"2021'de işçi sınıfı mücadelesinde önemli yükseliş yaşandı"

Fotoğraf: 2022'nin ilk aylarında gerçekleşen "kurye" direnişlerinden

Emek Çalışmaları Topluluğu

Emek Çalışmaları Topluluğu (EÇT), Eylül 2014'ten bu yana işçi sınıfı üzerine bilgi üreten akademisyen, araştırmacı ve sendika uzmanlarının eşgüdümlü çalışma ihtiyacına yanıt olarak ortaya çıkan bir gönüllü topluluk. Emek Çalışmaları Topluluğu emek hareketine destek vermek isteyen araştırmacıların, akademisyenlerin, sanatçıların ortaklaşa nitelikli ve etkili ürünler ortaya koyabilecekleri bir zeminin inşasını hedefliyor.  İşçi sınıfının ve işçi mücadelelerinin görünürlüğünü artırmak ve emek hareketinin veri temelli politika yapma kapasitesini geliştirmeyi amaçlıyor. Emek Çalışmaları Topluluğu emek hareketinin farklı öznelerine eşit mesafede durma ilkesiyle, harekete destek vermek isteyen herkesin katılımına açık olduğunu duyuruyor.

Emek Çalışmaları Topluluğu, 2021'de gerçekleşen işçi eylemlerine ilişkin "İşçi Sınıfı Eylemleri Raporu"nu yayınladı. Friedrich Ebert Stiftung Derneği Türkiye Temsilciliği'nin katkılarıyla hazırlanan raporda 2021'de işçi eylemlerindeki sayısal artışın yanısıra, siyasi rejimin otoriterleşmesinin eylemlerin sayıca yükselme ve güçlenmesini önlemede başarısız kalmasına da dikkat çekiliyor. 

2021'de her gün dört işçi eylemi 

"Rapor"a göre 2021'de basına bin 480 tekil işçi ve memur eylemi yansıdı. Bir başka deyişle, Türkiye işçi sınıfı 2021'de her gün ortalama 4 eylem gerçekleştirdi. 

Rapor, toparladığı eylem sayılarını işyerleri ve genel eylemler temelinde değerlendirdiğinde bu bin 480 eylemin 827 vaka etrafında gerçekleştiği sonucuna ulaşıyor.

Buna göre 2021'de iş yeri temelli eylem vaka sayısının 468, genel eylem vaka sayısının 347, dayanışma eylemi vaka sayısınınsa 12 olarak gerçekleştiği  görülüyor.

Raporda 2020'de 706 olan toplam vaka sayısının  2021'de önemli bir artışla 827'ye çıkmış olmasının "en belirgin sebebi" iş yeri temelli eylemlerdeki artış olarak belirleniyor: İş yeri temelli eylem vakası sayısı önceki yıla göre 389'dan 468'e, genel eylem vakası sayısı ise 304'ten 347'ye çıkmıştı.

Eylemci sayılarında iki kat artış 

Rapor, 2020'den 2021'e iş yeri temelli eylem vakalarına katılan eylemci sayısının yaklaşık iki katına çıkarak  46 binden 83 bine yükseldiğini saptıyor. Aynı dönemde genel ve dayanışma vakalarına katılan eylemci sayısının da aynı oranda, yaklaşık iki kat artarak  20 binden 40 bine çıktığı görülüyor.

Rapor bu gelişmeyi "işçi sınıfı[nın] 2021'de hak arayışını güçlendirmiş, Korona salgını sürecinde kaybettiği mevzileri geri kazanmak için bir adım öne çıkmış" olmasıyla açıklıyor ve "bu yükseliş[in] 2022'nin ilk iki ayında yaşadığımız ciddi grev dalgasının da habercisi" olduğu sonucuna ulaşıyor. 

Otoriterleşme eylem vakalarını bastırmayı başaramadı

Rapor, 2015'te 628 olan iş yeri temelli eylem vakası sayısının, sürekli derinleşen bir otoriterleşme sürecinin hüküm sürdüğü 2016-2019 yıllarında 420-438 dolayına gerilemiş olmasına karşın 2021'de 468'e, yani 2016'dan bu yana en yüksek düzeye yükselmiş olduğunu saptıyor: "2021'de iş yeri temelli eylemlere katılan sayısı 83 bindir ve bu sayı da 2016'dan bu yana en yüksek sayıdır."

Hak arayışı mücadelesinde dramatik artış

"Rapor" "öte yandan 2021'de iş yeri temelli eylem vakalarının yüzde 65'inin hak geliştirme niteliğin[de]" olduğunu da saptıyor: "2020'de yüzde 26 olan hak geliştirme oranında dramatik bir artış yaşanmıştır. Tüm bu veriler 2021 yılında işçi sınıfımücadelesinde önemli bir yükseliş yaşandığına işaret etmektedir.

TİS ve sendikalaşma nedeniyle yapılan eylemlerdeki artış 

Raporun dikkat çektiği gelişmelerden birinin de "2021'in iş yeri eylem nedenlerindeki en belirgin özgünlü[ğün] toplu iş sözleşmesi (TİS) görüşmeleri ve sendikalaşma nedeniyle yapılan eylemlerin oranındaki yükseklik" olduğu gözleniyor.

Rapora göre, "2016-2020 - arasında eylemlerin her yıl ortalama yüzde 20'si TİS nedeniyle yapılmışken bu oran 2021'de yüzde 32'ye çıkmıştır [...] Metal sektöründe Eylül 2021-Ağustos 2023 arasında geçerli olacak Grup Toplu İş Sözleşme görüşmeleri sürecinde Aralık 2021'de gerçekleşen 52 iş yeri temelli eylem vakası tespit edilmiştir. Bunların 27'si Birleşik Metal-İş, 25'i ise Türk Metal tarafından örgütlenmiştir."

Rapor, TİS nedeniyle yapılan eylemlerdekine benzer bir artışın  sendikalaşma nedeniyle yapılan eylemlerde de yaşandığını kaydediyor: "2016-2020  arasında sendikalaşma nedeni ortalama yüzde 13 iken bu oran 2021'de yüzde 18'e çıkmıştır. 2020'de sendikalaşma sebebiyle 54 iş yeri temelli eylem vakası yaşanmışken bu sayı 2021'de 86'ya ulaşmıştır."

İşverenin yanıtı: İşten atma

Rapor, "2021'de en az bin 634 işçinin sendikalaştığı için işten atıldığı[nı]" tespit edi[yor]: "Bu 2015'ten beri tespit edilen en yüksek sayıdır. 2021, sınıf mücadelesinin yakın geçmişe göre keskinleştiği bir yıl olmuştur.

En çok eylem yapanlar KESK ve DİSK üyeleri

Emek Çalışmaları Topluluğu'nun hazırladığı 2020 raporuna göre, işçiler bir yılda her gün ortalama dört eylem yaptı. DİSK ve KESK'e bağlı sendikaların üyeleri en çok eylem yapan çalışanlar oldu.

(AEK)