Acıyı Bal Eyledik

“Sevgili Ayşe;

Şahin Akkurt Gediz'e giden TTK(Türkiye Taşkömürü Kurumu) tahlisiye ekibi içinde yer alan ve orada yaptığı çalışmayla göçükte kalan son iki işçinin kurtarılmasına büyük katkılar sunan genç bir madenciydi. Bugün meydana gelen kazada yaşamını yitirdi ne yazık ki. Hüzünlü kentin acıları dinmiyor bir türlü” diyordu e-posta mesajında.

“Acıyı bal eyledik” diye boş yere mi diyoruz.Dün Gediz’de iki can kurtardığı için sevinçle Zonguldak’a dönen Şahin Akkurt, bugün kendisi bir maden kazasına kurban veriliyordu. Kaderin garip tecellisine bir bakın.

Duvara çakılı madenciler

Ahmet’le, Maden Mühendisleri Lokalinde rakı içip, Zonguldak’ın sorunlarının üzerine konuşalı çok olmadı. Gediz yazımda adı geçen Bayram Eski’nin adını, Atatürk’ün Zonguldak’a adım attığı eski limandaki duvardaki plaketler arasından arayıp bulalı da. 1848’den bugüne bilinen tüm şehitlerin adını bu duvarda toplayan TTK ve GMİS (Genel Maden İşçileri Sendikası), yarın o duvara bir plaket daha vidalayacak: Şahin Akkurt!

Ve ben bu yazımı yazarken, kim bilir hangi özel maden ocağında, Zonguldak’ta ya da başka bir yerdeki ocakta; kim bilir hangi madenci grizu, göçük, yangın ya da sele kurban verilecek.

Madencinin kaderi…

Benim tanıdığım Zonguldak’ı yeller almış. Sağcı iktidarla “Adnan Menderes Köprüsü”, solcu iktidarla “İnönü köprüsü” adını alan, şehri dört bir yana bağlayan köprünün Yeni Çarşı ayağında, eski AP-DYP il merkezinin önünde bir acayip bina var şimdi. Dere yatağına inşa edildiği için, inşaat maliyetinin iki misli masrafla demir kazıklarla yerine mıhlanan bu binanın traji komik öyküsü, maliyeti yüksek olmasa, pekala bir film konusu olurdu.

Dediler ki, “eski belediye başkanı İsmail Eşref’in gurur kaynağı.Sen böylesine bir zevksizlik örneği, estetik düşmanlığı gördün mü hiç?” Zonguldak’ta mimar Yok mu?

Hey gidinin Zonguldak’ı hey

Bugün ANAP Başkanı Mesut Yılmaz’la doğal gaz davasında yargılanan, bir zamanların Enerji Bakanı, eski Zonguldak Belediye Başkanı Zeki Çakan’ın da gurur kaynağı kuğulardı. Zonguldak’a yolları nasıl düşmüşse, uzun süre Zonguldak’ta konaklayan kuğular, teker teker ölüp gittiler.

Düşünüyorum da Çakan’ın gururunda doğal bir yan var.

Bir başka estetik harikası da(!), eski işçi müdürlüğünün karşısındaki teneke mahallesinin yerine yapılan ticaret odası binası. Denize karşı inşa edilen yüksekliği nerdeyse 20 metreye varan istinat duvarı üzerine oluşturulan vadi, biz eski Zonguldaklıların kullandığı, Zonguldak radyoevi’nin önüne, Beyaz Saray’a (TTK Genel Müdürlük binasının adı) çıkan merdivenleri de yok edivermiş.

Bu binayı dikenler de, bu Zonguldak’ı sözüm ona idare edenler. İyi hoş da Zonguldak’ta mimar ve inşaat mühendisi yok mu? Yalnızca maden mühendisi mi var bu şehrin? Ya Belediye Başkanına ne demeli. Uyuyor mu?

Tabii ki uyuyor. Ayakta uyuyanlardan. Sahilde Kadir abiyle (Tuncel) oturup çay içerken önümüzden geçip, tanıdık tanımadık hemşerilerinin elinin sıkan da o belediye başkanı. Zonguldaklı uyurken, o uyumuş çok mu? El sıkanların ve öpenlerin çok olsun e mi başkan…Uyan, ey halkım, uyan…

Ya Havza-i Fahmiyye

Zonguldak’ın gelişmesini ve büyümesini yıllarca 1921’den beri yürürlükte bulunan Havza-i Fahmiyye Kanunu’nun engellediği iddia edilir ve 1864'de yürürlüğe giren Dilaver Paşa Nizamnamesi'yle birlikte bu iki kanunun kaldırılması istenir dururdu.

Havza-i Fahmiyye Kanunu, maden işçilerinin çalışma koşullarını düzenlediği kadar, Zonguldak kömür havzasını da zap-ı rapt altına almayı amaçlıyordu. Ve devlet adına, Dilaver Paşa nizamnamesiyle birlikte, yeraltındaki kömürün sınırlarını ve yerüstündeki mülksüzlüğü içselleştiriyordu.

Kumpanyalar döneminde, İngiliz, Fransız, Alman, İtalyan ve Ruslardan kalan lojmanların prefabrike olması da bundandı. Ve TTK’nın lojmanları satmaya kalktığında karşısına çıkan sorunlardan biri de bu kumpanya döneminden kalma tapular. Cumhuriyetle birlikte ülkelerine dönen kumpanya temsilcilerine ya da mirasçılarına ulaş ulaşabilirsen…

Gelgelelim, yıllarca inşaat yapmanın yasak olduğu, politik nedenlerle gecekondulaşmanın alıp başını gittiği Zonguldak’ta, bu iki örneğe ve şehirdeki çirkin yapılaşmaya bakınca “yasa masa kalmamış” dense yeri.

Üzülmez Üzülmez olalı

Zonguldak’ı yeniden keşfetme gezim sürüyor. Bir zamanlar cıvıl cıvıl işçi kaynayan “Üzülmez Atölyeleri” kapanalı çok olmuş. Hurdaya gidecek araç gereç ve binaların üzerini çoktan yabani otlar bürümüş. Şehrin yaşayıp yaşamadığı bitki örtüsündeki ayrık otlarından belli.

Burası hayalet şehre dönmek üzere. Yine de bir umut kapısı var. Üzülmez Atölyeleri’nin olduğu çukura, bir söylentiye göre, Alagözler firması hazır beton fabrikası kurma hazırlığındaymış. Üzülmezli yok olacak bitki örtüsüne karşı imza kampanyası başlatmış ama, ne fayda. Bir yandan da geçim kaygısı.

Ya Asma ve Dilaver’e ne demeli. Özel sektöre teslim olalı ne işçi sağlığı ne de güvenliği düşünülür olmuş. Her gün yaralanmalı bir kaza. TTK’nın elinde kalanlardaysa işe giden üç beş kişi. Mühendis işçiyi ocağa sokmakta zorlanıyor. Alınan önlemler, karta basma yetersiz olunca şimdilerde parmak basma/parmak izi sistemi yerleştirilmesi planlanıyor.

Ne fark eder ki? 1984’lerde 40 binlerde olan işçi sayısı, önce 30 bine ve son olarak da 14 bine düşürülürken, TTK’nın 400-500 işçi alacağı söylentilerine kuşku ile bakılıyor. Zonguldaklı şair Rüştü Onur’un “Nostalji” şiirinde söylediği gibi,

“Sen aziz şehrim,

Uykusuz yaşadığımı bilmelisin.

Bütün işçilerin

Saçak altında uyuduğu bir saatte,

Ben mızıka çalarak geçiyorum sokaktan.

Sen aziz şehrim,

Ellerim gözlerim kadar benimsin.

Ve aziz şehrim,

Şu anda seni terk etmem için

Her şey tamam.

Gemi hazır, yelken fora.

Fakat neden,

Ölülerim bırakmıyor yakamdan” (AD/EK)