Uygurlarda Nevruz
Bilindigi gibi "Nevruz" OrtaAsya'da yasayan Uygur, Turkmen, Ozbek,Azeri, Kazak, Kirgiz gibi Turk topluluklari ileAnadolu ve Balkan Turklerinin ve de Iranlilarin "yenigun" veya"yilbasi" olarak kabul ettikleri gundur. "Nevruz'un ne zamandan beri vekimler tarafindan bir solen olarak kutlandigi meselesi hala tartisilan bir konudur."Nevruz solenleri"nin su veya bu topluluga ait oldugunu ileri surmenin ilmi olmayacaginisavunan Nizameddin Huseyin, 21 Mart'ta Orta Asya'da ve Kafkasya'da yasayan Uygur, Turkmen,Kazak, Kirgiz, Ozbek, Tatar, Yakut, Teleot, Karakalpak, Sala, Baskirt, Cuvas, Macar,Kumuk, Karacay gibi Turk topluluklari yaninda Cinliler, Japonlar, Vietnamlilar, Iranlilar,Araplar, Hintliler, Mogollar gibi halklarin da cesitli kutlamalarda bulunduklarini ilerisurmektedir. Abdulhalik Cay'in Turk Ergenekon Bayrami Nevruz adli eserinde belirttigiuzere oniki hayvanli Turk takvimine gore "Nevruz" Turklerde cok eskiden beribilinmekte ve cesitli torenlerle kutlanmaktadir. Ancak bazi bilim adamlari, oniki hayvanliTurk takvimine ve bircok Cince kaynaga gore Turklerde Nevruz solenlerinin yapildigiyolundaki bilgilere ragmen, Nevruz kelimesinin Farsca kokenli olmasindan ve Firdevsi'ninSahname adli eserinde Nevruz kutlamalarinin Iran Sahi Cemsid doneminde basladigi yolundakimitolojik bilgilerden hareketle, Nevruz'un Iran menseli oldugu fikrini ileri surmeye devametmislerdir. (Islam Ansiklop. C.7 , 179).
Ote yandan Nevruz'la ilgili en eski Cinkaynaklarini taradigimizda Do-you'nun Tongdian adli eserinde yer alan bilgilerdenPerslerin yilbasi kutlamalarini 3. ay olan Mart ayinda degil, 6. ay olan Haziran ayindayaptigi anlasilmaktadir (1935, 1042b). Bunun yaninda Firdevsi'nin Sahname adli eseri XI.yuzyilda yazilmis olup ozellikle milattan onceki olaylar rivayetlere dayanmaktadir. Ayrica Cemsid hakkinda(1) birbirinden farkli rivayetlerin olusubu kaynagin degerini azaltmaktadir. Oysaki Du-you'nun T'ong-dian adli eseri, VIII.yuzyilda yazilmis olup yazildigi donemin yani (618-907) Tong sulalesi doneminin belgeleredayanan bir tarihidir. Bu yuzden burada verilen bilgilerin dogrulugu tartisma goturmez.
Diger taraftan Prof. Abdulkerim Rahman,Nevruz bayraminin Yunan menseli oldugunu ileri surmektedir. "Bu gun Eski Yunanlilarinicki ve eglence tanrisi Dionis serefine kutladiklari milli bir bayramken, Eramis'tenonceki IV. yuzyildan baslayarak Yunanlilarin Orta Asya'yi isgal etmesiyle birlikte bubolgelere yayilmistir. O bolgenin kultur unsurlariyla birleserek Nevruz olaraksekillenmistir." diyen Prof. Rahman, bu iddiasina kaynak olarak Tirmiz'de bulunan birtabaktaki oyma resmi, Buhara'da bulunan ve simdi Berlin'de korunmakta olan diger birtabaktaki resmi, Bedehsan'da bulunan bir gumus tabaktaki resmi, Turkmenistan'in guneyindeki Nisa'da bulunan kemikten yapilmis bir kadehteki resmi ve 'Karasuk Medeniyeti'diye adlandirilan Orta Asya Medeniyeti'ne ait arkeolojik kazilarda elde edilen cesitliresimleri gosterir (Rahman, 1989, s.415-422). Ayrica Prof. Rahman yukaridaki kalintilardatasvir edilen resimlerin Orta Asya halklarina ait oldugunun Prof. Dr. G.A. Pugacinkovatarafindan bir cok belgelere dayanilarak ispat edilmis oldugunu yine ayni kitabinda belirtmistir (Rahman, 1989, ss 414-422).
Prof. A. Cay'in yukarida belirtmisoldugumuz Turk Ergenekon Bayrami Nevruz adli kitabinda oniki hayvanli Turk takvimini vebazi kaynaklari esas alarak bu gunun "Turklerin Ergenekon Bayrami" oldugufikrini ileri surmektedir (Cay, 1985, 7-10).
Bu konu ile ilgili Cince kaynaklar arastirildiginda A. Cay'in bu goruslerinin isabetli oldugu ortaya cikmaktadir.Tsi-ma-chian'in yazdigi Shih-chi adli kitabin "Hun Tezkiresi" bolumunde,"Her yilin 1. ayi olan (yilbasi) Mart ayinda Hunlarin butun beyleri Chan-yu ordugahina toplanip kendi adetlerine gore cesitli kutlamalar ve ibadetlerde bulunduklari 5 ayda (miladi takvime gore 8. ayda) Lung-ch'eng denilen yerde toplanip atalarina yer-sulara ve Goktanri'ya kurbanlar sunarak buyuk torenler yaptiklari ve sonbaharda atlar semirdigi zaman ordugahta bulunan kisilerin ve hayvanlarin sayilarinin tespit edildigikaydedilmektedir (shih-chi, Hsung-nu Chuan, 1975-2892: Han-shu Hstung-nu-chuan, 1962-3752).
Fenye'nin yazdigi son Han sulalesi tarihinde yer alan "Guney Hunlari Tezkiresi" bolumunde kaydedildigine gore ise: "Hunlar orf ve adetlerine gore 1.5.9. aylar (miladi takvime gore 3,8, 12) olmak uzere yilda uc defa toplanip Tanri'ya kurbanlar sunup cesitli torenler yapiyorlar" (1965-2944).
Chou Sulalesi tarihinin "Gokturk Tezkiresi" bolumunde "Gokturler yilnameleri bilmezler, ancak otlarin yesermesini yani bahari yeni yilin baslangici olarak kabul ederler" diye kaydedilir (1971-910). Tu-you'nun yazdigi T'ong-dian adli eserin "Gokturk Tezkiresi" bolumunde ise Gokturklerin orf ve adetlerinin Hunlarla ayni oldugu kaydedilmektedir (1935-1068A). Ayni eserde, Gokturk hukumdarlarinin Gokturk Beyleri ile birlikte her yil "AtalarMagara"sinda anma torenleri duzenledikleri 5. ayda Yer-su ve Gok-Tanri'ya kurbanlarsunduklari kaydedilmektedir (1935-1068b).
Bati Gokturklerinin de her yil bahar aylarinda atalarinin oturduklari magaralara gidip cesitli anma torenleri duzenledigi ve 5. ayin 8'inde de bir araya gelip yine cesitli solenler duzenledikleri kaydedilmektedir.(1935-1077a). Tsui Sulalesi Tarihi'nin "Dogu Gokturkler Tezkiresi" bolumunde de bu tur kayitlar yer almaktadir (1973-1864). Prof Dr.Ch'in-chung-mian'in eski Cin takvimi hakkindaki bir arastirmasindan anlasildigina gore,Cinlilerin ilk takvimi olan ve Mart ayinin yilbasi olarak kutlandigi Nung-li adi verilenhem gunese hem aya gore duzenlenmis takvim Hsia Sulalesi (M.O.XXII yy M.O. VII yy.)doneminde ortaya cikmistir. Bu takvimde bu gune kadar bazi degisiklikler yapilmis olmaklaberaber Cinlilerce gunumuze kadar kullanilmistir. M.O.VIII yy.larda yasayan eski Turkkavmi "Ti"ler de bu takvimi kullanmaktadir (Ch'ing-chung-mian, 1982. 640-651).Bu kaynaga gore, eski Turklerde de yilbasi Mart ayi olup, Chou Sulalesi Tarihi (557-581)adli eserde yer alan "Gokturk Tezkiresinde"ki "Gokturkler bitkilerinyeserdigi zamani yilbasi olarak kutlarlar" seklindeki ifade bunu dogrulamaktadir. Yeni Tong Sulalesi Tarihi, Uygurlar Tezkiresi bolumunde belirtildigine gore"Uygurlarin atalari Kao-ch'e'lardir.1.(1975:611).
Kuzey devletleri Tarihi Kao-che bolumunde"Kao-che'larin atalarinin 'Kirmizi Ti'ler oldugu yazilidir.(1964:3270). Bu kaynaklaragore Uygurlarin atalari "Ti"lerdir. M.O. VIII yyda yasamis olan Uygurlarin atalari doneminde Mart ayi yilbasi olduguna gore M.S. VIII. yy.dayasayan Uygurlarda da Mart ayinin yilbasi olmasi muhtemeldir.
Bilindigi gibi Hunlar Uygurlarin atalaridir. Hunlarin orf ve adetleri de Uygurlar ile aynidir. Buna gore Hunlarin her yilin birinci ayinda (yilbasinda) yaptigi kutlamalarin Mart ayinda yapilmis olmasi gerekir. Yani Hunlarin tum beyleri ile Ch'an-yu ordugahina toplanip yaptigi kutlama ve ibadetlerin "Nevruz Soleni"nin ilk sekli oldugu kanaatindeyiz.
Ergenekon Efsanesine gore, her yilbasinda, Ergenekon'dan cikis gununde demir doverek cesitli kutlamalar yapiyorlardi. Bu da Cin kaynaklarinda yer alan "Gokturkler her yili Atalar magarasinda Goktanri ve Yersu'larakurbanlar vererek kutlama torenleri yapar" yolundaki gorus ile aynidir. Hun, Gokturk,ve Uygur orf ve adetlerinin ayni oldugu gorusunden yola cikacak olursak, Ergenekon Efsanesi ile Cin kaynaklarinda yer alan torenlerleGokturklerin her yil torenlerine ikisinin de her Mart ayinda yapilmis olmasigerekmektedir.
Prof. Cay yukarida bahsedilen kitabinda,Ergenekon'dan cikis ile "Nevruz"un ayni gunde oldugunu ileri surmektedir. (Cay1985:7-11). Yani Cin kaynaklarinda yer alan Hun ve Gokturklerle ilgili bu bilgiler Nevruzgeleneginin ta o zamanlarda baslayarak var oldugunu ve milli motifler tasidiginigostermektedir. Ayrica, Orta Asya'da arkeolojik calismalardan elde edilen bazi tabaklarda ve comleklerde bulunan resimler de bu kutlamalarin cok eskizamanlarda sekillenmeye basladigini kesin olarak gostermektedir (Rahman, 1986:s.2).
840 yilinda Turan bolgesine goc edenUygurlar, Wang-yen-te'nin anlattiklarina gore ilkbahar aylarinda cemaat halinde civardakimabedlere gitmekte idiler (Izgi, 1989, s.59-65).
Kasgarli Mahmud'un Divanu Lugat'it-Turk adli eserinde, Turk boylarinin yeni yil (Nevruz)yerine "yenigun" ifadesini kullandigi gorulmektedir. Kasgarli eserinde"Yenigunden sonraki ilk bahar ayina oglak ayi denir. Cunku bu ayda oglaklar buyumusolur" der (Mahmud, DI.T, C.I, s.347). DLT'de belirtildigi uzere Uygurlar, XI yy'dadiger Turk boylarinda oldugu gibi "Nevruz" degil, "yenigun" teriminikullaniyorlardi.
Ote yandan Uygurlarda "yenigun"terimi yerine "Nevruz" teriminin hangi tarihten itibaren kullanilmaya baslandigikesin olarak bilinmemekle birlikte, bu kullanima ilk Ali Sir Nevai'de rastliyoruz.
Buyuk mutefekkir, Ali Sir Nevai, Car Divanadli eserinde "Nevruz" adi verilen muzik makamlarindan ve Nevruzda okunansiirlerden bahseder. Bunlar Noruz Huseyin, Noruz Kusek, Noruz Buruk, Noruz Bosbilla, NoruzRast, Noruz Sultan'dan olusmaktadir (Mehmetemin, 1980:42).
Eski Uygurlarin yeni yil soleni faaliyetleri hakkinda tarihi kaynaklarda bu konu ileilgili bircok bilgi bulunabilir. Hui-li'nin Muzik Tezkiresi adli eseri ile Shang-ta'ninT'ang Sulalesinde Chang-an ve Bati Memleketleri adli eser, konu itibariyle birbirinebenzemektedir. Eski Uygurlarda, Nevruz Soleni gelenekleri ile ilgili genis bilgilerin yer aldigi her iki eserde tolpar (topar; uctuguna inanilan kanatli efsanevi at) ustundeoynanan "Horto Dansi", "Salma Taslas Dansi", "Oglak TartisDansi" ile hayvan kiyafetindeki maskeli danslar ve "Goyzi dani (Kucardansi)" gibi cesitli danslarin sarki ve muzik esliginde, eski yilin ugurlanip yeniyilin karsilanmasi, cinlerin kovulup halkin guvenlige kavusturulmasi ve bunlarla ilgili dileklerde bulunulmasi yolundaki cesitli faaliyetlerhatira seklinde anlatilmistir. Bu solenin o donemde yerli agizlarda "sumuz"seklinde gectigi ve kelimenin Oguz Turkcesine ait oldugu ve Kusen'de ortaya ciktigibelirtilmektedir (Rahman, 1989:417).
"Sumuz" kelimesiyle ilgili olarak pekcok dusunce one surulmektedir. MeshurKasgarli, Buda alimi Uylan (732-820) Nomm Sozcuklerinin Serhi adli kitabinda:"Sumuz" batida bulunan Uygurlarin kullandigi bir kelime olup, asil sekli"samuz"dur. Bu kelime Kuca'nin batisinda ortaya cikmistir. Onun izlerine halarastlanir. Bu oyun vahsi hayvan sekilleri iceren maskeler takilarak oynanir. Ya da yoldangecen kisiye camur atarak, su sicratarak veya elle salma (tas atilan uzun bir sopa), ilmek(insanlari boynundan yakalamak icin kullanilan bir cesit sopa) alarak o kisiyi yakalayipsaka yapilir diye yazmistir. (A.Memtimin, Sin-jiangin T'ang Devrindeki Nahsa-Ussul Sanati,s.75-86). Bu konuda Cince kaynaklarda buna benzer cesitli bilgilere rastlanmaktadir.
Eski Turklerde yilbasi terim olarakmevcuttur. Cince kaynaklarda kaydedilen ve Cinlilerce "Mao-shih" olrak telaffuzedilen bir terim bulunmaktadir. Hsin-Tang-shu Hui-he-chuan (Yeni Tang Sulalesi Tarihi)Uygurlar Tezkiresinde "Hakaslar (Kirgizlar) yilbasini "Mao-shih-ai"diyorlar, uc ayi bir mevsim kabul ediyorlar. 12 Hayvanli Turk takvimini
kullaniyorlar" diye kaydetmektedir (Hsin-T'ang-shu, 1975:6147).
Tne ayni eserde bu terimi aciklamak icinHsuan-yu-chi adli kitabi da belirterek "Hakas halklari yilbasinaMao-shih-ai" diyorlar, ay'a da "ai" diyorlar. Her uc ayi bir mevsim olarakkabul ederler" diye yazmaktadir (Hsin-Tang-shu, 1975:6152)
Cince kaynaklarinda kaydedilen "Mao-shih-ai" terimi icin Prof Cay "muz ay/Buz ay" gibi aciklamalardabulunmustur. (Cay, 1985, 41). Bu konuda Prof Dr Ahmet Bican Ercilasun ise"Mao-shih" teriminin basyil/bas jil olabilecegini dusunmektedir.
Yine Hsin-T'ang-shu'da Hakaslarin dil ve yazilarinin Uygurlar ile tamamiyla ayni oldugu kaydedilmektedir. (Hsin-T'ang-shu,1975:6148). Bu kaynaga gore, Uygurlarin da yilbasi terimi icin Mao-shih-ai yani mao-shih-ay demesi muhtemeldir.
Gunumuz Uygurlari arasinda Nevruz Soleni ile ilgili faaliyetler su sekilde cereyan eder: Nevruz baslamadan once insanlar, yeni yilin serefine sevinc duygusunu ifade eden cesitli siirler, sarkilar (Nevruzname) yazip hazirlarlar. Nevruz gunu insanlar bayramlik elbiselerini giyerek tum evleri, kutsal yerleri, mesire yerlerini, alis veris merkezleri kisaca vb yerleri ziyaret ederler. Buarada meydanlarda siir atismalari, milli oyunlar icra edilir. Sarkilar soylenir, danslar edilir, guresler tutulur... Kisaca herkes kendine has becerisini ortaya koyar. Bu faaliyetlere buyuk kucuk herkes katilir. Ayrica bu gunde herkes gucu yettigi kadar birbirine cesitli hediyeler verir. O gun buyuk bir coskuyla kutlanir. Diger taraftan bu gunde okunan "Nevruznameler"de gencleri ilim ogrenmeye tesvik, ahlakli vefaziletli olmak gibi cesitli temalar islenir.
Buna iliskin ornek verecek olursak:
Keliptur hus mubarek usbu kun yaranler-yaranler Acab muzluk darahlarni yarar kun-tunda boranlar
Tariaddut birla maktapta okup, oglanlar-oglanlar
Bolup bir kuni alamda zor insanlar - oglanlar
(Ey yarenler iste hos ve mubarek gun gelmistir
Boralar agaclardaki buzlari gunden gune eritir
Okulda tereddutle okuyan oglanlar
Bir gun alemde buyuk insan olurlar)
Kaldi noruz kaldi bu gun, arisi bina atkili
Barca adam konlini sad - huram atkili
Har kisi mollisidin alsun dua konlini
Maripatka toldurup goli-gulzar atkili
(Bugun Nevruz gokyuzunde bir cennet yaratmak icin geldi
Butun insanlarin gonlunu sad etmek icin geldi
Her insan hocasindan dua alsin
Boylece gonlunu marifetle doldursun ve gonlunu gul bahcesine dondursun)
Nevruzda icra edilen faaliyetlerin dile getirildigi bir diger siir de
soyledir:
At binip oglak alip mesrep kilur kundur bu kun
Keldi noruz yilbasi ketdi konlinun cirkini
Noruz diban kilurler hatunlarinin Turkini
Meclis kilip aynasur acar konul mulkini
Kaygu mihnetler ketip oynasir kuntur bu kun.
(At binilip oglaklar alinan, cesitli solenler duzenlenen gundur bu gun
Nevruz geldi gonuldeki cirkinlikler gitti
Hanimlar Nevruz ile ilgili sarkilar soyleyip geliyorlar
Kiz ve oglanlar kulaklarina guller kistirip, takkelerini yana kaydirip
geliyorlar
Kurulan meclislerde oynanir oyunlar acilir gonuller
Kaygi ve mihnetin dagildigi gundur bu gun)
Bazi bolgelerde, Pamir eteklerinde Uygurlar arasinda Nevruz solenlerinde"Kaplan" oyunu, "Aslan" oyunu gibi geleneksel oyunlar da icra edilir.Kaplan oyunu: Bir kisi kaplan kiliginda bir maske takip iki Hoten sapkasiyla kulaklariniorter. Elleriyle yere cokup, dort ayakli olur ve kaplan hareketlerinin taklidini yapar.Elinde kirmizi bir gul tutan bir diger kisi de onun hareketlerine yon vererek onu dansettirir. Bu arada coban ravabi (bir Uygur halk calgisi) ile balman (yine Uygur halkcalgisi) ve tef ahenkli olarak calinir. Oyunun sonunda kaplan kiligina giren kisi maskesini cikarir ve ona kirmizi bir gul takdim edilir.
Yine bazi bolgelerde "Argimak"oyunu oynanir. Yeni elbiselerini giymis olan bir kimse, tahta bir at ile meydana girer. Oanda sazla tempo tutulur. Bu oyunlarda kotu kis sartlarini kovma bahari karsilama anatemasidir.
Nevruzda torenler tamamlandiktan sonra, insanlar bir araya gelir ve arpa, bugday, misir,nohut, fasulya, kurutulmus erik, igde, salgam, sarmasak, et gibi malzemeler karistirilarakve goce ya da un katilarak pisirilmis olan "Nevruz Asi"ni yerler. Nevruz Asigenelde "Abesan" adiyla anilir ve herkes gucu yettigi oranda bu asinhazirlanmasina katkida bulunur. Bu as meydanda bulunan herkese ikram olunur.
Nevruz Asinin hazirlanmasi ile ilgilisiirde bu durum soyle dile getirilir:
Tapkini koy kelturur
Topalmigan coce horuz
Tapkini gul kelturur
Topalmigan bir bas piyas.
(Bulursan koyun getir
Bulamaz isen pilic getir
En guzelini bulabilen getirir
Bulamazsa bir bas sogan getirir.)
Nizameddin Huseyin'in belirttiginr gore: Uygurlarda Nevruz kutlamalariyla ilgiliduzenlemeler "Tokuz kilik" ya da "Tokuz Ogul" ananesi cercevesindegelismektedir. Eskiden beri bu ananeler devam etmektedir. Bu ananeler asagida toplu olarakverilmistir:
Birinci Anane: Nevruz gunu her misafire sofra kurulur. Bu gunde misafirlere yemek ikram etmenin onemi cok buyuktur. Yemekten sonra Nevruz ayini yapilir. Ayin bittikten sonra, "yeni yasin kutlu olsun" denilerek insanlar birbirlerini tebrik ederler. Birlikte yenilip, birlikte icilen, birlikte dua edilen ve saygi ve sevgi icerisinde gerceklesen bu durum "Nevruz Ayinine Cikmak" olarak tabir edilir. Bu, "Tokuz kilik"in ilkini olusturur.
Ikinci Anane: Insanlar, aralarindan ayrilmis olan buyuklerinin kabirlerini ziyaret ederler.
Ucuncu Anane: Insanlarin birbirini ziyaret etmeleri, yardima muhtaclara yardim etmeleri, hastalari ziyaret etmeleri kotu is ve hareketleri olanlara nasihat etmeleridir. Buna "Nevruz Gezisi" adi da verilir.
Dorduncu Anane: Butun yerlesim birimlerinde, Nevruz oyunlari cocuk, genc, yasli, orta yasli insanlarin temsilcileri tarafindan sergilenir. Herkes bildigi nispette hunerini gosterir. Kimi siir okur, kimi dans eder.
Nizameddin Huseyin'in belirttigine gore Uygurlar arasinda 50den fazla "Nevruz gosterisi turu", 70den fazla da "Nevruz Namesi" vardir. Nevruzda oynanan oyunlar icinde: Bori ile Koy (Kurt ile Kuzu), Oglak, Kucung yetse al (Top kapmaca), Oyuncu Sir (Oyuncu Aslan), Heyyar (Komedyen), od atlas (atesten atlama), Talasma (Kopek dogusu), Ususme (Koc dogusturme), Cokusma (Horoz, keklik vb dogusu), Cepic (yaris), Gul mesuk (Gul ile asik), Koglas (kiz kovalama), Mukumukus (saklmabac), Kokles (uzun atlama), Kos Koklas (Kosup kovalama), Doram (Taklit), Celisis (Gures), Tatismak (Ip cekme yarisi), Darbazlik(Cambazlik), Suret (Taklit), Dum-Dum (Bir tekerleme oyunu) gibi oyunlar asil olarak sayiliyordu. Nevruz nameleri ise Koklem Ay Keldi Noruzgul, anam-anam, Hizir-Noruz, Cihan Canan gibi nagmelerden olusmaktadir. Nevruz ayinin ilk yedi gunu bu tur cesitli etkinliklerin yer aldigi torenler, solenler duzenlenir.
Besinci Anane: Uygurlarin ananeleri icinde Nevruz gezmelerinin ayri bir degeri vardir. Her Nevruz'da at seylisi (at gezisi), Bezme seylisi (Muzikli oturma gezisi), Dag seylisi (Dag gezisi) gibi cesitli faaliyetler duzenlenir.
Altinci Anane: Nevruzda "Hikaye-Destan" gunu tertip edilir, sarayda, avluda meydanda toplanan halka Bilim adamlari Nevruziye destanlarini anlatir. 1983 yilinda Yarkend'in Telebag kasbasinda duzenlenen bir Nevruz soleninde siir okuyan edebiyat meraklisi Abdurrahman Emin'in "Nevruziye"sine ait bir bolum soyledir:
Yaslik her kisinin gulistan cagi
(Genclik her kisinin Gulistan cagi)
Her tanda bulbulun navakes cagi
(her sabah bulbulun inledigi zaman)
Bir kaca sut bolsa bu omur digen
(Bir tabal sut olsa bu omur dedigin)
Yaslkin su sutun kaymaki yagi
(Genclik su sutun kaymagi, yagi)
Bahit yamgur emes kokten yagarga
(Mutluluk yagmur degil ki gokten yagsin)
Tehi yerdin cikip sudek akarga
(ustelik yerden cikip su gibi akmaz)
Behit sunda ne kelse oz kolindin
(Mutluluk her zaman insanin kendi elleri ile yaratilir)
Tiris Tirmas yengilme oz yolundan
(Calis cabala yenilme kendi yolundan cayma)
Yedinci Anane: Nevruz kirginlarin baristirildigi anne babaya, ese dosta,ahbaba karsi sayginin, hurmetin ve sevginin ifade edildigi bir gundur. Bugunde parcalanmak uzere olan aileler mahallenin ileri gelenleri tarafindan baristirilirlar.
Sekizinci Anane: Nevruz ayi zamanda ekonomik faaliyetlerin planlanip programlandigi bir gundur. Yol, kopru gibi yerlerinin elbirligiyle gerceklestirildigi, ekim hazirliklarinin yapildig bir gundur.
Dokuzuncu Ve Son Anane: Fakirlere, kimsesizlere, yaslilara, ihtiyac
halinde bulunanlara maddi ve manevi yardim eli uzatilir. Yardim elini uzatacak durumda olanlar, halleri vakitleri yerinde olanlar bunu bir borc olarak telakki ederler.
Nevruzda yapilan butun bu 9 ananenin hepsinin toplumun maddi ve manevi olarak refahininarttirilmasi yaninda sosyal ve kulturel bir yonu de vardir. Yukarida belirtildigiuzere,Uygurlar da diger Turk topluluklari gibi cok eski devirlerden baslayarak yeni yilkutlamalarini Mart ayinda duzenlemektedirler. Bu gelenek daha sonra dini, mitolojik, vefolklorikbir ozellik kazanmis ve Uygur Turklerinin vazgecilmez adetleri arasinda
girmistir.
.jpg)
