Koronavirüs ve dünya ile Türkiye'de cezaevleri

Haberin İngilizcesi için tıklayın

Marion Correctional Institution, Ohio’da bir cezaevi. Barındırdığı 2521 hükümlünün 2510’una Covid-19 testi yapılmış. Sonuç şaşırtıcı: 2179 mahkumda covid tespit edilmiş (1). Amerikan Hastalık Kontrol Merkezi, 17 cezaevinde kitlesel olarak yapılan Covid-19 testlerinde mahkumların yarısına yakınının Covid-19 taşıyıcısı olduğunu saptamış (2). Özellikle koğuşların olduğu cezaevlerinde hastalık çok daha yüksek oranda. Tüm dünyadaki cezaevleri tehlike altında (3).

Cezaevlerindeki şartlar

Cezaevleri dolu, mahkumlar iç içe yaşıyorlar (4). Sosyal mesafe kuralına uymak imkansız. Hijyen kurallarına gerektiği gibi uyulmuyor. Ne kadar sabun kullanıldığı, dezenfektanın mevcut olup olmadığı belli değil. Karantina uygulamak zor. Tüm bu nedenler geçmişte tifo, verem gibi salgın hastalıkların, şimdilerde de Covid-19’un cezaevlerinde niye yüksek oranda görüldüğünü açıklıyor.

Başka bir problem de psikolojik. Mahkumlar izole yaşamak, damgalanmak istemiyor. Bu nedenle şikayetleri var ise de bunu çoklukla gizliyor. PCR testi pozitif çıkan hastaların yüzde 96’sı hiç şikayetleri olmadığını ifade etmişler. Bu da hastalığın cezaevlerinde yayılmasını ciddi oranda arttırıyor. Bu psikoloji, mahkumların doktora erişimlerindeki zorluk ile de birleşince sadece başkalarının değil, kendi yaşamlarının da risk altına girmesine neden oluyor. Mahkumlar diğerlerine göre çok daha ağır bir klinik tabloda hastaneye yatıyor. Yoğun bakıma yatış ve ölüm oranları da mahkum olmayan hastalarla kıyaslandığında çok daha yüksek (5).

Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) de bu durumun ciddiyetine binaen uyulması gereken bir dizi önlemleri sıralamış (6). Bunlar cezaevlerini ziyaretten yeni mahkumların girmesine, çalışan personelin taranmasından mahkumların tahliye edilmesine kadar virüsün yayılmasını önleyici tedbirler.

Türkiye'de veri yok

Şu ana kadar yazdıklarımın hepsi yurtdışı kaynaklı. Türkiye’deki durum ise bilinmiyor. Deutsche Welle, yayınladığı bir haberde pandemi sürecinin şeffaf yönetilmediğine dikkat çekmiş (7). Sosyal medyada cezaevlerindeki vakalarla ilgili birçok iddia dolaşıyor. Resmi makamlardan ise tüm bunlara yönelik tatmin edici bir açıklama şu ana kadar gelmedi.

Türkiye’de cezaevlerinin doluluk oranını azaltmak ve özellikle yaşlılar ve kronik hastaları korumak gibi haklı gerekçelerle mahkumların bir kısmı erken tahliye edildi (8). Tüm dünyada tüberküloz vakalarında görülen artışın bir nedeninin Rusya’da 1997 ve 2000 yılında uygulamış olan aflar olduğu ileri sürülüyor (9). DSÖ de virüsün toplum içinde yayılmasını önlemek amacıyla cezaevlerindeki tahliyeler öncesi mahkumlara Covid-19 testinin uygulanmasını öneriyor (5). Bu tür basit önlemlerin bizde alınıp alınmadığına dair herhangi bir bilgiye rastlamadım.

Cezaevlerindeki Covid-19 vakaları, DSÖ’nün ifade ettiği gibi, sadece mahkumları değil, tüm toplumu ilgilendiren bir halk sağlığı problemi. Bu konuda tüm yetkililerin şeffaf ve doğru hareket etmeleri pandeminin yayılmasını önlemek açısından çok önemli olduğunu düşünüyorum.

(NÖ)

1. https://www.reuters.com/article/us-health-coronavirus-prisons-testing-in-idUSKCN2270RX
2. Hagan LM, Williams SP, Spaulding AC, et al. Mass Testing for SARS-CoV-2 in 16 Prisons and Jails — Six Jurisdictions, United States, April–May 2020. MMWR Morb Mortal Wkly Rep 2020;69:1139–1143. DOI: http://dx.doi.org/10.15585/mmwr.mm6933a3external icon
3. https://www.reuters.com/news/picture/coronavirus-spreads-through-prisons-arou-idUSRTS38GXF
4. Dumont DM, Brockmann B, Dickman S, Alexander N, Rich JD. Public health and the epidemic of incarceration. Annu Rev Public Health 2012; 33:325
5. https://doi.org/10.1101/2020.08.08.20170787
6. https://www.euro.who.int/en/health-topics/health-determinants/prisons-and-health/focus-areas/prevention-and-control-of-covid-19-in-prisons-and-other-places-of-detention/faq-prevention-and-control-of-covid-19-in-prisons-and-other-places-of-detention#441897
7. https://www.dw.com/tr/cezaevlerinde-korona-%C3%B6l%C3%BCmleri-s%C3%BCre%C3%A7-%C5%9Feffaf-y%C3%B6netiliyor-mu/a-53834667
8. https://www.aa.com.tr/tr/pg/foto-galeri/cezaevlerinde-tahliyeler-suruyor-
9. Mercer AJ, Jacobs B, Moon S, Kynch J. Prisons and the tuberculosis epidemic in Russia. J Int Dev2003;15:559-74doi:10.1002/jid.1003 .