Koronavirüs: Aşı stoklarında son durum

*Aşı üretiminin teknik aşamaları. Fotoğraf: WSP 

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Temsilciler Meclisi alt komisyonunda düzenlenen oturuma katılan aşı üreticisi firmaların temsilcileri gelecek aylarda yeni dozların dağıtımında bir hızlanma yaşanacağını belirtti.

Forbes'ın haberine göre aşı üreticileri Pfizer ve Moderna, Salı günü Kongre'ye verdikleri bilgide, Temmuz ayı sonuna kadar 300 milyon doz teslim etme yolunda ilerlediklerini söyledi.

Türkiye sevkiyatta 8. sırada

Uluslararası İlaç Üreticileri ve Dernekleri Federasyonu (IFPMA), hafta başında dünya çapında Covid-19 aşı sevkiyatının haftalık bazda hızlı artış gösterdiğini bildirdi.

Açıklanan son verilere göre ABD'li Pfizer/BioNTech ortaklığında geliştirilen aşı, dünyada en fazla sevkiyatı yapılan aşı konumunda. Pfizer/BioNTech geçen hafta, bir önceki haftaya göre yüzde 4'lük artışla 82 milyon doz sevk edildi.

En fazla aşı sevkiyatının Covid-19'dan en ağır şekilde etkilenen ülkelere yapıldığını belirtilirken, küresel sevkiyatın yüzde 26'lık bölümünün Amerika Birleşik Devletleri'ne yapıldığını, ABD'yi yüzde 14,7 ile Çin ve yüzde 12,6 ile AB'nin izlediğini kaydetti.

Türkiye dünyada en fazla doz sevk edilen ülkeler arasında Hindistan ve Brezilya'nın ardından sekizinci sırada yer aldı. Türkiye'nin hemen arkasında ise Rusya, İsrail ve Fas bulunuyor.

• NOT: Sağlık Bakanlığı verilerine göre Türkiye'de 23 Şubat 2021 itibarıyla toplam 7 milyon 448 bin 808 kişi aşılandı. 6 milyon 231 bin 134 kişi ilk doz, 1 milyon 217 bin 674 kişi ise ikinci doz aşısını oldu.

Üretim güvenliği nasıl sağlanır? 

Bu sorunu aşmanın bir yolu, rakiplerle çalışarak kapasiteyi artırmak. Örneğin, Fransız ilaç şirketi Sanofi, 100 milyon dozdan fazla Pfizer / BioNtech aşısı üreteceğini duyurdu.

Bu, Sanofi'nin mevcut üretim kapasitesini, kendi COVID-19 aşılarında gecikmeler yaşansa bile katkı sağlamak için kullanması anlamına geliyor.  

Üretimi artırmanın bir başka yolu da, her biri dünyanın yalnızca belirli bölgelerine hizmet veren aşı yapmak ve dağıtmak için bölgesel tedarik zincirlerini kullanmak.

Tek bir tedarik zincirine güvenmemek genel dayanıklılığı artırır; bir tedarik zincirinde bir şeyler ters giderse, diğerleri hala çalışabilir.

Üretimi tüm dünyaya yaymak - AstraZeneca'nın yaptığı şey de bu - aynı zamanda uygun tesislere ve eğitimli personele daha kolayerişim anlamına geliyor.

Ancak, bu strateji artık AB ile anlaşmazlığın merkezinde yer alıyor. AB, Belçika'daki bir AstraZeneca fabrikasındaki verim eksikliğinin İngiltere'de üretilen dozların dağıtılmasıyla telafi edilmesi gerektiğini öne sürüyor.

"Aşı milliyetçiliğinin" maliyeti

Şu anda, COVID-19 aşılarına olan talep arzın çok üzerinde.

Dozları güvence altına almak için rekabet çok şiddetli ve hayal kırıklığına uğramış birçok taraf cevaplar istiyor - aşıların ne zaman ve ne miktarda geleceği soru işareti. 

Belirsizlik aşı saklamaya yol açabiliyor, önemli yerlerde üretilen stoklar saklanıyor ve yalnızca yerel nüfusa hizmet etmek için istiflenir.

Tüm uzmanların hem fikir olduğu şey şu ki: Kendilerine odaklanan gelişmiş ülkeler, küresel bir krizin çözümüne yardımcı olmayacak.

Hiçbir ülke güvenli değil

Virüsün bazı ülkelerde yayılması ve mutasyona uğraması serbest olduğu sürece hiçbir ülke güvenli değil.

Ekonomistlere göre de hükümetler, gelişmekte olan ekonomilerin COVID-19 aşılarına erişimini sağlayamazsa, küresel ekonomi 9 trilyon ABD Dolarından (6,6 trilyon £) fazlasını kaybedebilir.

Aşı üretim süreci nasıl ilerliyor? 

En temel şekliyle aşı üretiminin birkaç aşaması var. İlk önce antijenin kendisi üretiliyor.

• Virüsler, tavuk yumurtası gibi birincil hücrelerde (örn. İnfluenza için) veya kültürlenmiş insan hücreleri gibi sürekli hücre hatlarında (örn., Hepatit A için) büyütülüyor.
• Bakteriler ise, biyoreaktörlerde büyütülüyor. Benzer şekilde, virüslerden veya bakterilerden türetilen rekombinant bir protein, maya, bakteri veya hücre kültürlerinde üretilebilir. 

Antijen üretildikten sonra, onu oluşturmak için kullanılan hücrelerden izole ediliyor. Bir virüsün muhtemelen daha fazla saflaştırmaya gerek kalmadan inaktive edilmesi gerekebilir.

Rekombinant proteinler, ultrafiltrasyon ve kolon kromatografisini içeren birçok işleme ihtiyaç duyar. Son olarak, aşı, gerektiği gibi adjuvan, stabilizatörler ve koruyucular eklenerek formüle edilir.

Adjuvan, antijene karşı immün yanıtı güçlendiriyor, stabilizatörler saklama ömrünü uzatır ve koruyucular çok dozlu şişelerin kullanımına izin verir.

Kombine aşıların geliştirilmesi ve üretilmesi, antijenler ve ilgili diğer bileşenler arasındaki potansiyel uyumsuzluklar ve etkileşimler nedeniyle daha zor kabul ediliyor.

Aşı imalatında dağıtımdan önceki son aşama, flakonların aşılarla doldurulması ve dağıtım için paketlenmesi işlemi olan doldurma ve bitirme işlemidir.

Bu, aşı üretim sürecinin kavramsal olarak basit bir parçası olmasına rağmen, aşıların dağıtılması ve uygulanması sürecinde genellikle bir darboğaz olarak görülüyor.

(PT)