Türkiye’nin AİHM bilançosu: İfade özgürlüğü ihlallerinde birinci

Haberin İngilizcesi / Kürtçesi için tıklayın

Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) 2021 istatistiklerini yayınladı. İstatistiklerine göre Türkiye, Rusya’dan sonra hakkında en fazla dava başvurusu olan ülke konumunda.

2021’de mahkemeye 44 bin 250 başvuru yapıldı. Bu 2020’ye kıyasla yüzde 6’lık (41 bin 700’dü) bir artış demek. AİHM Başkanı Robert Spano bu durumu temel olarak Polonya, Rusya, Türkiye ve Yunanistan'dan gelen başvuru sayısındaki artışla açıkladı.

TIKLAYIN - AİHM'e 2020'de en çok başvuru Rusya ve Türkiye'den

Mahkeme 32 bin 961 başvuruyu ya kabul edilemez buldu ya da kayıttan düşürüldü. İstatistiklere göre AİHM bu sene 3 bin 131 dosyada karar açıkladı. Ancak birleştirilen başvurular hesaba katılmış haliyle yüksek mahkeme bu yılda 1901 karar yayınladı.

2020 yılı sonu itibarıyla AİHM gündeminde olan dava sayısının 62 bin iken, 2021’de bu yüzde 13 artışla 70 binin üzerine çıktı. Bu davaların yüzde 70'ini Rusya, Türkiye, Ukrayna ve Romanya'dan gelen başvurulardan.

Mahkeme önünde öncelikli olarak incelenmeyi bekleyen başvuru sayısı ise 24 bin. AİHM bunun nedeni olaraksa Ukrayna ve Romanya’daki cezaevi koşulları ile Türkiye’deki hukuka aykırı tutuklama ile ilgili başvuruları gösterdi.

Mahkeme önünde bekleyen davaların yüzde 24,2’si (17 bin) Rusya’ya, yüzde 21,7’si (15 bin 250) Türkiye’ye, yüzde 16,2’si (11 bin 350) Ukrayna’ya, yüzde 8,1’i (5 bin 700) Romanya’ya ait. Daha sonra da 3 bin 646 bekleyen başvuruyla İtalya geliyor.

2021’de verilen 232 karar Rusya’ya, 197 karar Ukrayna’ya, 95 karar Romanya’ya ve 78 karar Türkiye’ye karşıydı. Bu karar içinde İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’ni (AİHS) en çok ihlal eden ülkeler sıralamasında en az bir maddesinin ihlal edildiği 219 karar ile Rusya birinci sırada.

Rusya’yı 194 kararla Ukrayna, 76 kararla Romanya ve Türkiye takip etti.

Türkiye’nin durumu

2021 sonu itibarıyla AİHM önünde Türkiye’ye karşı yapılmış toplam başvuru sayısı 15 bin 251. Türkiye’den gelen ve karar için bekleyen davaların önemli bir kısmını OHAL sonrası yapılan insan hakları şikayetleri oluşturdu. OHAL ile birlikte Türkiye’den gelen şikayetlerin sayısı 11 bin civarında. Bu şikayetlerin önemli bir kısmı, makul kanıt olmadan gözaltı, uzun tutuklama süresi ve adil yargılanma hakkı üzerine yapılan başvurular.

Ayrıca AİHM’de 2021’de açıklanan mahkeme kararlarında daha önceki yıllarda olduğu gibi Türkiye, ifade özgürlüğü alanında yine en fazla mahkumiyeti alan ülke konumunda.

AİHM, geçen yıl 31 davada Türkiye’yi ifade özgürlüğü şikayetinde insan hakları ihlalinden mahkum etti. Türkiye 2017, 2018, 2019 ve 2020 yıllarından sonra da Türkiye ifade özgürlüğünü Avrupa Konseyi üyesi ülkeler içerisinde en fazla ihlal eden ülke.

2021’de Türkiye ile ilgili 78 karar açıklayan AİHM, bunlar içinde 76 davada en az bir maddeden Türkiye aleyhine insan halkları ihlal kararı verdi.

Türkiye ayrıca, 1959-2021 yılları arasında hakkında verilen 3 bin 820 karar ile AİHM’nin en çok karar verdiği ülke. 3 bin 385 ihlal kararıyla, AİHS’i en fazla ihlal eden ülke. 418 ifade özgürlüğü, 111 toplanma ve örgütlenme özgürlüğü ihlaliyle bu maddeleri en çok ihlal eden Avrupa Konseyi üyesi devlet de yine Türkiye.

AİHM ifade özgürlüğünün ardından Türkiye hakkında en çok ihlal kararını AİHS’nin özgürlük ve güvenlik hakkıyla ilgili 5. (29 ihlal), adil yargılanmayla ilgili 6. (22 ihlal), özel ve aile hayatına saygıyla ilgili 8. (10 ihlal) ve mülkiyet hakkıyla ilgili ek protokol (10 ihlal) maddelerinden verdi.

Raporun tamamını buradan inceleyebilirsiniz.

(HA)