Tarla Farelerinde “İlk Görüşte Aşk”

Bilim, Yunan Mitolojisi’nde aşk tanrısı olarak bilinen Eros’un elindeki okları almaya aday oluyor. Emory University’den araştırmacıların kullandığı teknoloji ile, dişi tarla farelerinin beynindeki bazı devreler aktif hale getirilerek, farelerin belirli erkeklere “aşık olmaları” sağlandı.

Çift bağlılığı üzerine çalışma yürüten araştırma ekibi deneylerini, ömür boyu tek eşlilik davranışı gösteren türlerden birisi olmasından kaynaklı Kuzey Amerika’ya özgü bir tarla faresi türü üzerinde yürüttü.

Tarla farelerindeki çift bağlılığı, tam olarak insanlardaki gibi değildir, ancak araştırma ekibi, insanlardaki aşık olmak gibi temel sinirsel mekanizmaların çoğunun bu farelerde de bulunduğunu düşünüyor.

Nature’da yayımlanan araştırmada ilk adım olarak, ekip, doğal olarak bir eş bağı oluşturan ve çiftleşen dişi farelerin aktifleşen beyin devrelerini belirlemek için farelerin beyinlerine elektrotlar yerleştirdi. Araştırmacılar, belirli bir devredeki bağlantıların, özellikle de çiftleşme sonrasında ve çiftin bir araya gelmesiyle birlikte güçlendiğini tespit ettiler.

Yapılan gözlemlerde, karar verme işlemlerinden ve yönetsel fonksiyonlardan sorumlu beyin bölgesi olan prefrontal korteksteki bir grup nöronda ve zevk, ödül ve bağımlılıktan sorumlu beynin ödül merkezindeki komşu nöronlarda dalgalanmalar keşfedildi. Koku ve çıkarılan sesler gibi erkeğin fiziksel özellikleri, partnerin ödül merkezine saplanmasına neden oluyor ve bu da erkeğin partnerlerde “ödül” haline gelmesi anlamına geliyor.

“Aşk Devresini” aktif hale getirmek

“Aşk” devresinin belirlenmesinin ardından, araştırmacılar optogenetik tekniğini kullanarak dişi farelerde bu devreleri aktif hale getirmenin bir yolunu buldu.

Bunu yapabilmek için de; farelerin prefrontal korteksindeki nöronlara ışığa maruz kalındığında aktifleşen genler yerleştirildi. Sonrasında ise, genleri aktif edebilmek için ince bir optik fiber vasıtasıyla bu beyin bölgesine ışık gönderildi. Kullanılan tekniğin dişiyi aşık edip edemediğini test etmek için, araştırmacılar, bağ kurabilmesi için dişinin yakınına yaklaşık bir saat boyunca şanslı bir erkek fareyi koydu ancak çiftleşmelerine izin vermedi.

Test süresince, araştırmacılar, çiftleşme sırasında normal olarak çift bağını güçlendiren sinyalleri taklit ederek korteks nöronlarının ödül sistemine bağlanması için aynı dalgalanma frekansında uyarımda bulundular. Sonrasında ise, dişilere ya yabancı bir erkekle ya da önceden tanıdıkları bir erkekle çiftleşme seçimi sunuldu.

Test edilen 12 dişiden 10’unun bir arada bulundukları yabancı partneri tercih ettikleri görülürken, kontrol grubundaki 10 fareden yalnızca üçünün yabancı erkeği tercih ettiği görüldü.

Araştırmacılar, insanlar aşık olduğunda da aynı beyin bölgelerinin devreye girdiği, fakat yalnızca bu devre sistemleriyle de sınırlı kalmadığı düşüncesindeler. Amigdala da bunlardan birisi.

Davranışsal tepkileri harekete geçirmek için belirli uyarıcıların pozitif veya negatif önemiyle bağlantı kurulmasından sorumlu bir beyin bölgesi olan amigdala,  duygusal tepkilerin merkezi niteliğinde. Erkek partnerin kokusu ya da çıkardığı seslerin dişinin ödül merkezini nasıl uyardığı ise araştırmanın bir sonraki aşamasını oluşturacak.

Öte yandan, araştırma ekibi aynı zamanda da ebeveyn-yavru arasında ve çiftler arasında bağ geliştirilmesinden sorumlu olduğu bilinen oksitosin hormonunun partneriniz ya da arkadaşınızla bir arada bulunduğunuzda haz duymanıza neden olan beyin bölgeleri arasındaki iletişimi nasıl güçlendirdiği üzerine çalışmalar yürütüyor. (GA/AS)

Araştırma makalesi ve kaynak:

* Dynamic corticostriatal activity biases social bonding in monogamous female prairie voles. Nature.

* Brain switch in voles makes them fall in love at first sight. NewScientist. (accessed June 20, 2017)

* Yazı ilk olarak Tarla Farelerinde Beyin Uyarımı Yoluyla “İlk Görüşte Aşk” başlığıyla Bilim Fili’nde yayınlandı.