40+ Lubunyalar: Yok sayılanlar
17 Mayıs Derneği Kaynak Geliştirme ve LGBTİ+ Yaşlılık Alan Çalışmaları Koordinatörü Özge Gökpınar, toplumda görünmeyen, yaşlanan ve yaşlı LGBTİ+'ların toplumumuzdaki konumunu bianet'e anlatı.
Yaşlı LGBTİ+'lar hakkında bilgi alabilir miyim?
Yaşlanan ve yaşlı LGBTİ+'lar farklı kuşaklardan, Türkiye'deki ilk LGBTİ+ hareketine yön verenlerden başlayarak, hayatını aktivizme veren ya da Türkiye'nin içinden geçtiği yarım asırlık politik çalkantılı dönemlere tanık olan kişiler.
Biz her birine ulaşarak örgütlenme pratiğimizi genişletmeyi hedefledik.
"Onlara yönelik politika üretilmiyor"
Türkiye'de yaşlı LGBTİ+ olmak nasıl bi durum?
Türkiye'de, LGBTİ+ yaşlılara yönelik herhangi bir politika üretilmiyor,
özel durumlara yönelik hizmetler verilmiyor ve yaşlıların sağlık/ barınma/ bakım hizmetlerine ulaşabilmesi için girişimler yok.
LGBTİ+'ların keyfekeder topyekün yok sayıldığı, işlerine gelmeyince ise öcüleştirip ötekileştirildiği bir memleket burası.
Hukuki anlamda çeşitli hak alanlarında ayrımcılıklar ülkenin gerçekliği haline gelmiş.
Bakımevlerinde LGBTİ+ olmak
Yaşlılar arasında LGBTİ+'lara nasıl davranılıyor / yaklaşımları nasıl oluyor? Size şikayetler geliyor mu geliyorsa çoğunluk da hangi konular yer alıyor?
Kronolojik yaş tanımı üzerinden bakıldığında dünyada 65 ve üzeri kişilerin yaşlı kabul edildiği bir ortamda, özellikle o yaş grubu arasında LGBTİ+ farkındalığı oldukça eksik.
Özellikle yaşlı bakım evlerinde her bir kişinin heteroseksüel olduğu varsayılıyor ve açık kimlikli olmasa da kendinden daha farklı gördükleri akranlarına, yaşlılar akran zorbalığı yapabiliyorlar. Bu da izolasyona itebiliyor ve kişileri desteksiz bırakabiliyor.
Kırkından sonra Lubunya inisiyatifi
40+ lubunya ne demek /nasıl ortaya çıktı?
LGBTİ+lar, yaşlanmanın ve yaşlılığın 65-70 yaşlarında başlamadığını ilk elden deneyimleyen gruplardan. LGBTİ+ jargonunun kendisi bile, yaşlılık konusundaki algıyı ortaya koyuyor.
Lubuncada, 20-25 arasına genç yani manti; 25-40 arasına nafta yani yetişkin, 40-55 yaş arasına balomoz yani yaşlı, 55 ve üzerine puri yani yaşlıların yaşlısı diyoruz.
Yani, LGBTİ+ topluluğu olarak 40 sonrasını yaşlı diye nitelendiriyoruz. Buradan hareketle, birlikte nasıl yaşlanacağız nasıl bir gelecek bizi bekliyor diyerek 25 aktivist olarak bir araya geldik ve 40+ Lubunya/Kırkından sonra lubunya inisiyatifini kurduk.
Pandemi sürecinin etkileri
Pandemi sürecinde durumu olmayan kişilere bazı kurumlar /(belediye vs.)yardım yaptı bu süreçte LGBTİ+'lar ayrımcılığa uğradı mı?
Makbul hizmet alıcı kategorisi var Türkiye'de.
Dedem ninem kalıp yargı algısı ile bir hak olarak değil, minnet borcu olarak hizmet sunumu oluyor, bir yaşlı hizmet alırken diğerine verilmiyor. Sosyal politikalarda makbul insanlar bu bahsedilen kişiler, dolayısıyla LGBTI+'lar hiç olamıyor ve ayrımcılık elbette oluyor.
OHAL ve Covid-19 sürecinde LGBTİ+'lara yapılan baskılar hakkında ne söyleyebilirsiniz?
OHAL döneminde getirilen LGBTİ+ etkinlik yasaklarından pandemiye kadar geçen süreç LGBTİ+'lar ve örgütler için baskılayıcı iken, Covid-19 sürecinde OHAL dönemiyle belirginleşen baskı ortamı pekiştirildi.
Birçok ülkede pandemi döneminde insanların evde kalmak zorunda olması ve STK çalışmalarının durma noktasına gelmesi ile demokratikleşme karşıtı adımlar atıldığı görüldü maalesef.
Covid-19 sürecinin bahane görülerek anti-demokratik uygulamalara zemin hazırlandığı ülkelerden biri de Türkiye. Türkiye'de yükselen bir LGBTİ+ karşıtlığı Covid-19 tedbirlerinin alındığı dönemde kendine yer buldu.
Bu karşıtlık RTÜK tartışmaları, Diyanet'in yaptığı fobik açıklamalar, devlet yetkilileri tarafından gitgide daha da sertleşen söylem ve hedef göstermelerle kendini gösterdi.
İstanbul Sözleşmesi'nden çıkılması ile İslami kurallara atıfla nefret daha da körüklendi ve LGBTİ+ düşmanlığı devlet eliyle meşru hale getirildi.
Boğaziçi Üniversitesindeki olaylarla kuir karşıtlığı belirginleşti ve Bayram Sokakta transların evleri kapatıldı.
Böyle bir ortamda LGBTİ+ topluluğun içinde dahi görünürlüğü olmayan yaşlanan ve yaşlı LGBTİ+'ların söz üretmesi, sözlerinin duyulması ve bilgi kirliliğinin ve sistemli sürdürülen nefret kampanyasının bertaraf edilebilmesi için görünürlüğün artırılmasına, duyurmaya ve güçlenmeye ihtiyaç var.
Yerel mücadeleler neler?
Şu sıralar 17 mayıs derneğinin anket çalışması yayında sizce ankette hangi yaş grupları sağlık, hizmet konularında erişim sıkıntısı yaşıyor?
Bahsettiğiniz anket, 17 Mayıs Derneği tarafından yürütülen "Ankara İli Çankaya İlçesinde Yaşayan/Çalışan LGBTİ+'ların Sağlık Alanında ve Sağlık Hizmetlerine Erişimde Yaşadıkları Sorunlar, Gereksinimleri, Beklentileri ve Çözüme İlişkin Öneriler" başlıklı bir anket çalışması ve "Çankaya İlçesinde Yaşayan veya Çalışan LGBTİ+'ların Sağlık Haklarından Eşit Yararlanmalarının Sağlanması ve Geliştirilmesi İçin Çankaya Belediyesi ile Ortaklıklar Oluşturulması Projesi" kapsamında hazırlanmış bir çalışma.
Çalışma ile derneğimiz, Çankaya İlçesi'nde yaşayan veya çalışan LGBTİ+'ların sağlık hizmetlerine erişim konusundaki sorunlarını, alışkanlıklarını, ihtiyaçlarını ve beklentilerini, LGBTİ+'ların temel özgürlükleri için savunuculuk sağlamak hedefiyle görünür kılmayı; paydaşların kendi sektörlerinde LGBTİ+'ların sağlık hakkının korunması ve geliştirilmesine yönelik iyi yöntem ve uygulamaları ve yenilikçi yaklaşımları benimseme konusundaki anlayışlarını ve kapasitelerini geliştirmeyi; LGBTİ+ hak sahiplerinin güçlendirilmesine ve haklarının korunmasına yönelik çok disiplinli yaklaşımların artırılması için kilit paydaşları harekete geçirmeyi hedefliyor.
Ankette biz, dört yaş aralığı belirledik, bunlar 18-30; 31-40; 41-50 arası ve 50 yaş ve üzeri. Şu ana kadar anketi dolduranlar arasında tüm bu yaş gruplarından katılımcılar oldu.
Anketi doldurarak çalışmamıza katkı sağlamak isteyenler için, burada linki paylaşayım.
Sosyal izolasyon ve yalnızlık riski
Yaşlı LGBTİ+'ların sorunlarından bahsedebilir misiniz? Mesleklerini sürdürürken yaşlı LGBTİ+'lar sorun yaşıyorlar mı? Yaşıyorlarsa nasıl sorunlar?
LGBTİ+'lar diğer tüm insanlarla aynı zaman dilimi içerisinde, kendi ömür çizgilerinde, farklı deneyimler yaşayan gruplardan biri. LGBTİ+'ların 65 yaş öncesinde, yetişkinlik evresinde yaşadığı veya yaşayabileceği sağlık durumları üzerinden daha kolay yıpranabildikleri dikkate alınmalı.
Çünkü ekonomik eşitsizlik ve damgalanma korkusu sağlık hizmetine erişimi erken yaştan itibaren etkiliyor.
Erken teşhis edilmesi ve düzenli olarak testlerle izlenmesi gereken hastalıklar, ayrımcılık korkusuyla doktora gidemeyen LGBTİ+'larda da yaygın görülüyor.
Aynı zamanda, özellikle Türkiye'de hakları yasalarca güvence altında alınmadığından, LGBTİ+'lar, çalışma hayatında otomatik bir ön kabulle "bekar" sayılmakta.
Çalışan haklarından faydalanamamakta, fazla mesaiye bırakılan hafta sonlarından feragat etmeleri beklenen, kimsenin gitmek istemediği yerlere gönderilen kişiler olmaktalar.
İşini kaybetmek korkusuyla bu baskı ortamına maruz kalabilen LGBTİ+'larda yıpranma payı da daha fazla olabiliyor. LGBTİ+ yaşlıların özel ihtiyaçları var ve çeşitli hak alanlarında benzersiz zorluklarla karşılaşılıyor.
Şöyle özetleyebiliriz: sosyal izolasyon ve yalnızlık riski, eğitim gelir dengesizliği, yaşam boyu ayrımcılık ve mağduriyet, engellilik, genel sağlığın zayıf olma riski, zihinsel hastalıklar, daha az destek riski, sağlık ve destek hizmetlerine sınırlı erişim riski ile temel insan hakları, sosyal güvence, veraset sistemi, bakım ve yasal aile kurma gibi hukuki haklardan yoksunluk riski gibi.
"Literatürde fazla çalışma yok"
Yaşlı LGBTİ+'lar hakkında çalışmalar var mı? Varsa bilgi alabilir miyim? Ayrıca sizin düzenlediğiniz çevrimiçi eğitimler hakkında bilgi verir misiniz?
Türkçe literatürde doğrudan yaşlı LGBTİ+'lara yönelik çok fazla çalışma yok maalesef.
Kaos GL Dergisi'nin "Yaşlılık" dosyasında yayımlanmış yazılar ve 17 Mayıs Derneği bünyesinde çıkardığımız literatürü besleyecek yayınlar dışında bir çalışma bulunmuyor.
17 Mayıs Derneği'nin websitesinde yayınlar bölümünde çalışmalarımızın tümüne ulaşabilirsiniz. İlk çıkardığımız yayın hukuki durumu gözler önüne sermek için hazırladığımız "Yaşlı LGBTİ+'lar: Dünyada ve Türkiye'deki Durum Raporu".
Biz, Kırkındansonralubunya İnisiyatifi olarak 17 Mayıs Derneği'nde, bu sene Şubat ayında sona eren "Yaşlı LGBTİ+'lar" projesini yürüttük.
Bu kapsamda öncelikle dünyadaki durumu araştırmak istedik ve masa başı araştırması ile 16 farklı ülkeden yaşlı LGBTİ+'lara yönelik için çalışmalar ve merkezlere göz attık. Aynı zamanda sekiz farklı online etkinlik düzenledik.
Bu etkinliklerde "HIV, Hukuk, Dayanışma Yaşam Kooperatifleri, Sosyal Politikalar, İnsan hakları Bağlamında Yaşlılık, Sivil Toplum-Yaşlılık Çalışmaları, Sosyal Hizmetler Bağlamında Yaşlı LGBTİ+'lar" meselelerini değerlendirdik.
Yaptığımız araştırmanın ve tüm bu etkinliklerdeki konuşmaların notlarını bir rapor kitabında topladık. Şubatta hazırlandı ve basıldı. Adı da Yaşlı LGBTİ+'ların Hakları ve Sorunları ile Dünyadan Örnekler Çalışma ve Araştırma Raporu.
Bu kitap ile biz, yaşlanan ve yaşlı LGBTİ+ların sosyolojinin teorileri içerisinde nasıl ele alınması gerektiğini inceledik, dünyadaki benzerlerinden ilhamla Türkiye'de neler yapabileceğimiz üzerinden, kendimize bir yol haritası çıkarmak için tavsiyelerimizi sunduk.
Kaynak çalışmalar için bkz...
Geçtiğimiz günlerde SAGE USA örgütünün iki yayınını ise Türkçeye çevirdik. Yaşlı LGBTİ+'lar İçin Kapsayıcı Hizmetlerin nasıl inşa edilebileceğini ve tüm çeşitliliğiyle yaşlı LGBTİ+'ların deneyim ve tutumlarını gözler önüne seren iki yayın bu.
Yaşlanma süreci politikamızı belirlerken kaynak teşkil etmesini amaçladık:
Bu sene için ise "Balamoz Şugardır" canlı yayın serilerimizle 17 Mayıs Derneği ve Kaos GL'nin Instagram hesapları üzerinden kuşaklararası yaşlanma deneyimlerini değerlendirerek takipçilerimizle buluşuyoruz.
"Motive şekilde çalışmaya devam!"
Bir yandan da yaşlanan ve yaşlı LGBTİ+'ların sağlık hakkına erişimlerini değerlendireceğimiz ve sağlık çalışanlarına yönelik eğitimlerle hak alanına vurgu yaparak hizmet alanını iyileştirmeye yönelik yeni bir çalışmaya daha başladık.
Tamamen motive bir şekilde çalışmaya devam ediyoruz bu alanda diyebiliriz.
(MD/PT)