsilesinin sonuçlarına deneylerle ulaşabileceğimizi biliyor muydunuz?

New York Eyalet Üniversitesi’nde sosyal ve endüstriyel/örgütsel psikoloji alanında doktora yapmış, Marist College’da da psikoloji eğitimi aldıktan sonra aynı kurumda 10 yıl boyunca psikoloji profesörü olarak çalışan ve her gün 4500’den fazla bölümü dinleyicilerin ilgisine mazhar olan gelen The Psych Files podcast’in yaratıcısı Michael A. Britt’in yazdığı, Say Yayınları’ndan Özlem Özarpacı çevirisiyle yayımlanan “Psikoloji Deneyleri” kitabı, tüm bu gündelik soruları tarihteki psikolojik deney örnekleriyle açıklıyor.

“İster inanın ister inanmayın ama gündelik yaşantınızda sık sık deney yaparsınız,” diyor Britt ve ekliyor: “Bunlara deney demeyebilirsiniz, klasik deney tanımına da uymayabilirler fakat bir şeyin neden olduğunu çözmeye çalıştığınız her an bir deney yapmış olursunuz.” Bunun açılımını da gayet açık bir örnekle okura anlatıyor: “Mesela hastalandığınızı varsayın. Dün yediğiniz hangi yemeğin sizi hasta ettiğini bulmaya çalışırsınız. Böylece her zamankinden farklı yaptığınız sıra dışı bir şeyler olup olmadığını düşünürsünüz. Diyelim ki kabahatli yiyeceği buldunuz (ya da en azından buna dair bir hipoteziniz var); böylece o besin hariç bugün beslenmenizdeki diğer her şeyi aynı tutmaya karar veriyorsunuz. Bu şekilde olasılıkları eleyeceksiniz.”

“Psikoloji Deneyleri”nde Pavlov’dan Rorschach’a, Piaget’ten Skinner’a, Kohlberg’den Asch’a kadar birçok “ünlü” ismin deneylerinden örneklere yer veriliyor.

Michael A. Britt’in bunların hepsini kendince nasıl yapıldığını, neden-sonuç ilişkisini, önemini, tarihçesini ve orijinal hâlini kaleme alarak deneyin “anlam” alanını genişletmiş. Bu deneylerden herhangi birini yapmasanız dahi, okurken “insanın anlam arayışı”na dair pek çok şey bulabileceğiniz gibi insan davranışı hakkında da fazlasıyla bilgi edinme imkânına erişmeniz mümkün.

Kitaptaki uzun deney örneklerinden herhangi birini buraya yazmak mümkün olmadığı için yazıyı burada kesip gerisini okurun merakına bırakıyorum. Korkmayın! Bu deneyleri evde rahatlıkla yapabilirsiniz… (BS/AS)