Fransa 40 yıl Sonra 1968'e Bakıyor

Mayıs ayına girerken FNAC'ın aylık kataloğu çıktı postadan. 68'i kutluyordu ünlü kültür ve elektronik ürün satan büyük mağazalar zinciri. Müşterilerine gönderdiği kataloğun yarısı 68 ürünlerine ayrılmıştı. Müzikler, kitaplar, resimler vb.

Tabii bu kadarla kalmıyor, gazetelerde dergilerde "40. yılda 1968” üzerine söyleşiler, tartışmalar ve değerlendirmelerden geçilmiyor.

Kimler tartışıyor?

Erkekler elbette, dönemin 68 kadınlarının 40. yılda yer almadığını, görünmediğini, daha doğru bir deyişle görünmez kılındığını söylemek gerekiyor.

Fransa 1968'e şimdi nasıl bakıyor? Çeşitli yerlerde ifade edilen, yazılan sözleri, Cohn-Bendit'in kitabı da dahil çeşitli kaynaklardan da yararlanarak bir kolaj yaptım. Paylaşıyorum.

68 Mayıs'ı nedir?

68 isyandı; kültürel olarak kazandı, politik olarak kaybetti.

• İktidarı hedeflemeyen bir "isyan".
• 68 temel olarak iki şeye karşılık gelir: Bireyin kendi hayatı seçebilme ve kendi üzerinde iktidar sahibi olma özgürlüğü ile devrim mitinin sonu.
• Enternasyonaliz aptallığına düşmeyen uluslararası bir isyan kültürü.
• 68 her şeyden önce, günlük hayat için, müzik için, kadın erkek ilişkileri için, seks için, özgürlükler için bir isyandı.
• Göstericiler tamamıyla boşaltılmış bakanlıkların önlerinden yürüyüp gidiyorlardı, ama kimse bu binalarla ilgilenmiyordu. İktidarı hedefleyen devrimcilerin aksine, 1968'in isyancıları, kendi özel hayatları üzerinde iktidar sahibi olmak istiyorlardı.
• Küreselleşmede ilk adım; duyguların ve anlayışların küreselleşmesi.
• Dünya çapında bir "isyan". Bu isyanın yoğunluğu, yerel yönetimlerin reformları gerçekleştirebilme kapasitesine bağlı olarak her ülkede değişik boyutlarda oldu.

Fransa Komünist Partisi ve 68

• "Hepimiz alman Yahudisiyiz". Siyah, beyaz, Cezayirli, binlerce kadın ve erkek Cohn-Bendit'in sınırdışı edilmesinin ardından böyle bağırıyorlardı. Belki de o güne kadar ırkçılığa, milliyetçiliğe karşı yapılan en büyük gösteriydi.
• "Anarşist Alman"  Fransız Komünist Partisi'nin günlük gazetesi Humanite'nin başlığı. Parti başkanı George Marchais'nin kaleminden.
• 68 De Gaulle rejiminin sonunu ilan etti. Toplumun devletçi örgütlenmesi anlayışının, toplumun işleyişinin özel hayatın ve ahlak anlayışının otoriter ve hiyerarşik yönlendirilmesi anlayışının iflasının başlangıcı.
• 1968 hareketi sağda Gaulisteler, solda işçi sınıfını yönetmekle görevli Fransa Komünist Partisi'nin oluşturduğu  Gaulist-Komünist ikili iktidarını ideolojik olarak mahkum etti.

Vietnam, Sovyetler ve Çin

• Elbette, bir yanda Vietnam Savaşı, öte yanda da Sovyet totalitarizmi vardı. Ama 68 bunlardan hiçbirinden doğmamıştır. Bu bir hareket olarak doğdu, her şeyden önce bireysel otonomi ve bireyin kendi hayatını seçebilme talebine dayandı.
• Son derece politik davranan siyasi grupçuklar tabii ki vardı. Onlar da özgürlükleri savunuyorlardı ama işte tam da bu noktada işler çıkmaza giriyordu.
• Özgürlükleri elde etmek için, Çin Kültür Devrimi örneği veriliyordu ama Kültür Devrimi adına öldürülen milyonlarca Çinliyi kimse düşünmüyordu. Leninizm'in, Troçkizm'in ve Stalinizm'in öldürdüğü milyonlar ise görmezlikten geliniyordu. Ho Chi Min'in Stalinizmi ise unutuluyordu.
• 1968, Komünist Totalitarizmin meşruiyetini bitirdi.

68'in üç kurbanından biri: Kilise

• 68 Mayısı'nın temel üç kurbanı olduğu ifade ediliyor: Üniversiteler, Komünist Parti ve Kiliseler.
• Kilisede bir deprem. 1962'den itibaren kilise bünyesine başlayan reform hareketi ardından gelen 68 hareketinin hızlandırmasıyla kendini hiçbir yere bağlı hissetmeyen inananlar topluluğunun oluşmasıyla sonuçlandı.
• 1960'ların başından itibaren, genç Protestanlar, yayınladıkları dergilerde seks özgürlüğünü ve kilisenin tozlarından arındırılmasını savunuyorlardı.
• 22 Mayıs 1968'de 15 kadar Protestan ve Katolik din adamının katıldığı bir toplantıda şu çağrı yer alıyordu: "Devrimde Hıristiyanların yer alması kilisede de devrimi gerektirir"

68'in ikinci evresi: İşçiler ve genel grev

68'in ikinci evresi, işçi isyanı/ayaklanması, tabandan gelen bir hareket olarak doğdu. Bu hareketi sendikalara ve örgütlere rağmen gençler başlattı.

• "Yakıp yıkıcılar, Paris'i ateşe ve kana buluyorlar." Sorbon Üniversitesi'ni işgal eden Polisleri kuşatmak amacıyla barikatlar kuran öğrencilere/gençlere karşı Hümanite'nin birinci baskısında kullandığı başlık. Parti hücrelerinin müdahalesi sonucu bu başlık gazetenin diğer baskılarında kaldırıldı.
• Grevler sendikaların kararıyla başlamadı. Fabrika fabrika yapılan toplantı ve oylamalarla greve gidildi. 9 ile 11 milyon arasında işçi grevdeydi.
• Sonuçta işçiler yüzde 37 zam aldılar ve işyerlerinde sendika temsilcililiği hakkı kabul edildi. Böylece sendika örgütlenmesinin demokratikleşmesi yönünde ilk adım atılmış oldu.

68 ve kadın

• 68'e kadar kadın çalışmak, bankada hesap açtırmak için kocasından izin almak zorundaydı. 68'le birlikte kadın hakları konusunda olağanüstü bir gelişme yaşandı.
• Fransa 1789'da bir devrim yaptı ve evrensel insan haklarını ilan eden ülke oldu. Ama kadınlara oy hakkını vermek için iki yüz yıl beklemek (kadınlara 1945'te oy hakkı verildi) kimseyi rahatsız etmedi. (MSŞ/GG)