Almanya | "Lützerath'daki kömüre toplumun değil şirketin ihtiyacı var -daha çok kâr için!"

Fotoğraf: Neues Deutschland

İklim aktivistlerinin enerji şirketi RWE'nin açık linyit ocağına dönüştürmesine karşı direndikleri Lützerath köyü, hafta sonu yaşanan büyük direnişlerin ardından tamamen boşaltıldı. Son iki direnişçi de Pazartesi günü sığındıkları tünelden çıkartıldı.

Cumartesi günü iklim hareketi "Tahliyeye karşı - Kömürün aşamalı olarak kaldırılması ve iklim adaleti için" sloganıyla düzenlediği büyük gösteriyle enerji şirketi RWE ve Kuzey Ren-Vestfalya'daki siyah-yeşil eyalet hükümetinin Lützerath altındaki kömürü çıkarmaya yönelik planlarını protesto etti. Direnişi düzenleyenler eyleme 35 bin kişinin, "Tüm Köyler Kalıyor" ittifakı 50 bin kişinin katıldığını, polis ise katılımın 15 bin olduğunu ileri sürdü. 

Neues Deutschland'ın haberine göre, Cumartesi günkü polis operasyonunun sonucunda "onlarca hatta yüzlerce" insanın yaralandığını bildiren gönüllü sağlık hizmeti sözcüsü yaralılardan bazılarının durumunun ciddi, hatta kimilerinin kritik olduğunu söyledi. Polislerin biber gazı, cop ve yumruklarla saldırdıği göstericiler arasında pek çok kafa travması vakası vardı. Sözcü, "Polis sadece münferit vakalarda aktivistlerin kafasına vurmakla kalmadı, sistematik olarak da başlarını hedef aldı" dedi. 

TIKLAYIN-Polis, iklim aktivistlerini Lützerath'tan çıkarıyor: Kim, ne diyor?

Thunberg de Lützerath'da 

Greta Thunberg de Lützerath'taki protestolarda hazır bulundu. Thunberg daha önce mitingde konuşmuştu. "Lützerath'ta olanlar Lützerath'ta kalmıyor" dedi. "Almanya, dünyanın en büyük iklim günahkârlarından biri." Dünyanın dört bir yanındaki insanlar kömür şirketlerine karşı isyan etti - bu mücadelenin şimdi ağa bağlanması gerekiyor.

Lützerath nasıl gündeme geldi? 

Küçücük bir köy olan Lützerath Almanya'nın linyit çıkarılan üç bölgesinden batıdaki Ren madencilik bölgesinde yer alıyor. Açık ocaklı Garzweiler madeniyle komşu olan köy, kömür çıkarmaya alan açmak üzere yıkım programına alındı. Kömür madenciliği yüz yıldır Kuzey Ren-Vestfalya (NRW) eyaletinin topoğrafyasını şekillendiren yaklaşık 50 köyün tamamı ya da bir bölümü giderek yayılan açık linyit ocakları uğruna boşalatılmıştı. 

Lützerath, uzun yıllar önce belirlenen kömürden çıkma planları çerçevesinde boşaltılacak köyler kapsamına alınmıştı. 2021'de yapılan revizyonlar sırasında da durumu değişmedi. Federal hükümet, Kuzey Ren Vestfalya (NRW) hükümeti ve enerji şirketi RWE arasında geçen sonbaharda  bölgedeki madencilik faaliyetlerinin sona ereceği tarihin 2038'den 2030'a çekileceğine ilişkin anlaşma boşaltılacaklar arasında yer alan birkaç köyün kurtarılmasına olanak sağlayacak olsa da Lützerath'ın kaderi değişmemişti. Lützerath'ın asıl sakinlerinin tümü, yeniden iskan uygulamasının başladığı 2006'dan başlayarak köyü terk etmişti.

Lützerath direnişi 

Enerji şirketi RWE, Lützerath'ı linyit madenciliğine açmak için hazırlıklara başlarken köylülerin boşalttıkları evler iklim ve çevre aktivistlerince işgal edildi.

Deutsche Welle'nin haberine göre, kömürden enerji üreten RWE şirketi 2022'de Lützerath'ın arazisinin tamamının sahibi olduktan sonra, köyde kalan tek çiftçi Eckhardt Heukamp da 2022 sonlarında mülkünü RWE'ye satmak ve taşınmak zorunda kaldı. Ocak başlarında da bini aşkın aktivist, köyün yıkılmasını ve maden açılmasını önlemek amacıyla Lützerath'ın boş evlerinde ve kendi yaptıkları derme çatma ağaç evlerde direnişe başladı.

Ocak başından bu yana süre giden direnişin merkezinde iklim aktivistleri ve onları enerji için linyit yakma ve enerji açığını kapatmak üzere Lützerath'ta maden açmanın hiçbir kamu yararı bulunmadığı tezleri yer alıyor.

Polis, bir hafta süren kuşatmanın ardından 15 Ocak'ta Lützerath'taki aktivistleri büyük ölçüde boşalttıklarını açıkladı. 16 Ocak'ta, köyün altında bir tünelde direnişi sürdüren son iki aktivist de ayrıldı ve Lützerath aktivistlerden arındırıldı. 

Tahliye gerilimi boyunca polis, protestocuların taş ve havai fişek atarak direndiğini söylüyordu. 14 Ocak'ta Lützerath'ta 15 bini aşkın protestocunun katıldığı büyük gösteri sırasında, polise göre, yaklaşık bin eylemci  kuşatma altına alınmış köye ulaşmaya çalıştıysa da pois barikatlarını aşamadılar. Fridays for Future iklim hareketinin esin kaynağı olan İsveçli aktivist Greta Thunberg de protestolar için Lützerath'a geldi.

Lützerath'ın kömürü
ve enerji krizi

Lützerath'ın linyit çıkartmak için madene terk edilmesinin gerekip gerekmediği konusunda çelişik görüşler ve raporlar var. Ancak aktivistler Kuzey Ren-Vestfalya eyalet hükümetinin Lützerath'ın kömür madenciliğine açılmasının gerekliliğine ilişikin raporlarının inandırıcı olmadığında ısrarlı.

Eyalet hükümeti kömür madenciliğini 2030'da sona erdirme planını sunarken bağımsız değerlendirmelerin, köyün korunmasının çeşitli nedenlerden dolayı mümkün olmadığını gösterdiğini ileri sürdü. Hükümet, "Lützerath korunacak olursa, önümüzdeki sekiz yıl boyunca ne arz güvenliğini sağlamak için gerekli üretim hacmine ulaşmak, ne de açık maden ocağının istikrarını garanti etmek ve gerekli yeniden üretimi gerçekleştirmek mümkün olacaktı" tezini savunuyor. 

RWE'nin kendisi de  "[...] Almanya'da elektrik üretimi için gaz tasarrufu sağlamak ve eski açık maden ocakları yeniden yüksek kalitede ürün verinceye kadar gereken kömürü sağlamak" için de Lützerath'daki kömürün gerekli olduğunu ileri sürüyor.

Aktivistler bu tür iddialara birkaç nedenden dolayı şüpheyle yaklaşıyor: Eski RWE CEO'su Rolf Martin Schmitz, geçmişte ülkedeki kömür karşıtı protestoların savaş alanı olan aynı maden bölgesindeki Hambach Ormanı'nı linyit madenciliğine açmadan enerji üretimini ayakta tutmanın imkansız olduğunu söylemiş, Frankfurter Rundschau'ya "Hambach'tan gelen kömür olmadan, operasyon durma noktasına gelecek" demişti. Ancak, ormanın yıkımına son verilmesine karşın operasyonda bir duraksama olmamıştı. Bu nedenle Lützerath için de başka bir çözüm olmayacağı o kadar kesin değil. 

Lützerath'ın madenciliğe
açılması şart değil

Alman Ekonomik Araştırmalar Enstitüsü (DIW) tarafından hazırlanan 2021 tarihli bir raporda, ülkenin 1,5 ° C hedefine ulaşması için üzerine düşeni yapması için bölgedeki madenciliğin kısıtlanması gerektiği ve böylece Lützerath'ın kurtarılabileceği öne sürülmüştü.

Rusya'nın Ukrayna'yı işgaliyle körüklenen enerji krizi, kömürü yeniden gündeme getirdiğinde Ekonomi Bakanı Robert Habeck ve RWE, geçen yıl yapılan anlaşmanın arz güvenliğini de garanti ettiğini ve gaz kıtlığının önlenmesine yardımcı olduğunu, çünkü ek linyit kapasitesinin çevrimiçi hale getirilebilmesini savunmaya başladılar. 

Oysa danışmanlık şirketi Aurora Energy Research tarafından hazırlanan bir raporda, sadece enerji üretimi için kömür üretimi dikkate alındığında, Lützerath'ın madene açılmadığı bir senaryonun mümkün olacağı iddia edildi. 

Europe Beyond Coal tarafından Ağustos 2022'de yayınlanan DIW ile ortaklaşa bir başka raporda, gaz kıtlığı ışığında daha yüksek kömür kullanımı gerekse bile Lützerath'ı yıkmaya gerek kalamdan da yeterli kömür rezervinin mevcut olduğu belirtildi.

Europe Beyond Coal raporunun ortak yazarı Flensburg Üniversitesi'nde Sürdürülebilir Enerji Geçişi Ekonomisi profesörü Pao-Yu Oei Tagesspiegel Background'a verdiği demeçte genel olarak raporların, Lützerath'ın yıkılması gerekmediğini gösterdiğini söylüyor. Köyün altındaki linyitin kullanılmasının "bir zorunlu ihtiyaç konusu değil, daha ziyade kârlı bir iş konusu" gibi göründüğünü söyledi. Mevcut elektrik fiyatları kapsamında Lützerath'taki kömürün karlı bir şekilde elektriğe dönüştürülmesi mümkün görünüyor. Prof. Pao-Yu Oei "RWE'nin Lützerath'ı kazmak istediği varsayılabilir, çünkü bu en kârlı ekonomik seçenektir" diyor. 

Lützerath'taki açmazın
siyasal sonuçları 

Lützerath özellikle Yeşiller Partisi için hassas bir konu. Federal ekonomi bakanı Robert Habeck ve Kuzey Ren-Vestfalya eyalet ekonomi bakanı Mona Neubaur, geçen yıl köyün kaderini belirleyen 2030 kömürden çıkış anlaşmasını sunarken Neubaur şöyle demişti: "Gönlüm farklı olmasını istese de, gerçeğin başka olduğunu ve bu çözümün uygulanması gerektiğini kabul etmeliyiz." Deutsche Welle'nin haberine göre, iklim aktivistleri politikacıları RWE ile "şüpheli rakamlara" dayanarak "kirli bir anlaşma" yapmakla suçluyor. 

Fridays for Future aktivisti Pauline Brünger, 12 Ocak'taki çevrimiçi bir basın toplantısında "Bu, Yeşiller Partisi'nin bir kömür şirketinin çıkarlarını iklim korumasının üzerine koyduğunu gösteriyor. Bu elbette felaket." dedi. 

Yeşiller Partisi bakanı Habeck, bir basın toplantısında, iklim protestocularına "büyük saygı" duyduğunu ancak köy için mücadeleyi hoşnutsuzluğu ifade etmek için şüpheli bir seçim olarak gördüğünü söyledi. Bakan, kamu yayıncısı ZDF'ye, partinin olağan destekçilerinin hükümetin eylemlerini protesto ettiğini görmenin "acıttığını" söyledi. "Partimdeki herkes gibi beni de endişelendiriyor. Ama yine de neyin doğru olduğunu açıklamak zorundayız" dedi. Bu çözümün kısa vadede gaz kıtlığını önlerken, Batı Almanya için 2030 yılına kadar kömürden çıkışı bağlayıcı kıldığını savundu. 

Bu konu, Almanya'nın başkenti Berlin'de Şubat ayında yapılacak bölgesel seçimleri de etkileyebilir. "12 Şubat'ta tekrarlanan seçimlerden sonra iktidardaki belediye başkanını sağlamak isteyen Berlin Yeşilleri için, Lützerath'ın tahliyesi kötü bir zamana denk geliyor. Taz'da Habeck ve Neubaur'a hitaben yazılan bir açık mektupta, birçoğu Berlin'li ve bazı üst düzey yöneticileri de kapsayan Yeşiller Partisi üyeleri, RWE ile 2022 anlaşmasının partinin "ilkelerinden [...] Paris İklim Anlaşması, [...] ve iklim adaleti hareketinin duyduğu güven[den] uzaklaşma tehlikesi" yarattığını ileri sürdüler. 

Almanya kömürden nasıl çıkacak? 

Almanya, 2045'i iklim nötrlüğü için son tarih olarak hedefliyor ve diğer ülkeler gibi, küresel ısınmayı Paris İklim Anlaşması'nda belirtilen maksimum sıcaklık artışıyla sınırlamaya yardımcı olmak için kömürden çok daha erken çıkması gerekiyor. İktidardaki koalisyon, ülkenin 2038 olarak belirlenmiş olan aşamalı çıkış tarihi yerine 2030'a kadar kömürden çıkmayı hedeflediğini ilan ederken  kömür madenciliğine daha çok alan açmak için köyleri yıkmak, özellikle iklim aktivistleri arasında derin bir tepki doğrudu. 

Enerji krizinde gaz kapasitesinin yerini almak için hükümet, halihazırda veya yakında emekli olacak olan kömürle çalışan elektrik santrallerini geçici olarak yeniden canlandırdı. Birçok iklim aktivisti ve hükümetin bir kısmı için bunu kabul etmek zor olsa da, ekonomi bakanlığı kömürün 2022-2024'te enerji kıtlığını hafifletmeye yardımcı olabileceğini ve genel emisyonları Avrupa çapındaki sınırın ötesine taşımaması veya Almanya'nın iklim hedeflerini tehlikeye atmaması gerektiğini savunuyor. 

Kiel Dünya Ekonomisi Enstitüsü'nden (IfW) Wilfried Rickels, bunun Lützerath altındaki kömürü kullanma kararı için de geçerli olduğunu söyledi. "Luetzerath'ta çıkarılacak kömürden kaynaklanan doğrudan CO2 emisyonlarının, 1,5 derece hedefine ulaşılıp ulaşılmadığı üzerinde hiçbir etkisi yoktur" dedi.

"Basitçe söylemek gerekirse: Lützerath linyit elektrik üretmek için kullanılıyorsa, karşılık gelen CO₂ emisyonlarından AB içinde başka bir yerde kaçınılması gerekir."