MEDİZ Raporu: Medyada Yönetimde Olmayan Kadın, Haberlerde Nesne

20'den fazla kadın örgütünün oluşturduğu Medya İzleme Gurubu'nun (MEDİZ) "Medyada Kadınların Temsil Biçimleri" araştırmasına göre, medya erkeklerin egemenliğinde. Haberlerde, baş sayfalarda, manşetlerde kadınlar bireysel varlığı olmayan "eş-fedakar anne", "magazin malzemesi", "konu mankeni" ve "cinsel nesne" olarak sunuluyor. Ya da tamamen yok sayılıyor.

Doç. Dr. Hülya Uğur Tanrıöver, Yrd. Doç. Dr. Özlem Danacı Yüce ve araştırma görevlileri Barış Kara, Ceren Sözeri, Ece Vitrinel ve Melda Sunar, Ocak 2008'de iki hafta boyunca 10 gazete, beş radyo, beş İnternet haber sitesi ve beş televizyonu inceledi.

Araştırma kadınların haberlerde nasıl temsil edildiğinin yanı sıra, kadınların haber üretiminde ne oranlarda ve nasıl yer aldığını da ele alıyor.

Tüm medyada kadınların hak mücadeleleri ve eylemlerinin yer alma oranı sadece yüzde 3. Tanrıöver, üniversitede başörtüsü serbestliğine dair anayasa değişikliğinin gündemde olduğu dönemde bile kadınların eylemlerine dair haberlerin bu denli az oluşuna dikkat çekiyor.

Araştırmanın bazı bulguları şöyle:

Kadın çalışanlara karar mekanizmalarında, ülke siyasetine katkıda bulunan yorumlarda, gündem belirleyen metin ve programlarda neredeyse hiç yer verilmiyor.

Gazeteler

• Türkiye'deki yaygın günlük gazetelerin genel yayın yönetmenlerinin tamamı erkek.
• Gazetelerin başsayfalarındaki beş haberden sadece birinde kadınlar var.
• Kadınlara ilişkin iki haberin biri "yaşam-magazin" alanında..
• Beş haberden dördünün kaynağı erkek, birinin kaynağı kadın.
• 10 köşe yazarından dokuzu erkek, biri kadın.

İnternet siteleri

• Manşetlerin yüzde 32'sinde kadın var. Ama bunun yalnızca üçte biri kadını "doğal-eşit varlık" olarak sunuyor. Kadınların "eş, fedakar anne" olarak sunumunun yanı sıra "araçsal varlık" olarak sunumu da yaygın. Tanrıöver araçsal sunumu, yaz aylarında ishal vakalarının artışı haberinin yanına bir kadın görseli konması örneğiyle açıklıyor.
• Künyelerdeki 10 haberciden altısı erkek, dördü kadın.
• Beş haberin birinin kaynağı kadınlar.

Radyolar

• Radyolarda 10 haber sunucusunun yedisi kadın, üçü erkek.
• Radyoda kadının cinsel nesne, haz nesnesi olarak kullanılma oranı neredeyse sıfır. Tanrıöver bunu radyoda görselliğin olmamasıyla açıklıyor.

Televizyonlar

• Yaygın ve genel TV kanallarındaki siyasi tartışma programı yapanların hepsi erkek.
• TV ana haber bültenleri yönetim kadrolarının yüzde 84'ü erkek, yüzde 16'sı kadın.
• "Anchorman" diye bilinen TV ana haber bültenleri yorumcularının hiçbiri kadın değil. "Anchorman" sözcüğü de İngilizce'de "adam" anlamına gelen "man"i içeriyor.
• TV ana haber bültenlerinde dış seslerin dörtte üçü erkek, biri kadın sesi. Dış ses izleyicinin güven duyduğu, açıklayıcı, iktidar kuran bir faktör.
• Haber tartışma programlarında 10 katılımcıdan dokuzu erkek, biri kadın.
• Ana haber bültenlerinde çalışan kadın kameramanların neredeyse hepsi erkek.

Araştırmanın ele aldığı yayınların listesi şöyle.

Gazeteler: Akşam, Birgün, Cumhuriyet, Hürriyet, Posta, Radikal, Sabah, Vakit, Yeni Şafak, Zaman.

Radyolar: Açık Radyo, Burç FM, NTV Radyo, Radyo D, TRT- FM

İnternet siteleri: Gazeteport, Habertürk, Haber 7, İnternethaber, NTVMSNBC

Televizyonlar: Kanal D, Kanal 7, NTV, SHOW TV, TRT 1. (TK/EZÖ)

* Raporun tam metni için tıklayın. (MS Word belgesi, 440K)