Afganistan Savaşı'nın 20 yılı: Bitmeyen keder

*Fotoğraf: AA (Arşiv)

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) bu yılın 11 Eylül'ünde Afganistan'dan askerlerini çekecek. NATO'nun da benzer bir karar alması bekleniyor.

ABD'nin en uzun savaşının Afganistan'da neler yarattığına iki yıl öncesine giderek 20 yıllık geçmişe bağımsız think tank kuruluşu CFR'nin çizelgesinden faydalanarak baktık. 

1999

15 Ekim 1999

El Kaide ve Taliban 

Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi, iki grubu "terörist varlıklar" olarak birbirine bağlayan El Kaide ve Taliban Yaptırımlar Komitesi'ni oluşturan 1267 sayılı Kararı kabul etti.

BM'nin kararı, El Kaide ve lideri Usame bin Ladin'in 1991'de Sudan'a ve ortalarında Afganistan'a geri döndüğü bir yükseliş dönemini takip ediyor. Afganistan'ın Sovyet sonrası iç savaşının küllerinden doğan Taliban, operasyonlar için El Kaide'ye sığınak sağlıyor.

9 Eylül 2001

Bir Kuzey İttifakı Suikastı

Taliban karşıtı bir koalisyon olan Kuzey İttifakı komutanı Ahmad Shah Mesud, El Kaide ajanları tarafından öldürüldü. Panjshir Aslanı olarak bilinen gerilla savaşı ustası Mesut'un öldürülmesi, Taliban karşıtı direnişe ciddi bir darbe indirdi. 

Bazı analistler, suikastin Usame bin Ladin'in 11 Eylül saldırılarının ardından Taliban tarafından korunmasını sağladığına inanıyor.

Uzman Peter Bergen daha sonra Mesud suikastını, "New York City ve Washington, DC'ye yönelik saldırılar için perde kaldırıcı" olarak nitelendirecekti.

11 Eylül 2001

Ve günlerden o gün 

Şu anki yazılı tarihe göre El Kaide ajanları dört ticari uçağı kaçırarak New York'taki Dünya Ticaret Merkezi'ne ve Washington DC'deki Pentagon'a çarptı. Dördüncü uçak, Pennsylvania, Shanksville'de bir tarlada düştü. Saldırılarda 3 bine yakın kişi hayatını kaybetti.

Afganistan El Kaide'nin üssü olmasına rağmen, 19 korsanın hiçbiri Afganistan vatandaşı değildi. ABD tarafından Mısırlı Muhammed Atta'nın gruba liderlik ettiği ve korsanların on beşinin Suudi Arabistan'dan geldiği açıklandı.

Dönemin ABD Başkanı George W. Bush, "Terörizme karşı savaşı kazanmaya" yemin etti. 

18 Eylül 2001

Bir savaşın temeli

Bush, 11 Eylül'de Amerika Birleşik Devletleri'ne saldırmaktan sorumlu olanlara karşı güç kullanımına izin veren ortak bir kararı imzaladı.

Bu ortak karar daha sonra Bush yönetimi tarafından Afganistan'ı işgal etmekten, mahkeme emri olmadan ABD vatandaşlarını gizlice dinlemeye, Küba Guantanamo Körfezi'ndeki tutuklama kampına kadar pek çok şeyin yasal gerekçesi olarak gösterilecekti. 

7 Ekim 2001

Açılış salvosu

ABD ordusu, İngiltere desteğiyle Taliban güçlerine karşı bir bombalama kampanyası başlatarak Resmen Sonsuz Özgürlük Operasyonu'nu başlattı. Kanada, Avustralya, Almanya ve Fransa gelecekte destek sözü vedi.

Savaşın ilk safhasında yaklaşık bin ABD özel kuvvetinin Kuzey İttifakı ve Taliban karşıtı etnik Peştun güçlerinin ortaklığıyla desteklenen El Kaide ve Taliban güçlerine ABD hava saldırılarını içeriyor.

Konvansiyonel kara kuvvetlerinin ilk dalgası on iki gün sonra geldi. Kara savaşının çoğu Taliban ile Afgan muhalifleri arasında gerçekleşti. (Yani karada Suriye savaşında olduğu gibi bir nevi vekalet savaşı olarak ilerledi). 

Kasım 2001

Taliban'da durum

Taliban rejimi, 9 Kasım 2001'de Mazar-e-Sharif'te kaybolduktan sonra, Özbek etnik bir askeri lider olan Abdul Rashid Dostum'a sadık güçler hızla çözüldü. Bir sonraki hafta, Taloqan, Bamiyan, Herat, Kabil ve Celalabad'a yönelik koalisyon ve Kuzey İttifakı saldırılarının ardından Taliban kalelerine saldırdı. 

14 Kasım 2001'de BM Güvenlik Konseyi, Birleşmiş Milletler için bir geçiş idaresinin kurulmasında "merkezi bir rol" çağrısında bulunan ve üye devletleri istikrar ve yardım dağıtımını teşvik etmek için barış gücü göndermeye davet eden 1378 sayılı Kararı kabul etti.

Aralık 2001

Bin Ladin'in ölümleri

El Kaide lideri Usame bin Ladin'i Kabil'in güneydoğusundaki iyi donanımlı Tora Bora mağara kompleksine kadar takip ettikten sonra, Afgan milisler El Kaide militanlarıyla iki haftalık şiddetli bir savaşa girdi (3-17 Aralık).

Afgan güçlerinin kalan yirmi adamını ele geçirmesinden sadece bir gün önce, 16 Aralık'ta at sırtında Pakistan'a gittiği düşünülen bin Ladin'in birkaç yüz kez öldüğü haberinin yayılması ve sonunda kaçmasıyla sonuçlandı.

İstihbarat bin Ladin'in Tora Bora'daki varlığına işaret etmesine rağmen, ABD güçleri, saldırıya liderlik etmedi. Bazı eleştirmenler daha sonra ABD kuvvetlerinin çatışmada neden daha iddialı bir rol oynamadığını sorgulayacaktı. 

5 Aralık 2001

Geçici hükümet

Kasım 2001'de Kabil'in düşüşünden sonra, Birleşmiş Milletler, başta Kuzey İttifakı olmak üzere başlıca Afgan gruplarını ve eski kralın (ancak Taliban'ın değil) önderlik ettiği bir grubu Almanya'nın Bonn kentinde bir konferansa davet etti.

5 Aralık 2001'de fraksiyonlar, BM Güvenlik Konseyi'nin 1383 sayılı kararı ile onaylanan Bonn Anlaşması'nı imzaladılar. 

Haberlere göre İran'ın Kuzey İttifakı fraksiyonuna verdiği destek nedeniyle önemli ölçüde İran diplomatik yardımı ile varılan anlaşma, geçici idare başkanı olarak Hamid Karzai'yi ve Kabil'de güvenliği sağlamak için uluslararası bir barışı koruma gücü oluşturuyordu.

Bonn Anlaşmasını, Uluslararası Güvenlik Yardım Gücü'nü veya ISAF'ı kuran 20 Aralık tarihli 1386 sayılı BM Güvenlik Konseyi Kararı izledi. 

9 Aralık 2001

Taliban çöküyor

Taliban rejiminin sonu, genellikle Taliban'ın Kandahar'ı teslim etmesi ve Taliban lideri Molla Ömer'in şehri terk ederek şehri Peştun liderleri tarafından yönetilen aşiret yasasına tabi bıraktığı bu tarihe bağlı. Taliban'ın resmi düşüşüne rağmen, El Kaide liderleri dağlarda saklanmaya devam ediyordu. 

Mart 2002

Karışık sinyaller

Tora Bora'dan bu yana ilk büyük kara saldırısı ve en büyük operasyon olan Anaconda Operasyonu, Gardez şehrinin (Paktia Eyaleti) güneyindeki Shah-i-Kot Vadisi'nde tahminen sekiz yüz El Kaide ve Taliban savaşçısına karşı başlatıldı.

Yaklaşık iki bin ABD ve bin Afgan askeri, militanlarla savaştı. Operasyonun büyüklüğüne rağmen Anaconda, savaş çabalarının genişlemesini temsil etmiyor. Bunun yerine, Pentagon planlamacıları, askeri ve istihbarat kaynaklarını Afganistan'dan, giderek artan bir şekilde "teröre karşı savaşta" başlıca ABD tehdidi olarak bahsedilen Saddam Hüseyin'in Irak'ına kaydırmaya başladı. 

17 Nisan 2002

Afganistan'ın yeniden inşası

Başkan George W. Bush, Virginia Askeri Enstitüsünde yaptığı konuşmada Afganistan'ın yeniden inşası çağrısında bulunuyordu. "Bu kötülükten arınmış ve yaşamak için daha iyi bir yer olan bir Afganistan'ın kurulmasına yardım ederek, George Marshall'ın en iyi geleneklerinde çalışıyoruz" diyordu, Batılı'yı yeniden canlandıran II. Dünya Savaşı sonrası Marshall Planı'nı hatırlatarak.

Ancak Amerika Birleşik Devletleri ve uluslararası toplum, Afganistan için Marshall Planı benzeri yeniden yapılanma harcamalarına yaklaşmadı. 

Haziran 2002

Geçici hükümet 

Afganistan'ın geçici idaresinin Aralık 2001'den beri başkanı olan Hamid Karzai, ülkenin geçici hükümetinin başına seçildi. Seçim, Afganistan'ın 364 bölgesinden 1.550 delegenin (yaklaşık 200 kadın dahil) katıldığı, Kabil'de toplanan acil bir loya jirga sırasında gerçekleşti.

Durrani Peştunlarının güçlü Popalzai kabilesinin lideri Karzai, Taliban'a Peştun direnişini organize etmek için 11 Eylül saldırılarının ardından Pakistan'dan Afganistan'a dönmüştü. 

Bazı gözlemciler, Karzai'nin klanının üyeleri ve hükümetinin yolsuzluğunu hoş gördüğünü iddia ediyor.

Etnik Taciklerin hâkimiyetindeki Kuzey İttifakı, bir başbakanlık kurma çabalarında başarısız olur, ancak kıdemli resmi adayları veto etme ve bir cumhurbaşkanı görevden alma yetkisi gibi büyük yetkilileri seçilmiş parlamentoya atayarak başkanlık yetkilerini kontrol etmeyi başardı. 

Kasım 2002

Yeniden yapılandırma modeli

ABD ordusu, yeniden kalkınmayı BM ve sivil toplum örgütleriyle koordine etmek ve Kabil hükümetinin yetkisini genişletmek için bir sivil ilişkiler çerçevesi oluşturdu.

Bu "taşra yeniden yapılanma ekipleri" veya PRT'ler ilk olarak Kasım ayında Gardez'de, ardından Bamiyan, Kunduz, Mazar-e-Sharif, Kandahar ve Herat'ta konuşlandı.

29 Ekim 2004

Bin Ladin videoları

ABD liderliğindeki koalisyonun Afganistan'da karşılaştığı kalıcı zorluklara işaret eden Usame bin Ladin, ülkenin cumhurbaşkanlığı seçimlerinden üç hafta sonra ve George W. Bush'un tekrar seçilmesini kazanacağı ABD sandıklarından birkaç gün önce videoya kaydedilmiş bir mesaj yayınladı.

El Cezire'de yayınlanan sözlerinde, bin Ladin Bush yönetimiyle alay ediyor ve ülkenin saldırılarının sorumluluğunu üstleniyordu. 

2005

23 Mayıs 2005

Kalıcı Bir ABD taahhüdü

Afganistan cumhurbaşkanı Hamid Karzai ve ABD başkanı George W. Bush, kendi ülkelerinin stratejik ortaklarını ilan eden ortak bir deklarasyon yayınladılar.

Bildiri, ABD güçlerine "uluslararası teröre karşı savaşı ve şiddet içeren aşırıcılıkla mücadeleyi" kovuşturmak için Afgan askeri tesislerine erişim sağladı. 

Anlaşmaya göre ittifakın amacı "ABD-Afgan bağlarını güçlendirmek ve Afganistan'ın uzun vadeli güvenliğini, demokrasisini ve refahını sağlamaya yardımcı olmak."

Ayrıca anlaşma, Washington'u "Afganistan bu sorumluluğu üstlenme kapasitesini geliştirirken Afgan güvenlik güçlerini organize etmeye, eğitmeye, donatmaya ve sürdürmeye, ülke ekonomisini ve siyasi demokrasiyi yeniden inşa etmeye devam etmeye" çağırdı.

18 Eylül 2005

Demokrasi ve Afganistan

Altı milyondan fazla Afganistanlı, Wolesi Jirga (Halk Konseyi), Meshrano Jirga (Yaşlılar Konseyi) ve yerel konseylere oy vermeye başladı.

Afganistan'da şimdiye kadarki en demokratik seçimler olarak kabul edilen oy pusulalarını kullananların neredeyse yarısı kadındı, bu da son derece ataerkil ve muhafazakar bir toplumda siyasi ilerlemenin bir işareti olarak görüdü.

249 sandalyenin altmış sekizi Afganistan alt meclisinin kadın üyelerine ayrıldı ve 102 sandalyeden 23'ü üst mecliste ayrıldı.

2006

Temmuz 2006

Kanlı bir diriliş

Temmuz ayında güneyde şiddetli çatışmalarla birlikte yaz aylarında ülke genelinde şiddet arttı. İntihar saldırılarının sayısı 2005'te 27 iken 2006'da 139'a beş katına çıkarken, uzaktan bombalamaları iki katından fazlasına, 1.677'ye çıktı.

Son seçimlerde elde edilen bir dizi başarıya rağmen, bazı uzmanlar saldırılardaki ani artıştan bocalayan bir merkezi hükümeti suçladılar.

Afganistan uzmanı Seth G. Jones, "Çoğu ayaklanmada olduğu gibi, (Afgan isyanı için) kritik ön koşul, yönetimin çöküşüdür" diyor.

Jones ve diğer uzmanlar, temel hizmetlerden yoksun birçok Afgan'a, hükümetin polis güçlerini zorlukla oluşturduğuna ve güvenliğe yardımcı olacak uluslararası güçlerin eksikliğine işaret ediyor.

Kasım 2006

Koalisyondaki çatlaklar

Riga'daki NATO zirvesinde, üye ülkeler arasında Afganistan'a yönelik asker taahhütleri konusunda anlaşmazlıklar ortaya çıktı.

NATO Genel Sekreteri Jaap de Hoop Scheffer, 2008 yılında Afgan Ulusal Ordusu'nun güvenliğin kontrolünü ele geçirmeye başlaması için bir hedef belirledi.

"2008 yılına kadar önemli bir ilerleme kaydetmiş olacağımızı umuyorum," dedi ve ekledi: "yerinde daha istikrarlı bir siyasi mimari ve NATO ile sivil teşkilatlar arasında güçlü bir arayüz ve etkili, güvenilir Afgan güvenlik güçleri kademeli olarak kontrolü ele geçiriyor."

Yirmi altı ülkenin liderleri, kuvvetlerin nasıl, ne zaman ve nerede kullanılabileceğine dair bazı ulusal kısıtlamaları kaldırmayı kabul ediyordu.

Ancak anlaşmazlıklar sürdü. Hükümet dışı yardım çalışanlarına yönelik şiddetin artmasıyla ABD Savunma Bakanı Robert Gates, 2007 sonlarında NATO ülkelerini daha fazla asker göndermemeleri nedeniyle eleştirdi. 

2007

Mayıs 2007

Bir Taliban komutanı ölüyor

Taliban askeri komutanı Molla Dadullah, Afganistan'ın güneyinde Afgan, ABD ve NATO güçlerinin ortak operasyonunda öldürüldü.

Dadullah'ın Helmand Eyaletindeki savaşta gerilla güçlerinin lideri olduğuna inanılıyor, intihar bombacıları konuşlandırmaktan ve Batılıların kaçırılması emrini vermekten sorumlu görülüyordu.

Bir keresinde BBC'ye, yabancı birliklere karşı bir saldırı başlatmak için yüzlerce intihar bombacısının emrini beklediğini söylemişti.

2008

22 Ağustos 2008

Teminatlı öldürme 

Afganistan ve BM soruşturmaları, ABD'nin savaş gemisinden çıkan hatalı ateşin, Batı Herat Eyaleti'nin Shindand Bölgesi'nde düzinelerce Afgan sivili öldürdüğünü, Başkan Hamid Karzai'nin kınamasını ve Taliban'ın koalisyon güçlerinin nüfusu koruyamadığı iddialarını desteklediğini ortaya çıkardı.

ABD askeri yetkilileri, bu olaydaki ölü sayısını hala tartışıyor ve Farah Eyaletindeki ayrı bir olayda 140 kadar sivilin öldüğünü iddia ediyor.

2009 yılının ortalarında Afganistan'daki en iyi ABD komutanı seçildikten sonra General Stanley A. McChrystal, ABD hava saldırısı prosedürlerinin elden geçirilmesini emredecekti. 

2009

17 Şubat 2009

Obama'dan Afganistan'a öneri

Yeni ABD başkanı Barack Obama, savaş bölgesine on yedi bin asker daha göndermeyi planladığını açıkladı.

Obama, Afganistan'ın "terörist güçlere karşı" daha önemli bir ABD cephesi olduğu şeklindeki kampanya açıklamalarını yineledi.

ABD'nin 2011 yılı sonuna kadar Irak'taki çoğu muharebe kuvvetini geri çekmek için bir takvime bağlı kalacağını söyledi.

Ocak 2009 itibarıyla Pentagon'un Afganistan'da ABD ve NATO komutanlıkları arasında kabaca bölünmüş otuz yedi bin askeri bulundu.

Takviyeler, "yeniden dirilen" Taliban'a karşı koymaya ve güneydeki Afgan-Pakistan sınırından yabancı savaşçı akışını durdurmaya odaklandı. 

27 Mart 2009

Yeni bir Amerikan stratejisi

ABD Başkanı Obama, Afganistan'daki başarıyı istikrarlı bir Pakistan'a bağlayan savaş çabası için yeni bir strateji açıkladı.

Stratejinin ana amacı, "El Kaide'yi ve Pakistan'daki güvenli cennetlerini bozmak, parçalamak ve yenmek ve bunların Pakistan veya Afganistan'a geri dönmesini önlemektir" olarak açıklandı.

Strateji, Pakistan'a artan yardım geçişini, El Kaide ve Taliban ile mücadelede ilerlemeyi ölçmenin katı bir standardını teşvik ediyordu.

Planlar ayrıca Afgan ordusunun ve polis gücünün eğitilmesine yardımcı olmak için dört bin askerin daha konuşlandırılmasını öngörüyordu.

Afganistan Cumhurbaşkanı Hamid Karzai, planın Afganistan'ı ve uluslararası toplumu başarıya yaklaştıracağını belirterek stratejiyi memnuniyetle karşıladı.

Nisan 2009

NATO'ya farklı bir çağrı

Bush yönetiminin rotasını değiştiren üst düzey ABD askeri yetkilileri ve komutanları, NATO ülkelerini Afganistan'a askeri olmayan varlıklar tedarik etmeye çağırdu.

Yetkililer, NATO üyelerinin Afganistan sivil toplumunun inşasında illerdeki yeniden yapılanma ekiplerine veya PRT'lere kaynak sağlamak gibi adım atma ihtiyacını vurguladı.

Nisan ayı başlarında iki günlük bir NATO zirvesi, NATO ülkelerinin Afgan ordusunu ve polis gücünü eğitmek ve ülkenin Ağustos ayında yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimlerinin güvenliğini sağlamak için ek beş bin asker gönderme sözüyle sona erdi.

11 Mayıs 2009

Komut değişikliği

Savunma Bakanı Robert Gates, Afganistan'daki en üst düzey ABD komutanı General David D. McKiernan'ın yerine isyan ve özel operasyonlar gurusu General Stanley A. McChrystal'ı getirdi.

McKiernan'ın görevden alınması, Afganistan'daki NATO kuvvetlerinin komutasını devralmasından on bir ay sonra gerçekleşti.

Gates, birçok analistin oradaki operasyonların kontrolden çıktığını söylediği bir zamanda, Pentagon'un Afganistan savaşına "taze düşünmeye" ve "taze gözlere" ihtiyacı olduğunu söyledi.

Raporlar, McChrystal'ın atanmasının, daha odaklı bir kontrgerilla stratejisi ile uyumlu olarak Afgan savaş çabalarına daha "agresif ve yenilikçi" bir yaklaşım getirmeyi amaçladığını gösterdi.

Temmuz 2009

Yeni strateji, eski savaşlar

ABD Deniz Piyadeleri, Afganistan'ın güneyinde, ABD ordusunun yeni kontrgerilla stratejisi için büyük bir sınavı temsil eden büyük bir saldırı başlattı.

Dört bin denizcinin katıldığı saldırı, ülkenin güney illerinde, özellikle Helmand Eyaletinde artan Taliban isyanına yanıt olarak başlatıldı.

Operasyon, hükümet hizmetlerini eski haline getirme, yerel polis güçlerini destekleme ve sivilleri Taliban saldırısından korumaya odaklandı. Ağustos 2009'a kadar ABD kuvvetlerinin sayısı altmış bin ile altmış sekiz bin arasında olacaktı.

Kasım 2009

Afganistan Cumhurbaşkanlığı seçimi

20 Ağustos'taki tartışmalı cumhurbaşkanlığı seçiminin ardından iki aydan fazla süren belirsizliğin ardından, Başkan Hamid Karzai bir dönem daha kazandı.

23 Haziran 2010

Orgeneral McChrystal ayrıldı

General Stanley McChrystal, kendisinin ve yardımcılarının yönetimi eleştirdiği tartışmalı bir Rolling Stone makalesinin ardından Afganistan'daki ABD kuvvetlerinin komutanı olarak görevinden alındı.

Başkan Barack Obama, McChrystal'ın yerine ordunun Merkez Komutanlığı başkanı ve 2007 Irak dalgasının mimarı General David Petraeus'u aday gösterdi.

Kandahar'daki kritik bir operasyondan önce ek deniz kuvvetlerinin gelmesi planlandığından, komuta değişikliği savaşta çok önemli bir zamanda gerçekleşti.

Obama, McChrystal'ın istifasını kabul etmesinin, şekillenmesine yardım ettiği kontrgerilla stratejisi konusundaki anlaşmazlığı yansıtmadığını vurguladı.

Obama, "Stratejimiz konusunda tamamen hemfikiriz" derken ekledi: "Bu, personelde bir değişiklik, politikada bir değişiklik değil."

Kasım 2010

Güvenlik geçişi için zaman çizelgesi

Lizbon'daki bir zirvede, NATO üyesi ülkeler, Afganistan'daki güvenliğin tüm sorumluluğunu 2014'ün sonuna kadar Afgan güçlerine devretmeyi kabul eden bir bildirge imzaladılar.

Geçiş süreci, yerel güvenlik güçlerinin kontrolü devralmasıyla Temmuz 2011'de başlayacaktı. 

2011

1 Mayıs 2011

Usame Bin Ladin öldürüldü

1 Mayıs 2011'de New York ve Washington'daki 11 Eylül saldırılarından sorumlu El Kaide lideri Usame bin Ladin, Pakistan'da ABD güçleri tarafından öldürüldü.

Amerika'nın on yıl önce başlayan bir savaş için birincil hedefinin ölümü, Afganistan savaşının devamına ilişkin uzun süredir devam eden tartışmayı körükledi.

Başkan Obama, Temmuz ayında otuz bin askerin bir kısmının veya tamamının geri çekileceğini duyurmaya hazırlanırken, kongre milletvekilleri ABD askerlerinin daha hızlı geri çekilmesi çağrısında bulundu, ancak bazı analistler sürekli bir askeri angajman talep etti.

Bu arada, yetkililerin uzun zamandır Pakistan'daki sığınaklar Afganistan'daki şiddetten sorumlu tuttuğu Afganistan'da Pakistan karşıtı söylem büyüdü.

Afganistan Cumhurbaşkanı Hamid Karzai, uluslararası güçlerin askeri çabalarını Pakistan sınırının ötesine yoğunlaştırması gerektiğini yineliyor. "Yıllardır terörle mücadelenin Afgan köylerinde ve evlerinde olmadığını söyledik" diyor.

22 Haziran 2011

Obama'dan ilk çekilme sinyali 

Başkan Obama, 2012 yazına kadar otuz üç bin askeri geri çekmeye yönelik bir planın ana hatlarını çizdi - Aralık 2009'da gönderilen asker sayısı - 2011 sonuna kadar on bin asker.

Anketler rekor sayıda Amerikalı'nın savaşı desteklemediğini gösteriyordu ve Obama Afganistan'daki ABD güçlerini önemli ölçüde azaltmaları için milletvekillerinin, özellikle Demokratların baskısıyla karşı karşıyaydı. 

Öncü birlikler ayrıldıktan sonra, tahminen yetmiş bin ABD askerinin en az 2014 yılına kadar kalması planlandı.

Obama, ABD'nin Taliban liderliğiyle ön barış görüşmeleri yaptığını doğruladı.

Uzlaşma göz önünde bulundurularak, BM Güvenlik Konseyi günler önce bir yaptırım listesini El Kaide ve Taliban üyeleri arasında bölerek kişi ve oluşumların eklenmesini ve çıkarılmasını kolaylaştırdı.

7 Ekim 2011

On yıllık savaş

Afganistan'daki ABD savaşı onuncu yıldönümünü kutladı ve yaklaşık yüz bin ABD askeri bir kontrgerilla rolünde, özellikle güney ve doğu bölgelerinde konuşlandırıldı.

Obama 2014 yılına kadar tüm muharip birliklerini geri çekmeyi planlıyordu, ancak Afgan hükümetinin ülkeyi güvence altına alma kapasitesi hakkında ciddi şüpheler devam ediyordu.

On yılda, savaşın gişelerine 1.800 ABD askeri zayiatı ve 444 milyar dolarlık harcama oldu. 

5 Aralık 2011

Bonn Konferansı

Afganistan'ın siyasi geleceğini tartışan ilk uluslararası konferanstan on yıl sonra, düzinelerce ülke ve kuruluş 2014'teki uluslararası asker çekilmesinin ötesinde bir işbirliği yol haritası çıkarmak için Almanya'nın Bonn kentinde tekrar bir araya geldi.

Afganistan Cumhurbaşkanı Hamid Karzai, ülkenin 10 milyar dolara ihtiyacı olacağını söyledi. güvenlik ve yeniden yapılanmayı desteklemek için on yıl boyunca yıllık olarak ve sürekli uluslararası yardım karşılığında yolsuzlukla mücadeleyi taahhüt etti.

Çok önemli bir oyuncu olan Pakistan'ın katılmayı reddettiği konferans, hedeflerine ulaşmada başarısız oldu. Hedef, Afganistan'ın kendi kendini idame ettiren ve güvenli bir hükümete geçişi için bir plan hazırlamaktı.

2012

Mart 2012

Taliban görüşmelerden çekildi

Ocak ayında Taliban, Katar'da bir ofis açmak için bir anlaşma yaptı; bu, ABD'nin istikrarlı bir Afganistan'ı garantilemek için siyasi bir anlaşmanın çok önemli bir parçası olarak gördüğü barış görüşmelerine doğru bir hamle yaptı.

Ancak iki ay sonra Taliban, Washington'u mahkum takasına yönelik anlamlı adımlar atma sözlerinden vazgeçmekle suçlayarak ön görüşmeleri askıya aldı.

Şubat ayında, ABD Savunma Bakanı Leon Panetta, Pentagon'un savaş görevlerini 2013 ortasına kadar tamamlama ve Afganistan'da öncelikli olarak güvenlik yardımı rolüne geçme planını duyurdu.

Bu arada, bazı olaylar uluslararası misyona darbe olarak hizmet ediyor; Kuranların ABD askerleri tarafından kazara yakılması ve bir ABD askerinin en az on altı Afgan köylüsünü öldürdüğü iddiaları da dahil.

Hamid Karzai, yabancı birliklerin köy karakollarından çekilip askeri üslere kapatılmasını talep etti ki analistler, NATO'dan Afgan denetimine geçişin hızını büyük ölçüde hızlandıracağını söyledi. 

2013

Haziran 2013

Afganistan'ın güvenlik geçişi 

NATO, kalan doksan beş bölgenin kontrolünü devrederken, Afgan kuvvetleri ülke çapında güvenlik sorumluluğunda başı çekti. ABD liderliğindeki koalisyonun odak noktası askeri eğitime ve özel harekat odaklı mücadeleye kaydı.

Devir, Taliban ve ABD'li yetkililerin, Taliban'ın yeni bir ofis açtığı Katar'ın Doha kentinde görüşmelere devam edeceğinin duyurulmasıyla aynı gün gerçekleşti.

Karzai, ofisinin isyancı gruba meşruiyet kazandıracağına ve diplomatik bir karakol görevi göreceğine inanan ABD ile müzakereleri askıya aldı.

Aralık 2014'te süresi dolan ABD, askeri varlığını sürdürmek için Karzai hükümeti ile ikili bir güvenlik anlaşması müzakere etmeliydi.

2014

27 Mayıs 2014

Obama'dan çekilme açıklaması

Başkan Barack Obama, ABD kuvvetlerinin çoğunun Afganistan'dan 2016'nın sonuna kadar çekilmesi için bir zaman çizelgesi açıkladı.

Planının ilk aşaması, muharebe misyonu 2014 sonunda sona erdikten sonra, Afgan kuvvetlerinin eğitimi ve idaresi ile sınırlı olmak üzere 9 bin 800 ABD askerinin kalmasını gerektiriyordu.

Eylül 21, 2014

Ghani ve Abdullah birlik hükümeti

Yeni seçilen cumhurbaşkanı Ashraf Ghani, oylama sonuçlarına itiraz ederken binlerce protestocuyu harekete geçiren baş rakibi Abdullah Abdullah ile bir iktidar paylaşımı anlaşması imzaladı.

ABD Dışişleri Bakanı John Kerry tarafından yoğun diplomasinin ardından aracılık edilen anlaşma, Abdullah'ın icra kurulu başkanı rolünü netleştirdi. Anlaşma sivil kargaşayı önlerken, Taliban'ın kırsal kesimde kazanç sağladığı bir zamanda Ghani ve Abdullah, güvenlik noktalarına atamalar gibi kendi ayrıcalıkları üzerinde mücadele ederken, uzun süreli hükümet işlev bozukluğuna yol açtı.

2017

13 Nisan 2017

ABD, IŞİD'e saldırdı

Amerika Birleşik Devletleri nükleer olmayan en güçlü bombasını, Nangarhar Eyaletinin doğusundaki bir mağara kompleksinde kendi kendini ilan eden IŞİD militanlarına attı.

Halk arasında "tüm bombaların anası" olarak bilinen silah, yeni seçilen Başkan Donald Trump'ın karar alma yetkilerini komutanlara devretmesinin ardından geldi.

Bombalama, Afganistan'da İslam Devleti'nin ortaya çıkışına ışık tuttu. Aynı zamanda, Taliban her zamanki kadar güçlü görünüyor ve ABD ordusu savaşı bir çıkmaz olarak tanımlıyordu. Taliban ülkenin üçte birinden fazlasını kontrol ederken veya yarışırken Kabil, daha önce hiç görülmemiş ölçekte intihar bombardımanları yaşadı. ABD Deniz Piyadeleri bir kez daha Helmand Eyaletine gönderildi.

Ağustos 21, 2017

Trump'tan süreyi uzatma sinyali

ABD Başkanı Trump, Afganistan politikasının ana hatlarıyla ilgili yaptığı konuşmada, "ilk içgüdüsü geri çekilmek" olsa da, bunun yerine "boşluğun ortaya çıkmasını önlemek için açık uçlu bir askeri taahhütle devam edeceğini" söyledi.

Politikasını Obama'nınkinden farklılaştıran Trump, geri çekilme kararlarının keyfi zaman çizelgelerinden ziyade "sahadaki koşullara" dayalı olacağını söyledi.  

Ocak 2018

Taliban, büyük saldırılar başlattı

Taliban, Kabil'de daha geniş bir şiddet artışının ortasında 115'ten fazla kişiyi öldüren bir dizi saldırı gerçekleştirdi.

Saldırılar, Trump yönetiminin Afganistan planını uygularken, Afgan tugaylarına tavsiyede bulunmak için Afganistan'ın kırsal bölgelerine asker konuşlandırırken ve Taliban'ın mali durumunu düşürmeye çalışmak için afyon laboratuarlarına hava saldırıları başlatırken geldi.

Yönetim ayrıca, Başkan Trump'ın Taliban militanlarını barındırma konusundaki "yalan ve aldatma" dediği şey için Pakistan'a milyarlarca dolar değerinde güvenlik yardımını kesti.

2019

Şubat 2019

ABD-Taliban Barış Görüşmeleri ilerliyor

ABD ile Taliban arasında Doha'daki müzakereler, 2018'in sonlarında başlayan ivme kazanarak henüz en yüksek seviyeye ulaştı.

Yükselen diplomasi, Başkan Trump'ın toplam ABD konuşlandırmasının yaklaşık yarısı olan yedi bin askeri çekmeyi planladığına dair sinyalleri takip ediyordu. Halilzad, ABD'nin Taliban'ın ülkenin siyasi yapısıyla ilgili Afgan içi diyaloğa ve ateşkese katılmayı kabul edeceğini söyledi. Trump'ın askerin geri çekilmesini bu şartlara göre şart koşup tutmayacağı belli değil.

7 Eylül 2019

Trump Barış Görüşmelerini durdurdu

Başkan Trump, ABD'nin üst düzey müzakerecisi Halilzad'ın Taliban liderleriyle "prensipte" bir anlaşmaya varıldığını açıklamasından bir hafta sonra barış görüşmelerini aniden kesti.

Trump twitter'da, Taliban saldırısında bir ABD askerinin öldürülmesinin ardından Taliban ve Afgan Devlet Başkanı Ghani ile Camp David'de yaptığı gizli görüşmeyi iptal ettiğini söyledi.

Taliban, "müzakereleri sürdürmeye kararlı" olduğunu söyledi, ancak iptalin ölümlerin sayısında artışa neden olacağı konusunda uyardı.

2020

29 Şubat 2020

ABD ve Taliban barış yolunda

ABD elçisi Halilzad ve Taliban'ın Baradarı, Afganistan'daki ABD askerlerinin önemli ölçüde çekilmesinin önünü açan bir anlaşma  imzaladı.

Anlaşma, Afganistan içi müzakerelerin önümüzdeki ay başlaması gerektiğini söyledi, ancak Afganistan Cumhurbaşkanı Ghani, Taliban'ın görüşmelere girmeden önce hükümetinin kendi şartlarını karşılaması gerektiğini belirtti.

ABD-Taliban anlaşması acil bir ateşkes çağrısı yapmadı ve imzalandıktan sonraki günlerde Taliban savaşçıları Afgan güvenlik güçlerine düzinelerce saldırı gerçekleştirdi. ABD güçleri, güneydeki Helmand eyaletinde Taliban'a hava saldırısıyla karşılık verdi.

12 Eylül 2020

Afganistan içi Barış Görüşmeleri 

Taliban, Afgan hükümeti ve sivil toplum temsilcileri, yaklaşık yirmi yıl süren savaşın ardından Katar'ın başkenti Doha'da ilk kez yüz yüze buluştu.

Daha önceki ABD-Taliban anlaşmasında önerilen bir mahkum takası nedeniyle aylarca ertelenen doğrudan müzakereler, Afgan hükümetinin beş bin Taliban mahkumunun serbest bırakılmasını tamamladıktan sonra başladı.

Açılış konuşmaları sırasında, her iki taraf da Afganistan'a barış getirme ve ABD askerleri çekildikten sonra Afgan toplumu için bir çerçeve oluşturma isteklerini dile getirdi.

Hükümet ateşkes için bastırırken, Taliban ülkenin İslami bir sistemle yönetilmesi çağrısını yineledi

17 Kasım 2020

ABD birliklerin geri çekilmesini duyurdu

ABD Savunma Bakanı Vekili Christopher C. Miller, Seçilmiş Başkan Joe Biden'in göreve başlamasından günler önce, Ocak ayı ortasına kadar Afganistan'daki asker sayısını yarıya indirmeyi planladığını duyurdu.

Şubat ayında Taliban ile yapılan bir anlaşmanın ardından binlerce asker çekildi ve Başkan Trump'ın sözde sonsuza dek savaşları sona erdirme vaadini yerine getirmeye yaklaştı.

Duyuru, Afgan hükümeti ile Taliban arasındaki müzakerelerin çıkmaza girmesi ve militan grubun ölümcül saldırılar düzenlemeye devam etmesiyle geldi.

NATO Genel Sekreteri Jens Stoltenberg, askerlerin çok erken çekilmesinin Afganistan'ın teröristler için bir sığınak haline gelmesine ve İslam Devleti'nin (IŞİD) "halifeliğini" yeniden inşa etmesine izin verebileceği konusunda uyardı.

2021

14 Nisan 2021

Biden'dan 11 Eylül'e kadar çekilme planı

Ocak 2021'de görevi Trump'tan devralan yeni ABD Başkanı Joe Biden, ABD-Taliban anlaşması uyarınca tüm askerleri 1 Mayıs'a kadar geri çekmesi için belirlenen son tarihe uymayacağını ve 11 Eylül 2021'e kadar tam bir geri çekilme planını yayınladığını duyurdu.

Afganistan'daki kalan 3 bin 500 asker, ister Afganistan içi barış görüşmelerinde ilerleme kaydedilsin ister Taliban'ın Afgan güvenlik güçlerine ve vatandaşlarına yönelik saldırılarını azaltmasına bakılmaksızın geri çekilecek.

Afganistan'daki NATO birlikleri de buradan ayrılacak. Biden, Washington'un Afgan güvenlik güçlerine yardım etmeye ve barış sürecini desteklemeye devam edeceğini söyledi.

Taliban, tüm yabancı birlikler gidene kadar Afganistan'ın geleceğiyle ilgili "herhangi bir konferansa" katılmayacağını söylüyor.

(PT)