Uluslararası hukuku ihlal pahasına küresel SİHA gücü olmak

 Fotoğraf: Bayraktar CEO'su Polonya'da Başbakan ve Savunma Bakanıyla/Twitter / @BaykarTech

Geçtiğimiz Cuma, Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy, Türk işadamı Selçuk Bayraktar'ın kardeşi silah üreticisi Baykar Makina'nın CEO'su Haluk Bayraktar'a "Birinci Sınıf Liyakat Nişanı" verdi.

İki Bayraktar'ın şirketi, 2014'ten bu yana TB2 adı altında, dünya çapında artan sayıda ülkenin sipariş verdiği muharebe SİHA'sını üretiyor. Ukrayna da geçen yıl ilk parti teslimatı almış ve sistemler Rus işgal güçlerine karşı kullanılmıştı. Savaşın başlarında Rus işgali altındaki Yılan Adası'nın geri alınışının da arlarında olduğu askeri başarılara katkıda bulundular.

Ukrayna'da SİHA fabrikası

Ukrayna'da Bayraktar TB2'ye tapınılıyor ve milliyetçiler SİHA'ya içinde Rus saldırganların "ejderhalar" ve Kremlin'in şefi Vladimir Putin'in "iblis" olarak anıldıkları şarkılar bile yaptılar. Litvanya, Norveç, Polonya ve Kanada'nın yanı sıra Ukrayna'da da daha çok TB2 satın alınabilmesi için bağış kampanyaları başlatıldı. Bunun üzerine Baykar Makina bir SİHA'yı Ukrayna'ya hediye etmeyi kararlaştırdı.

Netzpolitik'ten Matthias Monroy'un haberine göre, grup, Katar, Kırgızistan, Türkmenistan, Pakistan, Somali, Fas ve en son Sırbistan'ın da aralarında yer aldığı 24 ülkeyle muharebe SİHA'sı teslimatı sözleşmeleri imzaladı. Polonya, 24 TB2 SİHA'sı sipariş eden ilk NATO ülkesi olurken, Romanya'da da hükümetin satın almaya karar verdiği 18 SİHA'yla ilgili karar onaylanmak üzere parlamentonun kararını bekliyor.

Baykar'ın üretim kapasitesi ayda 20 SİHA'yla sınırlı olduğundan, henüz yalnızca birkaç ülkeye teslimat yapılabildi. Yüksek talep dolayısıyla Baykar, önümüzdeki yıl TB2 üretimini ikiye katlamak istiyor. Ukrayna bu konuda yardımcı olmak üzere kolları sıvadı. Ödül töreni sırasında Zelenskiy ve Bayraktar, Ukrayna'da bir TB2 montaj fabrikası konusunu görüştüler.

Çin, İran ve Türkiye de mahallede

İki binlerin başından bu yana, yalnızca ABD ve İsrail, SİHA üreten ve saldırı aracı olarak kullanan iki ülkeydi. Onları Büyük Britanya ve ardından kendisi de önceleri muharebe SİHA'larını ABD'den tedarik etmekte olan Fransa izlemişti. Almanya yakında dünyada SİHA'larını İsrail'den tedarik eden tek ülke olarak kalacak.

Bu arada, SİHA üreticilerinin sayısında önemli artışlar oldu. Son on yılda Çin ve İran'ı SİHA gücü sayılabilecek yeni aktörler izledi. 2014'ten 2018'e kadar Çin şirketlerinin 13 ülkeye 150'yi aşkın SİHA tedarik ettiği söyleniyor. Ordusu, başka araçların yanı sıra Türk Havacılık ve Uzay Sanayisince (TAI) üretilen ve uydular üzerinden kontrol edilebilen Anka'yı kullanasn Türkiye'nin yeni SİHA güçlerinden biri olduğuna kuşku yok.

Türk ordusunun 2014'ten bu yana yurtiçinde ve yurtdışında uluslararası hukuku ihlal eden saldırılarda kullandığı TB2, bir Türk ihracat başarısı. Selçuk Bayraktar'ın geliştirdiği muharebe SİHA'sının büyüklüğü, ABD ve İsrail'in ürettikleri bilinen modellerin yalnızca yarısı kadar ve TB2'ler yaklaşık 2 milyon Avro birim fiyatla aynı sınıftaki diğer birçok SİHA'dan epeyce ucuza mal oluyor.

TSK'nin uluslararası hukuk ihlalleri

İngiliz ve İsrail hava kuvvetlerinin yanı sıra ABD ordusu ve CIA, "hedefli öldürme" politikalarıyla SİHA'ların yasadışı kullanımında başı çekiyor. Uluslararası insancıl hukuka göre, SİHA'lar –farklı yorumlarla birlikte– yalnızca bir savaş halinde veya uluslararası silahlı çatışma bağlamında kullanılabilir.

Buna karşın ABD, İngiltere ve İsrail Afganistan, Irak, Yemen, Suriye veya Gazze'de ihlal oluşturan yargısız infazları gerçekleştirmeyi sürdürüyor. Türkiye de buna dayanarak Kürt bölgelerinde genellikle Kürdistan İşçi Partisi'ne (PKK) veya "terörist" olarak tanımlanan diğer örgütlerle mücadele kisvesi altında TB2'lerle operasyonlar yürütüyor.

TSK, TB2'lerle sivilleri de ayrım gözetmeksizin hedef alarak uluslararası hukuku ihlal ediyor. Ancak, uluslararası hukuk Türkiye'nin meşru müdafaa hakkı olarak nitelemeyi sevdiği ölümcül önlemler için bir meşruiyet kaynağı olması söz konusu değil. 

Komşu ülkelerde de yargısız infazlar

Türkiye de, ABD ve İngiltere gibi ilan edilmiş bir savaş olmaksızın SİHA'ları yurtdışında konuşlandırıyor. Medico International tarafından düzenlenen "Rojava 10. Yıl" konferansındaki sunumda, Rojava Bilgi Merkezi, Türk ordusunun yalnızca bu yıl kuzeydoğu Suriye'deki bir Kürt özyönetim bölgesine 78 silahlı operasyon düzenlediği bilgisini verdi.

Başka birçok olayın yanı sıra, 18 Ağustos'ta Birleşmiş Milletler'in himayesi altında çalışan bir eğitim merkezine yönelik SİHA saldırısında dört kız çocuğu öldürüldü, yaralı hastaneye kaldırılan beşinci kız da üç hafta sonra öldü.

Irak'ta etkinlik gösteren uluslararası sivil toplum kuruluşu Community Peacemakers Team (CPT) TSK'nin 2015'ten bu yana kuzey Irak'ta benzer saldırılarda 129 sivili öldürdüğü ve 180'ini yaraladığını bildiriyor. Temmuz'da, bir turizm merkezine yönelik bu türden bir saldırıda 8 sivil öldü. Irak Başbakanı Mustafa el-Kadhimi, alışılmadık ölçüde açık sözlerle bu bombardımanı ülkenin egemenliğinin açık bir ihlali olarak eleştirdi. Türkiye bu saldırıya kadar merkezi hükümetin ve bölgeyi kontrol eden Başbakan Mesrur Barzani'nin rızasına sahip görünüyordu. 

Türk SİHA'larının karıştığı saldırılar sonuncunda ölen ve yaralananların sayısı gerçekte Rojava Bilgi Merkezi ve CPT tarafından verilenlerden de yüksek olabilir. Çünkü SİHA'ların sivillere yönelik saldırılara dolaysızca dahil olup olmadığı her zaman net olarak bilinmiyor. Kimi zaman ölümcül füzeler SİHA'lardan değil, savaş uçaklarından atılıyor veya hedefler top mermisiyle vuruluyor. Bu durumlarda, SİHA/İHA'lar genellikle keşif ve hedefleri lazerlerle işaretlemek için kullanılıyor.

Alman şirketlerinden ithalat

Türk İHA/SİHA sanayisi, başlangıçta temel bileşenleri bakımından ithalata dayanıyordu. Bu nedenle TB2 ülkede üretilen, ancak rakiplerinkinden daha güçsüz yerli motorlar yerine  Avusturya'dan ithal edilen Rotax motorlarıyla uçuyordu. Ancak Azerbaycan'ın TB2'leri Ermenistan savaşında Dağlık Karabağ'da kullanması nedeniyle Rotax iki yıl önce Baykar Makina'ya teslimatlarını durdurdu.

TB2 başlangıçta aynı zamanda Kanadalı üretici Wescam'in optik ve kızılötesi tabanlı kameraları ve hedef tespiti için lazer teknolojisi içeren bir sensör modülü ile donatılmıştı. Wescam, Ottawa hükümetinin Dağlık Karabağ savaşı sonrasında aldığı ihracat yasağı kararının ardından Baykar Makine'yle işbirliğini geçici olarak sonlandırdı. Bu boşluğu Almanya'dan sensör teknolojisinde uzmanlaşan Hensoldt Grubu'nun, ARGOS-II modülüyle doldurdu. Cihaz, Hensoldt'un Güney Afrika'daki yan kuruluşu Optronics Pty tarafından üretildiğinden, Alman ihracat kontrol düzenlemelerine tabi olmuyor.

TB2 ayrıca Almanya'nın yardımıyla lazer güdümlü füzelerle donatıldı. Almanya Dışişleri Bakanlığı, bir avuç hafif savaş başlığı ve bunları üretmekta kullanılan ekipman için 2010'dan bu yana ihracat lisansı veriyor. Bunlar, Türkiye'nin kendi mikro hassasiyetli mühimmatının geliştirilmesi için de bir model işlevi görmüş olabilir. Devlet silah şirketi Roketsan'ın edindiği roket teknolojisi de, Türkiye'ye muhtemelen Avrupa roket üreticisi MBDA'nın bir yan kuruluşu olan Bavyera, Schrobenhausen'deki TDW Wirksysteme GmbH şirketince satıldı.

SİHA ihracatı artıyor

Türkiye TB2 ile, İHA/SİHA sistemleri alanında silah üreticisi ve askeri güç merkezi olarak kendini kanıtlayabilir. Bunda SİHA'ların askeri başarıya katkıda bulunduğu ve bir "oyun değiştirici" rolü oynadığı kabul edilen Libya, Dağlık Karabağ ve Ukrayna'daki kullanımları etkili oldu. Ukrayna ordusu da Azerbaycan gibi, düşman birliklerinin SİHA'larla bombalanmasını gösteren, marşların eşlik ettiği videoları sosyal medyada dolaştırarak karşı cephede moral bozukluğu yaratmaya başlamıştı. 

SİHA'larını daha da yüksekten uçurmak isteyen Baykar, Akıncı adı verdiği iki güçlü motora sahip, neredeyse bir ton mühimmat taşıyabilen uzun menzilli bir SİHA geliştirdi. Bir yıl önce ilk örnekleri Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın huzurunda  Hava Kuvvetleri ve orduya teslim edildi. Ordunun bu arada yaklaşık 20 adet Akıncı'ya sahip olduğu söyleniyor. Akıncı'nın motorlarının başlangıçta Ukrayna'da üretilmesi planlanmışken, savaş  planları akamete uğrattı.

Baykar, devlet desteğiyle üretmekte olduğu, ilk uçuşunu 2023'te gerçekleştirmesi planlanan "Kızılelma" adlı SİHA üzerinde de çalışıyor. "Kızılelma"nın görünmeden uçma ve değişik askeri eylemleri icra kabiliyetine sahip olduğu söyleniyor

SİHA taşıyan uçak gemisi

Uygulamadaki planlara göre Kızılelma, uçak gemisi TCG Anadolu'da konuşlandırılacak. Böylece, aslında Hava Kuvvetleri için tedarik edilmesi beklenen ABD F35 savaş uçaklarının pilotları SİHA'larda görev yapacak. Türkiye, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Rusya'dan hava savunma sistemleri satın aldıklarını açıklamasının ardından üç yıl önce Washington tarafından F35  programından çıkarılmıştı. 

Deniz Kuvvetleri, birkaç "Kızılelma"ya ek olarak, uçak gemisinde 50 TB'den oluşan bir sistem kurmayı planlıyor. Baykar Makina, bu amaçla yerden kazanmak için Anadolu uçak gemisinde park edilebilmesi için katlanır kanatlı TB3 versiyonunu geliştiriyor. Böylece Türkiye sadece Akdeniz'deki dördüncü deniz gücü haline gelmekle kalmayacak, ayrıca, dünyada bir uçak gemisini SİHA'larla donatan ilk ülke de olacak.

(AEK)