Selim İleri ve "Annem İçin": Acı bir yaşam öyküsü

 “Ölümünden neredeyse bir yıl sonra ona duyduğum sevginin yapısını çözümleyemiyorum. Anne, mutlaka sevgi nedenidir. Ama benimkine acıma duygusu da karışıyordu. Giderek 'içtenliğin “ ya da acımasız bir sevecenliğin ne olduğunu anlamaya başladım. Annem, ‘eriyip gitmekte olan’ yaşamın bir anıtı, canlı bir örneğiydi sanki. Gövdesinin ve bilincinin çöküşünü, insanın öncesiz sonrasız serüvenine benzettim.” diyor yazar; içeriği insanı karmaşık duygulara sevk eden kitabında.

Yazarın adı Selim İleri, Kitabın adı “Annem İçin(*)”.

“çıt yok bellekte

Acı anıları ilerlere kaçırmıştır

Çocuklarını kurtaran bir anne gibi.”

Hastalığı teşhis edildiğinde 55 yaşında olan annesi için İleri, özverili olduğunu, yaşamı boyunca giyimine kuşamına para harcamadığını, her şeyi oğlunun ve kızının “iyi yetişmesi” için tarttığını; hayatında dans, müzik ve eğlentiye yer vermediğini, "alaturka bir içe kapanış” yaşadığını, kocası öldüğünde ilk kez Allah’a -geçici bir süre, bir an-  isyan ettiğini söylüyor ve ekliyor: “Annemle birlikte geçen otuz yıla dönüp baktığımda hemen hiç sevinçli bir şey hatırlayamıyorum.”

İleri’nin annesinin özelinde anlattıkları, demans (bunama) hastalığına -ve onun en yaygın türü olan Alzheimer’e- ilişkin genel bilgi veriyor okuyucuya. Kitap ve anlatılanlar çok kıymetli. İleri aktardığı duygularında çok samimi. “ O sıralar annemden, bir acıdan kaçarcasına kaçmak istiyordum. Hastalık ve sonuçları dayanılamayacak kadar allan bullak ediciydi.  İnsan böyle bir durumda en yakınına –ne yazık ki- kolay katlanamıyor. Sonra hastalığa ve acıya bir alınyazısı gibi alıştım.”

Selim İleri’nin “doktorların yaşayan bir ölü gözüyle baktığı” annesinde gözlediği hastalık semptomları, aynı hastalığa sahip diğer hastalarınkiyle çok benzer olduğu kesin.

Mesela… Aldırışsızlığı, hastalığın bilincinde olmaması, fizikötesinde yaşıyor gibi olması, saat-zaman kavramının yok olması, yaşamının hiçbir döneminde olmadığı kadar devingen olması, ölmüş insanları arayıp sorması, mülkiyet duygusunun kaybolması, emekli maaşını sağa sola dağıtması, şaşırtıcı harcamalar yapması, e(l-v)indekini herkese hediye etmesi, alışverişin parayla yapıldığını unutması, evden kaçması, belli incelik kurallarının dışına çıkması,  bütün törel kavramlardan uzaklaşması, kendi arkadaşlarına alay ve usanç nedeni olmaya başlaması gibi.

Korunmasızdı artık annem…

İleri annesinde koruma güdüsünün gitmediğini, sözcükleri unuttuğunda bile  yüzüne uzun uzadıya bakıp “mutlu musun?“ diye sorduğunu, dinlemiyor ve algılamıyorsa  camı andıran gözlerinde yavaşça birikip yuvasına sığamayınca taşan gözyaşlarının nedeninin nasıl açıklanacağını, tüm gün koltukta ölgün bir bitki gibi oturduğunu, çişe tutulmazsa altını ıslattığını söylüyor.

Ve ardından ekliyor: “ Bu serüvende, bu sayrıl anne sevgisinde kaygıları, üzünçleri, acıma duygusunu da aşan bir şey duyumsadım. Korunmasızlık. Korunmasızdı artık annem. Bu beni yıkıyordu.”

“1917-1980 yılları arasında yaşamış Süheyla İleri’nin yaşamı bir dolu iç kırıklığından ibaretti.”  diyor demans hastası yakını olan Selim İleri ve ekliyor: “Hastalık; toplumsal alanda yaşananları bambaşka değerlendirmeye iteledi beni. Birçok konuda yeni baştan düşünmek zorunda kaldım: toplum nasıl değişecek?  Annemin hastalığı, önünde sonunda bu toplumun değer yargılarıyla da bir ödeşememenin sonucuydu ve daha fazla bir şey değildi.”  

Behçet Necatigil:  “solgun bir gül oluyor dokununca”

 “Ferit Edgü, yazarsam, annem için bir kitapçığı yayımlamak istediğini söyledi o günlerde. Yazmaya başladım. Aylar geçti. Yazdıklarım hep karalamaydı; sonra, bir kez daha elden geçirecektim. Ama yazamadım “ diyor İleri. Kitap karalama haliyle –iyi ki, iyi ki- yayımlanıyor; annesinden yalnızca resimler kalma, deniz,  sonbahar, ışıklı gemiler ve el ele tutuşmalarının kalmasını istese de.

Kitabın II. Bölümünde İleri, annesi için yazdıklarını bir buçuk yıl sonra gözden geçirdiğinde, annesi için yazmak istediklerini bütünleyemeyeceğini duyumsuyor. Sözcükleri sıralamak istemiyor ama annesinin en güzel fotoğraflarının bir kitapta derlenmesini istiyor. Annesini anlatan bir kitabı yine annesine armağan etmek, anısına sunmak istiyor. III. Bölümündeki üç cümle vurdu beni, adeta.  “Bu çirkin dünyada annemi çok özledim. Bu kitabı yeni insanlar okusun istiyorum. Onlar da annemi çok sevsinler istiyorum.” IV. Bölümde yer alan Süheyla Hanımın şahane fotoğraflarına defalarca baktım; yanındaki yazıları da defalarca okudum.

Sayın İleri… Anneniz için yazdığınız bu kitabı bulup okumak için zamanında çok çaba harcamıştım. Yıllar sonra Ankara’da bir kafenin kitaplığında bulunca emaneten alıp okudum. Ne güzel yazmışsınız ve iyi ki yazmışsınız!!!

Sayın İleri… Ben –de- annenizi çok sevdim. Kitabınızı -ve bu yazıyı da- okuyan herkesin –de- annenizi çok seveceğine inanıyorum.

(ŞD/EMK)

(*) Künye: Selim İleri. "Annem İçin". Doğan Kitap. İstanbul. 5. Baskı, Mayıs 2003, 104 sayfa. (İlk baskı Ada Yayınları. 1983)