Sansür ve yasakların yanı sıra pandeminin yarattığı olumsuz ortamdan da etkilenen Kürt müzisyenler alternatif mecralardan seslerini duyurmaya çalıştı, 2020 yılında. Oysa seneye kadın sanatçıların üst üste yayınladıkları albümlerle giriş yapmıştık.
Korona virüsünün bütün yaşamı etkilediği 2020 yılında kültür sanat dünyası da yeni duruma uygun bir konum almak zorunda kaldı. Kürt sanatçıları da bu dünyanın bir parçası olarak, bu yeni duruma uyum sağlamaya çalıştı. Bir farkla, yeni durumu sansür ve yasakların yanına ekleyerek yapmak zorunda kaldı.
Bakınız, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları’nın 106 yıllık tarihinde ilk kez özel tiyatrolara destek kapsamında programına aldığı Kürtçe tiyatro oyununun başına gelenler. Mezopotamya Kültür Merkezi (MKM) tiyatro grubu Teatra Jiyana Nû (Yeni Yaşam Tiyatrosu’nun sahnelemek istediği Dario Fo’nun “Yüzsüz” oyunu, İstanbul Gaziosmanpaşa Kaymakamlığı tarafından, oyuna saatler kala yasaklandı.
Pandeminin etkisiyle yılın ilk döneminden itibaren konserler iptal edildi, albüm çalışmaları durdu, sahneler kapandı. Kısa bir şaşkınlığın ardından sanatçılar, alternatif yol ve yöntemler aramaya başladı. İnsanların evde kalmak zorunda olduğu bu dönemde en etkili yol olarak da online platformlar üzerinden programlar gerçekleştirmek kalıyordu elde.
Bu yüzden bu seneki haberimizde yayınlanan Kürtçe albümlerin yanı sıra işin bu boyutuna da bakmaya çalışacağız.
Hadi gelin bakalım bu sene hangi Kürtçe müzik albümleri yayınlandı.
Yıla kadın sanatçıların albümleri ile giriş yaptık
Pandemi’nin Türkiye’deki varlığı resmi olarak henüz kabul edilmediği yılın başında Kürt kadın sanatçıların art arda albüm yayınladıklarına şahit oldu.
Rewşan Çeliker – Tov (Tohum)
Rewşan Çeliker ilk albümü “Ax Lê Wesê”den sonra ikinci albümü “Tov”u yılın ilk ayında yayınladı. 10 şarkının yer aldığı albümde Kamuran Ali Bedirpan ve Fêrikê Ûsiv’ın şiirlerinden bestelenmiş şarkılar ve Aram Tigran’ın eseri dışında Dr. Ahmet Kaya ve Mirady Doğan’ın bestelerine yer verdi Çeliker. Ayrıca bu albümde sanatçının kendi besteleri de bulunuyor.
Rojda – Bazin (Bilezik)
Ocak ayında yayınlanan diğer bir albüm de Rojda’nın albümü. “Bazin” adını taşıyan albümde 10 şarkı bulunuyor. Bunlardan 7 tanesi Rojda’nın besteleri.
Aynur Doğan - Hêdûr (Zamanın Tesellisi)
Aynur Doğan 3 yıllık çalışmasının ardından Hêdûr adlı albümünü yayınladı. 8 eserin bulunduğu albümde 2 tane şarkı Aynur Doğan’a ait.
Hêja Netirk – Stranên Neşuştî (Cenabet Şarkılar)
Hêja Netirk ilk albümünde 3 şarkıya yer verdi. “NeNe” (Değilim), “Derî Lêket” (Kapı Çaldı), ve Roşeng Rojbîr in “17” isimli şiirinden bestelenen “Belkî” (Belki) albümdeki şarkıların isimleri.
Sandra Alesandra ile birlikte çıkardığı “I Am Fire” adlı single çalışmasından sonra ikinci çalışmasını “Xewna Berevajî” adıyla yayınladı Semyanî Perîzade. Dijital müzik tarzını kullanan Perîzade R&B, Hip-Hop/Rap ve biraz da arabesk öğelere yer vermiş.
Astare & Tara Jaff – So
Yılın sonuna doğru geldiğimiz şu günlerde arp ile Kürt müziğine bambaşka bir renk katan Tara Jaff, Zazaki Kürt müziğinin önemli isimlerinden Astare ile birlikte bir video-klip yayınladı. İkili “So” adlı Astare’nin bestesi olan Zazaca eseri seslendirdi. Tara Jaff arp’ı ile, Astare ise temburu ile eşlik ediyor.
Harun – Rev (Kaçış)
Yılın sonlarına doğru çıkan diğer bir çalışma da Kürt rock müziğinin önemil isimlerinden biri Harun’un Rev adlı albümü. Uzun yıllardır müzikle uğraşan Harun bu albümünde çoğunlukla kendi bestelerine yer verdi. 10 şarkının yer aldığı albümde ayrıca Kürt Rock müziğinin efsanevi grubu Koma Wetan’ın “Bayê Payîzê” şarkısını da cover’lamış. Albümde ayrıca bir de Türkçe eser bulunuyor.
Ozan Serdar - Zerya
Ozan Serdar, yeni albümünde geleneksel zazaki müziğinin örnekleri ile kendi bestelerine yer verdi. Zerya adlı albümde “Hemilkano”, “Zengeriyê”, “Heyî Heyî” gibi şarkılar bulunuyor.
Agit Işık –Hez (Arzu)
Yılın ilk albümlerindendi Agit Işık’ın “Hez” albümü ki Kurmanci Kürt modern şiirinin etkili isimlerinden Arjen Arî’nin şiirinin bestelenmesi sonucunda ortaya çıkmış şarkının adı oluyor. Işık ayrıca yine son dönem Kurmanci şiirinin önemli temsilcilerinden Berken Bereh’in “Wêneyekî Qufilî” (Donuk Bir Resim) şiirini de besteleyerek albümde okumuş. KHK mağduru bir öğretmen olan Işık bu albümde 4 tanesi kendi bestesi olmak üzere 8 şarkıya yer verdi.
Mehmet Atlı – Morî Mircan
Kürt müziğinin nev-i şahsına münhasır isimlerinden olan Mehmet Atlı 2014 yılında çıkardığı “Birîn” albümünden 6 yıl sonra yeni albümünü 2020 yılında yayınladı. Morî Mircan isimli albümde 4 şarkı klasik Kürt müziğinin Atlı tarafından tekrar yorumlanmasının yanı sıra 4 tane de Mehmet Atlı bestesi görüyoruz.
Awazê Çiya – Botan
2020 yılının en beğenilen albümlerinden biri de Awazê Çiya’nın “Botan” adlı albümü. Albümde Botan yöresine ait 10 klasik eser yorumlanmış.
Serhado – Ax
Kürt rap müziğinin ilk ve en önemli temsilcilerinden biri olan Serhado 2020 yılında yeni albüm yayınlayanlardan. Albümde 5 rap şarkısı bulunuyor.
Ali Jiyan – Arîn Mîrkan
Daha önce Koma Agirê Jiyan’dan tanıdığımız Ali Jiyan ilk solo albümünü yayınladı. Arîn Mîrkan adı verilen albümde kurmancî ve zazakî şarkılar yer alıyor.
Mem Ararat ve Tara Mamedova albümlerinden parçalar yayınladılar
Mem Ararat ve Tara Mamedova albüm yayınlamak yerine, albümlerine alacakları eserleri parça parça yayınlamayı tercih eden iki isim oldu.
Tara Mamedova da "Xewna Giran" adını verdiği albümünün ilk şarkısı olan "Giran"ı yayınladı.
Mem Ararat “Pesna Evînê” adını verdiği albümündeki şarkıları peyderpey sosyal medya hesapları ve dijital platformlar üzerinde yayınlamayı tercih etti.
Grup Avesta – Bi hev re
Mardin’de müzik yapan Grup Avesta, 6 şarkının yer aldığı albümünü yayınladı.
Seyîdxan Sevinç – “Bîr”
Kurmanci Kürt müziğinin son dönem çıkış yapan isimlerinden Seyîdxan Sevinç ilk albümü yayınladı. 8 şarkının yer aldığı albümde Klasik Kürt müziğinin bilinen kimi parçalarını yeniden yorumlamış.
Ali İnanır’ın akustik albümü
“Zerrî Dej” adlı albümünün ardından Ali İnanır üç şarkılık akustik bir albüm yayınladı. İki Kurmanci bir de Zazaki şarkının okunduğu albümdeki şarkıların isimleri şöyle: “Şev Tarî”, “Derdê Giran” ve “Ez û Tu”.
Babetna – Döngü
Alternatif müzik gruplarından Babetna yılın albüm yayınlayan gruplarından. Grup bu ikinci albümlerinde yine Kürtçe ve Türkçe 13 esere yer verdi.
Kürt Kültür sanatı ile ilgili kimi haberler
Erivan Radyosu'nun 900 şarkılık Kürtçe müzik arşivi yayınlandı
Kürt kültür ve sanatı, özellikle de müziği açısından yılın en önemli olayı Erivan Radyosu'nın 900 şarkılık Kürtçe müzik arşivinin dijital platformlara aktarılması oldu. Geçtiğimiz yıl çalışmalarına başlayan Kürt-Alman Kültür Enstitüsü (Deutsch-Kurdisches Kulturinstitut) yarım asır yayın yapan Erivan Radyosu Arşivi'nde yer alan 900 eseri Youtube kanalı başta olmak üzere tüm dijital platformlarda yayınlamaya başladı.
Enstitü hemen ardından da bu şarkıların nota ve sözlerinin yer aldığı 4 ciltlik bir kitap seti yayınladı.
Yılın sonuna doğru ise yine Enstitü'nün desteği ile Özkan Öztaş, arşivden 8 tane eserin klasik müzik yorumu ile hazırlanıp yayınlanmasını sağladı.
Hunergeha Welat ve Acapella
Rojava'da müzik çalışmalarını yürüten Hunergeha Welat müzik topluluğunun acapella tarzında seslendirdiği Kürtçe şarkı, yılın en çok konuşulan ve beğenilen çalışmalarından oldu.
Geçmişin Sesi Amida Konserleri
Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası'nın desteği ile gerçekleşen "Geçmişin Sesi Amida Konserleri" etkinliği yılın sonuna doğru Kürt kültür ve sanat dünyasının gündemine oturdu. Diyarbakır'ın 10 tarihi mekanında 10 ayrı konser şeklinde yapılması planlanan etkinliğin ilki tarihi Hassuni Mağaralarında, ikincisi Zerzevan Kalesi'nde, üçüncüsü ise Eğil ilçesinde gerçekleşti. Program DTSO'nın sosyal medya hesapları ve YouTube kanalı üzerinden seyredilebiliyor.
Kürt sanatçılar Covid-19 yüzünden Youtubeu'u "keşfettiler"
Covid-19'un ilk dönemindeki şaşkınlığı üzerlerinden atmaya çalışan Kürt sanatçılar da dünyanın geri kalanında olduğu gibi alternatif yol ve yöntemlere yönelmeye başladı. Özellikle sosyal medya hesaplarını daha etkili kullanmaya çalışan sanatçılar, YouTube'u da belki bu süretçe "keşfettiler."
Bu platformları daha görünür olmanın bir yolu olarak gören sanatçıların önemli bir kısmı kendi sosyal medya hesapları üzerinde etkinlik düzenlemenin yanı sıra kimi kurum ve kuruluşların programlarına da katıldı.
Bunlardan biri Amidart'ın düzenlediği "Çevirimiçi-Mekansız Konuşmalar" etkinliği idi. Burada sanatçılar belli konular etrafında söyleşi gerçekleştirdiler. Chalak Events'in yıl sonunda başlattığı etkinlik programı da başka bir örnek.
Yine sosyal medya hesaplarının daha etkili kullanılması ile birlikte, popüler ve medyatik isimler kadar seslerini duyuramayan sanatçıların farkına vardı müzik dinleyicisi. Çalışmalarını minimal bir yaklaşımla ele alan bu çalışmalar da popüler isimler kadarıyla ilgiyle izlendi.
Lawje'nin müzik projesi
Özellikle Hakkari yöresi Kürt müziği ile ilgili yaptığı çalışmalarla adını duyuran Lawje müzik topluluğu, yılın başında "Evîniya Welat" (Ülke Aşkı) adıyla yeni bir projeye başlayacağını duyurdu. Topluluk proje ile Eyaz Yûsif, Erdewan Zaxoyî, Ebdihwahid Zaxoyî, Tehsîn Taha, Meryemxan, Susika Simo, Rênçber Ezîz, Hesen Zîrek, Hozan Serhat, Şivan Perwer, Ciwan Haco, Mihemed Taha Akreyî ve Hesen Şerif gibi Kürt sanatçılarının unutulmaz eserlerini tekrardan seslendirecekti. İstanbul ve Diyarbakır'da gerçekleşen proje, pandemiden dolayı askıya alındı.
bianet Kurdî editörü. Marmara Ünivesitesi Gazetecilik Bölümü mezunu. Aynı okulda ve aynı bölümde yüksek lisans yapıyor. Birgün, Dicle Haber Ajansı (DİHA), Dem Tv, Rûdaw TV...
bianet Kurdî editörü. Marmara Ünivesitesi Gazetecilik Bölümü mezunu. Aynı okulda ve aynı bölümde yüksek lisans yapıyor. Birgün, Dicle Haber Ajansı (DİHA), Dem Tv, Rûdaw TV ve Sputnik Kurdistan’da muhabir, editör, haber müdürü ve şef editör olarak çalıştı. "Haber Analizi ve Arşiv İncelemeleriyle: Türkiye'de 9 Gazete" kitabına katkıda bulundu. "Çîrokên Şêwra Ermenan" (Cervantes Yayınları) ve "Guldesteyek ji Baxê Rewanê" (Sor Yayınları) adlı kitapları bulunuyor. 2023 Musa Anter ve Özgür Basın Şehitleri Gazetecilik Ödülü (Kürtçe haber dalında) sahibi.
2025 Romanların Entegrasyonu Ödülü Şişli Belediyesi ve Tugay Aslım'ın oldu
AB tarafından bu yıl altıncısı verilen Batı Balkanlar ve Türkiye'de Romanların Entegrasyonu Ödülü’nün kazananları belli oldu. Türkiye'de Şişli Belediyesi birincilik ödülüne değer görüldü.
2025 Batı Balkanlar ve Türkiye'de Romanların Entegrasyonu Ödül töreni/eeas.europe.eu
AB tarafından bu yıl altıncısı verilen Batı Balkanlar ve Türkiye'de Romanların Entegrasyonu Ödülü’nü almaya hak kazanan 15 kişi ve kurum, Avrupa Komisyonu tarafından açıklandı. Bu yıl ödül, Romanların eğitim yoluyla entegrasyonunu teşvik eden başarılı çalışmalara verildi.
Türkiye'den birincilik Şişli Belediyesi'ne
Türkiye'den Birincilik Ödülü'ne 19 Mart'ta İstanbul'da gerçekleştirilen darbe sırasında Başkanı Resul Emrah Şahan tutuklanarak, yerine kayyım atanan Şişli Belediyesi değer görüldü, ikincilik ödülüyse Gürce Sosyal Etki ve Sosyal Fayda Tasarımı'nın içerik geliştirme ve araştırma ekibinde gönüllü olarak çalışan ve "Roman mahallesinden Avrupa Parlamentosu'na uzanan" deneyimlerini paylaşarak dikkat çeken Tugay Aslım'ın oldu.
Ödül töreni 2025 AB Roman Haftası (7-10 Nisan) etkinlikleri kapsamında 10 Nisan'da, Belçika'nın başkenti Brüksel'de Concert Noble salonunda gerçekleştirildi.
Batı Balkanlar ve Türkiye'de Romanların Entegrasyonu Ödülü
Bu ödül, Romanların AB genişleme sürecinin önemli bir parçası olmakla birlikte çoğu zaman toplumun en kırılgan kesimlerinden biri olduğuna ilişkin farkındalığın yaratılması amacıyla veriliyor.
Avrupa Komisyonunun bu durumla mücadele etmek ve Romanların ülkelere entegrasyonunu destekleyen çözümler geliştirme çabaları kapsamında verilen ödül bu alanda ilerlemenin mümkün olduğuna dair bir gösterge işlevi de görüyor.
Ödül öte yandan ona değer görülenlerin, Romanların toplumun birer üyesi olarak potansiyelinin tamamını harekete geçirecek şekilde güçlendirilmesi konusundaki kararlılığının da tescil edilmesini sağlıyor.
2025 ödülü toplumsal, ekonomik, çevresel, siyasal ve sağlık alanındaki değişimler ve krizler karşısında Roman topluluklarının dayanıklılığının artırılmasında eğitimin önemli bir itici güç olarak taşıdığı değere dikkat çekiyor.
Arka plan
AB Komisyonunun verdiği Batı Balkanlar ve Türkiye'de Romanların Entegrasyonu Ödülü 2014'te AB'nin genişleme ortağı olan ülkelerde Romanların entegrasyonunun önemini vurgulamak amacıyla tesis edilmişti.
Dereceye giren sivil toplum kuruluşlarına, Romanların eğitimi alanındaki çalışmalarına katkı sunması amacıyla birincilik ödülü olarak 8 bin, ikincilik ödülü olarak da 5 bin Avro ödül verildi. Özel sektör ve kamu sektöründen dereceye girenlere ise aynî ödüller sunuldu. Verdikleri üstün katkıların takdir edildiğinin bir nişanesi olarak ödül sahipleri Brüksel'e bir çalışma ziyareti, bir kupa ve bir diplomayla ödüllendirildi.
Bu yıl altıncısı düzenlenen ödül töreninde, Batı Balkanlar ve Türkiye'den toplam 100 başvuru ve aday arasından 15'i ödüle layık görüldü.
Sansür, direniş ve hafıza. biamag'da bu hafta; tiyatrodan sinemaya, müzikten sokak resimlerine uzanan bir hatta baskıya, ayrımcılığa ve kültürel belleğe karşı söz alanlar bir araya geliyor.
Tuğçe Yılmaz, editörlüğündeki bu haftaki biamag’ın teması: Sansür, direniş ve hafıza. Bu eksende şekillenen söyleşi ve yazıların yanı sıra, küresel politikadaki gelişmeler ve film eleştirileri de bu sayıda yer alıyor.
Beyza Gündüz, “direnişin pazarlanması” üzerine yazdı: “Punk bir alt kültür müydü? Evet. Sistemin dışında mıydı? Öyleydi. Peki şimdi o sistemin raflarında mı? Evet, hem de %100 pamuklu ve 699 TL’ye.”
Ege Tonga, Pessac’ın Saige-Formanoir mahallesinde bulunan “Şili Duvarı” üzerine yazdı: “Duvar, yalnızca bir sanat eseri değil, aynı zamanda dayanışma, hafıza ve kolektif kimliğin simgesi. Baskıya karşı bir direniş mesajı, hatta daha iyi bir gelecek için umut ifadesi.”
Tuğçe Yılmaz, yönetmen Ali Kemal Çınar ile film festivallerindeki sansürü ve sansürün sektördeki yansımalarını konuştu.
Evrim Kepenek, Moda Sahnesi Sanat Yönetmeni Kemal Aydoğan ile sansürü ve tiyatronun maruz kaldığı güçlükleri konuştu.
Doğa Tekneci, bianet’te stajyer olma deneyimini yazdı: “İyi ki stajımı bu samimi aile tablosunda yapma şansı buldum. Mişko, Mêşo ve Küba’yı özleyeceğim.”
Bu haftanın Kürtçe kelime kartları: Huner, Bername, Mîhrîcan, Zext, Astengkirin, Azadiya Derbirînê.
Günsu Özkarar, Ali Nesin ile Matematik ve Oyun Kampı’nı konuştu.
Vartan Halis Yıldırım, Donald Trump’ın başkanlığını Shakespeare yazını üzerinden değerlendirdi: “Trump, uluslararası kuruluşları ve diplomasiyi yok sayarak, kendi özgür davranışı içinde kaderini belirleme çabasına girerek, bir Shakespeare trajedisine daha çok benzemektedir.”
Eda Pınar, neden “normalleşmediğimizi” yazdı: “Ülkenin sokaklarında hare hare yanan özgürlük, karanlık ne kadar bastırırsa bastırsın, bir yanlarımıza iyi geliyor.”
Burak Sarı, kapsayıcı bir boykotun mümkün olup olmadığını sorguladı: “Ayrımcılık boykotuna ne dersiniz?”
Murat Türker, John Lilly hakkındaki belgeseli ve Lilly’nin ilham verdiği diğer yapımları yazdı.
Şeyhmus Diken, “Ne kahramanlara ne de kahramanlığa inanırım” ve “Porçakal” kitaplarını kaleme aldı.
Doğa Tekneci derledi: Senaristlerin ve oyuncuların direnişi “Hollywood grevi”.
Dinleme önerisi
bu haftaki biamag’ı okurken size eşlik edebilecek bir albüm: Marianne Faithfull - Broken English (1979).
.jpg)
