‘Unutulma hakkı’nın sansür boyutu: Kaldırılan haberlerin yüzde 95'i keyfi

İfade Özgürlüğü Derneği (İFÖD), internet sansürlerinin unutulma hakkı boyutu üzerine bir rapor hazırladı.

“Hafızamız siliniyor” ismini taşıyan rapor internet mecralarına dair düzenlemeleri içeren 5651 sayılı kanun kapsamındaki unutulma hakkının ayrı bir sansür mekanizması olarak kullanılıp kullanılmadığını değerlendiriyor.

Raporun altında ise İstanbul Bilgi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yaman Akdeniz’in imzası var. Akdeniz çalışma kapsamında 2020 ve 2021 içinde 174 farklı sulh ceza hakimliğinin verdiği 548 unutulma hakkı kararını inceledi.

Akdeniz, 10 bin 441 haber ve içeriğe erişimin engellenmesi veya bu haber ve içeriklerin çıkartılması talebine karşılık mahkemelerin toplam 9 bin 913 yani yüzde 94,94 oranında haber ve içerik için yaptırım uygulandığı sonucuna ulaştı.

Mahkemelerin kategorik olarak, 1.180 internet adresiyle en çok “kamuyu ilgilendiren yargılama haberlerinin” ardından da 697 internet adresiyle “kamuyu ilgilendiren haberlerin”, 475 internet adresiyle “FETÖ soruşturması-yargılaması haberlerinin” ve 418 internet adresiyle “kadına şiddet haberlerinin” erişime engellendiğini veya bu haberlerin kaldırılmasına karar verdiğini tespit etti.

Mahkemeler gerekçesiz karar veriyor

Raporda Akdeniz ayrıca 548 sulh ceza hakimliği kararının 113’ünde herhangi bir gerekçeye yer verilmediğini, 252’sinde sadece kısa değerlendirmelere yer verildiği ve 183 kararda da makul bir gerekçe bulunduğunu aktardı.

Akdeniz raporda bununla ilgili “Bir başka deyişle, yayınlanma aşamasında herhangi bir kişilik hakkı ihlali içermeyen binlerce haber ve içeriğin İnternet basın arşivlerinden kaldırıldığı tespit edildi” dedi.

Türkiye’deki unutulma hakkına ilişkin uygulamanın Avrupa’daki uygulamalardan çarpıcı biçimde farklı olduğunu belirten Akdeniz raporda şunları aktardı:

“Türkiye’deki uygulama ağırlıklı olarak unutulma hakkı kapsamında değerlendirilen haber ve içeriklerin erişime engellenmesi, yayın ve arşivlerden çıkartılması, dolayısıyla tamamen yok edilmesine yönelik. Unutulma hakkı uygulamada bir başka sansür mekanizmasına dönüşürken, 5651 sayılı Kanun’un 9. maddesi suiistimal ediliyor ve herhangi bir kişilik hakkı ihlali olmasa dahi haber ve içerikler sansürleniyor.”

Akdeniz; kamuoyunun geçmişi unutmama ve hatta hatırlama hakkı, geçmişteki olayların bilimsel araştırmalara, basının araştırma ve çalışmalarına, sivil toplum ve kamuoyu araştırmalarına konu olabileceği ve geçmiş hakkında tarihsel kayıt oluşturma ve bu kayıtların korunması bakımından internet arşivlerinin hayati öneminin de unutulmaması gerektiğini belirtti.

Raporun tamamı için buraya tıklayabilirsiniz

(HA)