140 yıllık tarihi yapı: Kendirli Kilisesi

Antep’te bulunan Kendirli Kilisesi’nin temelleri üç erkek iki kadın Fransiskan misyoner tarafından 1882 yılında atıldı.

İtalya’da ve Avrupa’nın farklı kentlerindeki Franziskas kiliselerinde olduğu gibi Romanesk mimari tarzı yapıya sahip olan kilise, günümüzde  Arkeoloji ve Kültürel Miras Enstitüsü olarak kullanılıyor.

140 yıllık Ermeni Kendirli Kilisesi’nin tarihini Yazar Murad Uçaner’le konuştuk.

"Önemsiz hasarlar meydana geldi"

Kendirli Kilisesi’nin temellerinin Fransiskan inancını bölgede yaşayan Ermeniler arasında yaymak için gelen misyonerler tarafından  atıldığını söyleyen Tarihçi/Yazar Murad Uçaner sözlerine şöyle başlıyor:

 “1884 yılında Anteb’i ziyaret eden Halep Valisi Cemal Paşadan günümüzde kilisenin bulunduğu alanda bir okul inşaa etmek için izin almışlardı. Her ne kadar Vali Cemil Paşa’dan izin alınmış olsa da okul ve kilise inşa edebilmeleri için İstanbul’dan, yani Saray’dan da izin almaları gerekiyordu; bu izni alabilmek için epey çaba harcamaları gerekti."

"1886 yılında bu iznin de alınmasıyla önce okul ve manastır binası olarak kullanılan bina daha sonra da kilise binası yapıldı. Kilise binası 1903 yılında tamamlanarak ibadete açıldı."

"1. Dünya Savaşı’nın başlamasından bir yıl kadar sonra cemaatinin sürgüne gönderilmesiyle işlevsiz kalan binalar savaşın sona ermesiyle birlikte hayatta kalabilen cemaat üyelerinin Antep’e geri döndüklerinde Anteb Harbi olarak adlandırılan savaşın başladığı 1 Nisan 1920 tarihine kadar kilise olarak hizmet vermeye devam etti. Bu tarihten itibaren yoğun çatışmaların yaşandığı cephe hatlarından birinde bulunması nedeniyle asli işlevimi yerine getiremez oldu."

"Kentin Müslüman halkının en önemli cephelerden Çınarlı cephesiyle arasında sadece Nigoğos Nazaretyan'ın büyük evi vardı; o da daha çarpışmaların ilk döneminde atılan bombalarla yıkıldığından çarpışmaların sürdüğü on bir ay boyunca yoğun saldırılara maruz kalmış olmasına rağmen sadece ufak tefek mermi izleriyle dış cephesinde önemsiz hasarlar meydana geldi.”

CHP İl binası olarak kullanıldı

Savaşın bitmesi ve cemaatinin kentten ayrılmasından sonra bir iki yıl kadar atıl durumda kalan manastır binası vilayetin Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) il teşkilatı binası olarak kullanıldığını ifade Tarihçi Uçaner sözlerini şöyle sürdürüyor:

“1932 yılında kilise binamın üst katı Halkevi, alt katı ise Cumhuriyet Halk Partisi'nin matbaası olarak kullanılmaya başlanmıştı. Bu arada 1931 yılında bahçesinin bir bölümüne bir İtalyan firması tarafından inşa edilmeye başlanan ve o günün deyimiyle elektrik fabrikası 1932 yılında işletmeye açılarak kente elektrik vermeye başladı.”

Kilisenin 1950 yılından itibaren matbaa olarak kullanıldığını belirten Uçaner, şu bilgileri verdi:

“Kilisenin alt katı bir süre Şehir Kulübü olarak kullanıldı. 1955 yılında öğretime başlayan Öğretmen Okulu olarak kullanıldığı dönemde alt katı mutfak, yemekhane, ambar ve iş atölyesine dönüştürülürken salonu da betonarmeden kat bölmesi yapılarak iki katlı hâle getirildi."

"Birinci katı dershaneler olarak kullanılırken ikinci kata ise yatakhane, revir, banyo ve tuvalet olarak kullanılacak şekilde düzenlenmişti. 1959 yılında yeni hükümet konağının hizmete girmesiyle vilayet olarak kullanılan manastır kısmı öğretmen okuluna geçti."

Günümüzde Arkeoloji ve Kültürel Miras Enstitüsü 

Tarihçi Uçaner sözlerini şöyle bitirdi: 

“1971 yılında Eğitim Enstitüsü'nün Yeşilova mahallesinde açılmasıyla Öğretmen Okulu oraya taşındıktan sonra bir müddet Erkek Çocuk Yetiştirme Yurdu olarak kullanılan bina. 1980 yılından sonra Turizm Meslek Lisesi Kültür Merkezi olarak kullanıldıktan yakın dönemde restore edilerek Arkeoloji ve Kültürel Miras Enstitüsü olarak kullanılmaktadır.”

(CÖ/EMK)