Dört Soruda “Ebola”

Dünya yeni bir salgın tehdidiyle boğuşuyor. Salgın tehdidi oluşturan hastalık “Ebola Virüsü Hastalığı” (EVH) ya da eski adıyla “Ebola Kanamalı Ateşi” olarak biliniyor.

Ebola virüsü olarak adlandırılan bu virüs, ciddi ve öldürücü bir hastalık tablosuna yol açıyor. 

İlk olarak 1976 yılında Sudan’da ve Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde salgına yol açan hastalık, salgının ortaya çıktığı bölgedeki Ebola Nehri’nin adıyla isimlendirilmiş.

Hastalığın önce hayvanlardan insanlara bulaştığı daha sonra da insandan insana bulaşarak salgına yol açtığı biliniyor.

Son dönemde tekrar gündeme gelen hastalık Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) 15 Ekim tarihli raporuna göre yedi ülkede (Gine, Liberya, Nijerya, Senegal, Sierra Leone, İspanya ve ABD)  8 bin 997 vakaya ve 4 bin 493 ölüme yol açtı.

Peki Ebola Virüsü Hastalığı nasıl bulaşıyor, nerelerde görülüyor, kimler risk altında, koruma önlemleri neler?

Sorularımıza Sağlık Bakanlığı ve DSÖ dokümanlarından yanıt arayalım. [1],[2].

1- EVH nasıl bulaşır?

Virüs hasta olan insan ya da hayvanların kan ve vücut sıvılarıyla direkt temas sonucu bulaşıyor. İnsan dışında maymun, goril, şempanze, meyve yarasası olarak tanınan bir yarasa türü, orman antilobu ve kirpi gibi hayvanlarda da görülebiliyor. “Meyve yarasası” olarak adlandırılan yarasa türü virüsün doğal konakçısı, diğer bir deyimle bu yarasa türünde virüs sürekli bulunma, gelişme ve çoğalma şansı buluyor.

Bulaşmada hasta insanların kan ve vücut salgıları (dışkı, idrar, tükrük, meni vb) ile temas edilmesi kritik. Hasta kişilerin bu salgıları, sağlam kişilerin hasarlı derileriyle (kesik, çizik, yara vb) ya da bazı vücut iç yüzeyleriyle (göz, ağız içi gibi) temas ettiğinde virüs sağlam kişiye geçebiliyor. Bulaşmada diğer önemli iki nokta hasta kişilerin salgılarıyla kirlenmiş eşya, giysi, malzemelerle temas edilmesi (lekelenmiş giysiler, çarşaf ve yastık kılıfı, kullanılmış iğne vb) ve hastalık nedeniyle ölenlerin defin işlemleri sırasında cenazeye doğrudan temas edilmesi. Virüs spermlerde hasta iyileştikten sonra bile uzun süre kalabiliyor, bu da dikkat edilmesi gereken bir başka konu.

2- EVH açısından risk grupları kimler?

* Sağlık çalışanları: Ciddi risk altındalar. Hastanın bakım ve tedavisi sırasında vücut salgılarıyla temas riskine karşı mutlaka koruyucu malzeme (maske, özel elbise, eldiven, gözlük vb) kullanımı öneriliyor. Gerekli önlemler alınmaz ise sağlık kuruluşları hastalığın yayılımını hızlandırabiliyor. Hastalarda kullanılan tıbbi malzemelerin başta enjektör olmak üzere uygun bir şekilde temizlenmesi ve imhası gerekiyor.

* Hasta kişiyle yakın temasta bulunan aile üyeleri ve diğer kişiler: Hasta bakımı sırasında hasta kişinin vücut salgılarıyla temas eden aile yakınları ve arkadaşlar özellikle risk altında. Bu gruplar hastalığın yayılımı açısından da önemli. DSÖ Ebola Virüs hastalığı şüphesi taşıyan hastaların evde bakılmaması gerektiğini belirterek hastane bakımı öneriyor.

* Ebola Virüs Hastalığı nedeniyle ölen kişilerin cenaze törenlerinde ölen kişi ile temas edenler: Cenaze törenlerinde ölen kişinin vücudu ile direkt temas edenler risk grubunu oluşturuyor.

 3- Belirtileri neler?

Hastalığın tipik belirtileri ani başlayan ateş, aşırı halsizlik, kas ağrısı, baş ağrısı, boğaz ağrısı. Bu belirtileri kusma, ishal, döküntü, böbrek ve karaciğer fonksiyon bozuklukları ve bazı vakalarda iç ve dış kanamalar izliyor. Kişinin virüsü almasından belirtilerin ortaya çıkmasına kadar geçen süre (İnkübasyon süresi) 2 ile 21 gün arasında değişiyor. Bulaştırıcılık belirtiler ortaya çıkınca başlıyor.

Hastalığın kesin tanısı için mutlaka laboratuar testleri gerekiyor.

4- Nasıl korunuruz?

EVH’ye yönelik bir aşı ya da tedavide kullanılan özel bir ilaç henüz yok ancak çabalar sürüyor. Bu açıdan en önemli korunma, bulaşma yollarının engellenmesi. Bunun için de risk oluşturan durum ve temaslardan kaçınmak gerekiyor. Genel enfeksiyon önlemleri (el yıkama vb) de gözden kaçırılmamalı.

Hastalık görülen bölgelere yapılan seyahatlerle ilgili bir kısıtlama yok. Sağlık Bakanlığı riskli bölgeye seyahat edenlerle ilgili aşağıdaki önerilerin altını çiziyor:          

* Etkilenen bölgelerden dönen kişiler enfekte olmuş semptomatik kişi ya da hayvanların vücut sıvılarıyla temas etmeseler bile sağlık durumlarını 10 gün süreliğine takip etmelidirler. Enfekte olmuş semptomatik kişi ve hayvanların vücut sıvılarıyla potansiyel temasları söz konusu olan kişiler 21 gün süreyle sağlık durumlarını takip etmelidirler.

* Seyahatleri esnasında hastalanan tüm kişilerin kendilerinde sadece ateş bile görülse acilen bir sağlık kuruluşuna başvurmaları ve burada yaptıkları son seyahat ve potansiyel temaslıları hakkında bilgi vermeleri tavsiye edilir.

* Hastalığın bulaşmasını önleyici gerekli önlemlerin alınabilmesi için sağlık kuruluşuna başvuru esnasında semptomlarınızla ilgili bilgi veriniz. (CIY/HK)