Aukus nedir? Çin ne diyor?

*ABD, İngiltere ve Avustralya liderleri anlaştı. 

İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri ve Avustralya, Çin'e karşı bir çaba olarak görülen Asya-Pasifik'te tarihi bir güvenlik anlaşması duyurdular.

Avustralya'nın ABD tarafından sağlanan teknolojiyi kullanarak ilk kez nükleer enerjili denizaltılar inşa etmesine izin verecek.

Aukus olarak anılacak olan anlaşma, yapay zeka, siber ve kuantum teknolojilerini de kapsayacak.

Analistler, bunun on yıllardır ülkeler arasındaki en büyük savunma ortaklığı olduğunu söylüyor.

Çin'in Washington büyükelçiliği, ülkeleri "Soğuk Savaş zihniyeti ve ideolojik önyargı" ile suçlayarak tepki gösterdi.

Çin'e endişe artıyor

Son yıllarda, Batı demokrasilerinin tümü, Çin'in artan askeri atılganlığına ilişkin endişelerini dile getirdiler.

ABD Başkanı Joe Biden, İngiltere Başbakanı Boris Johnson ve Avustralyalı mevkidaşı Scott Morrison ortak bir sanal basın brifinginde, yeni ortaklığın bölgede "güvenlik ve refahı teşvik etmeyi" hedeflediğini söyledi.

Ancak garip bir anda, Biden, Morrison'ın adını unutmuş gibi göründü ve ondan "aşağıdaki adam" olarak bahsetti.

Anlaşma, Avustralya'nın 2016 yılında 12 denizaltı inşa etmek için Fransa ile imzaladığı 50 milyar $'lık (31 milyar Avro; 27 milyar Sterlin) anlaşmayı iptal ettiği anlamına geliyor.

Aukus nedir?

Analistler, bunun muhtemelen İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana üç ülke arasındaki en önemli güvenlik düzenlemesi olduğunu söylüyor.

Pakt, askeri yeteneklere odaklanacak ve onu Yeni Zelanda ve Kanada'yı da içeren Five Eyes istihbarat paylaşım ittifakından ayıracak.

Avustralya'nın denizaltıları büyük bilet kalemi olsa da, Aukus ayrıca siber yeteneklerin, AI, kuantum ve diğer denizaltı teknolojilerinin paylaşımını da içerecek.

Ortak açıklamada, "Bu, benzer düşünen müttefikleri ve ortakları olan üç ulus için ortak değerleri korumak ve Hint-Pasifik bölgesinde güvenlik ve refahı teşvik etmek için tarihi bir fırsattır."

Liderler doğrudan Çin'e atıfta bulunmadı, ancak bölgesel güvenlik sorunlarının "önemli ölçüde arttığını" söyledi.

Asya Topluluğu Avustralya'dan Guy Boekenstein, "Bu, üç ülkenin de (Çin'in) Hint-Pasifik'teki saldırgan hareketlerini başlatmak ve bunlara karşı koymak için kuma bir çizgi çizdiğini gösteriyor" dedi.

Arka plan ne?

Çin'in askeri birikimi ve artan saldırganlığı, son yıllarda rakip güçleri endişelendirdi.

Pekin, Güney Çin Denizi gibi tartışmalı bölgelerde gerilimi artırmakla suçlanıyor.

Ayrıca, bazı analistlerin fiili bir askeri filo haline geldiğini iddia ettiği Sahil Güvenlik de dahil olmak üzere askeri kapasitesine büyük yatırım yaptı.

Batılı ülkeler, Çin'in Pasifik adalarına yaptığı altyapı yatırımına karşı temkinli davranıyor ve Çin'in Avustralya gibi ülkelere yönelik ticari yaptırımlarını da eleştirdi.

Avustralya geçmişte en büyük ticaret ortağı olan Çin ile iyi ilişkiler kurmuştu.

Ancak ilişki son yıllarda siyasi gerilimler nedeniyle bozuldu.

Neden nükleer enerjili denizaltı?

Bu denizaltılar, geleneksel olarak çalışan filolardan çok daha hızlı ve tespit edilmesi daha zordur. Aylarca su altında kalabilir, daha uzun mesafelere füze atabilir ve daha fazlasını taşıyabilirler.

Analistler, Avustralya'da konuşlandırılmalarının bölgedeki ABD etkisi için kritik olduğunu söylüyor.

ABD 50 yıl aradan sonra ilk kez denizaltı teknolojisini paylaşıyor. Daha önce sadece İngiltere ile teknoloji paylaşmıştı.

Avustralya, ABD, İngiltere, Fransa, Çin, Hindistan ve Rusya'dan sonra dünyada nükleer denizaltıları işleten yedinci ülke olacak.

Fransa ile olan sözleşmesi, Canberra'nın çeşitli bileşenlerin yerel kaynaklı olması şartı nedeniyle gecikmelere maruz kalmıştı.

Avustralya, nükleer silah elde etme niyetinde olmadığını bir kez daha teyit etti.

Tepkiler nasıl oldu? 

Çin'in Washington'daki büyükelçilik sözcüsü, ulusların "üçüncü tarafların çıkarlarını hedef alan dışlayıcı bloklar inşa etmemesi gerektiğini" söyledi.

Fransalı yetkililer, Avustralya'nın vazgeçtiği anlaşmanın "Fransa'nın yalnızca not edip pişman olabileceği bir tutarlılık eksikliği" gösterdiğini söyledi.

Bu arada Yeni Zelanda, nükleer güçle çalışan denizaltıların varlığına ilişkin mevcut bir politikaya uygun olarak Avustralya'nın denizaltılarını sularından çıkaracağını söyledi.

Yeni Zelanda, Five Eyes üyesi olmasına rağmen, Pasifik'te ABD veya Çin ile uyum sağlama konusunda daha temkinli davranıyor.

Başbakan Jacinda Ardern, ülkesinin anlaşmaya katılmaya yanaşmadığını söyledi.

(PT)