Barış, Hak ve Toplumsal Cinsiyet Odaklı Habercilik ve Gazetecilik Deneyimleri

Farklı şehir ve üniversitelerden 16 kişinin katıldığı ve 13 Aralık’a kadar sürecek olan “Temel Gazetecilik Atölyesi”nde bianet - Atölye BİA Genel Yayın Yönetmeni Demet Bilge Erkasap “Hak odaklı habercilik nedir ve örnekleri nelerdir?” başlıklı sunum yaptı. 

Haklara vurgu

Hak odaklı habercilik okumalarının mutlaka yapılması gerektiğini vurgulayarak başlayan Erkasap, şöyle devam etti:

“Hak odaklı haberciliğin temel kaynağı, tartışmaya açılmayacak olan temel haklar ve bu hakların ihlalleridir. Elinize gelen her haber konusuna hak odaklı habercilik perspektifinden bakabilirsiniz.

“Haber haberken de dikkatli olmalısınız. Haberin kendisi de bir hak ihlaline neden olabilir. Bu yüzden haberlerinizi yeni bir hak ihlaline yol açmayacak şekilde yazmalısınız.

“Hak odaklı habercilik için iyi gazetecilik gerekir. Gazeteci, ‘Bu haberi neden yapıyorum?’ sorusunu kendisine sormalı ve bir şeyleri kendine dert etmeli. İşte o zaman iyi haberciliğe adım atmış olursunuz. Temel ilkeleri olan gazeteciler olmanız lazım.

“Bunun için de bir yere taraf olmanız gerekiyor. Haksızlığa uğrayanların tarafında, hak odaklı bakış açısında olmak ve manipülasyona uğramamak gerekiyor. Bunun için de elinizdeki her bilgiyi teyit etmelisiniz.

“Hak odaklı habercilik yaparken durumu ajite etmeden, hak ihlali çerçevesinde değerlendirmek, sorunların çözümsüzlüğünün adresini göstermek, çözüm önerilerini sormak, araştırmak ve haberi yapılan ırk- kimlik vurgusundan kaçınmak gerekir."

Örnek haberler üzerinden bir habere nasıl yaklaşılacağı, haberin ortaya çıkması için izlenmesi gereken yol üzerine konuşuldu ve hak odaklı haber gündemi oluşturuldu.

Toplumsal cinsiyet odaklı habercilik

bianet kadın-LGBTİ editörü Evrim Kepenek, “Toplumsal cinsiyet odaklı habercilik nedir, örnekleri nelerdir?” sunumu yaptı.

“Toplum bizleri kadın ve erkek olarak kodlarımıza ayırıyor. Bu kodlara göre davranmamızı bekliyor ve bize anlamlar yüklüyor” diyen Kepenek, şöyle devam etti;

“Toplumsal cinsiyet odaklı habercilik, bu üretilen kodlara karşı eşit bir görüş sunarken, LGBTİ+ ve diğer grupların da hakkını savunuyor.

“Haberi yaparken üslup, kimin tarafında olduğunuzu belirler. Ne kadar sade yazarsanız hata yapmaktan o kadar uzaklaşırsınız. Meseleyi ajite etmek, şiddeti bir yönüyle besler. Dolayısıyla bundan kaçınmak gerekir.

“Haberde şiddetin izlerini taşıyan görselleri kullanmamalıyız. Bu kadını ikinci kez şiddete maruz bırakır.

“İstanbul Sözleşmesi gibi kadınların hayatında yeri olan kanunları, hakları bilmeli. Günceli takip etmelisiniz.

Katılımcılarla toplumsal cinsiyet kavramı ve toplumsal cinsiyet odaklı habercilikte neler yapılabilir, neler yapılamaz üzerine konuşuldu.

Toplumsal cinsiyet odaklı habercilik ne yapar?

- Hak odaklıdır.

- Mağduriyete yol açmaz.

- Şiddeti pornografikleştirmez.

- Şiddetin yolunu, yöntemini göstermez.

- Kullandığı dile ve görsele dikkat eder.

- İstatiski bilgi verir.

- Görünmeyeni görünür yapar.

Toplumsal cinsiyet odaklı habercilik yaparken dikkat edilmesi gereken unsurları anlatan Kepenek, yaygın medyada karşılaşılan cinsiyet eşitsizliklerine değindi. Daha sonra katılımcılarla kötü haber örnekleri üzerine tartışıldı.

Murat Utku: "Barış gazeteciliği riskli bir gazeteciliktir"

Gazeteci Murat Utku, “Barış gazeteciliği nedir, nasıl yapılır?”’ı anlattı.

“Barış gazeteciliği, çatışmayı körükleyen değil, uzlaştıran bir haberciliktir. Gazeteci olarak, barış gazeteciliği yöntemlerini kullanarak toplumu kutuplaşmalardan uzaklaştırmalıyız. Barış dilini her zaman kullanmalıyız” diyen Murat Utku, Türkiye’de barış gazeteciliğinin yapılıp yapılmadığı üzerinde durdu ve şöyle devam etti:

“Türkiye’de siyaset, varlığını sürdürebilmek için bir çatışmaya ihtiyaç duyuyor. Oluşturduğu düşmanın doktrinleriyle bir diyalog yaratıp uygun dönemlerde kullanıyor. Bu açıdan barış gazeteciliği, Türkiye’de direkt iktidara yönelik bir çalışma olduğundan dolayı riskli bir gazeteciliktir.

“Şiddeti yeniden üretmemeliyiz. Şiddete zemin hazırlamamalıyız. Barış dilini ısrarla vurgulamalı ve meslek hayatında da her zaman barış dilini kullanıp, bunu sürdürmelisiniz.

“Barış gazeteciliğinin amacı toplumu savaşı ve ölümü kutsamasının önüne geçmektir.

Utku, katılımcılara barış odaklı yapılmış video-haberler izletti.

Utku, hak odaklı habercilik ile barış gazeteciliğinin iç içe olduğunu, yapılan haberlerin de bu ilke ile sürdürülmesi gerektiğini vurguladı ve şöyle dedi; “Bu ilkelerle ve ideolojik bagajınızı yanınıza almadan mesleğinizi yaparsanız, hakikati aktarmanız daha kolay olur. Çünkü ortada zaten somut bir gerçeklik var” dedi ve şöyle devam etti:

“Gazeteci, topluma ve taraflara üçüncü göz olarak bakmak zorundandır.

“Materyal kullanırken, haber yazarken geleneksel haber kalıplarına dikkat etmek gerekiyor.

“Savaşı anlatırken, kişi haklarına saygı göstermek gerekiyor.

“Barış gazeteciliğin temel kurallarından biri, görselleri iyi kullanmak. Görsel kullanmak, ölümü metalaştırmak olmamalıdır."

Pınar Öğünç ile gazetecilik-edebiyat ilişkisi

Öğleden sonraki “Kuşaktan kuşağa gazetecilik hikayeleri” oturumuna gazeteci Pınar Öğünç konuk idi. Öğünç, katılımcılarla gazetecilik üzerine konuştu ve deneyimlerini paylaştı. Gazeteciliğe başladığı yıllardaki haberciliği ve günümüzdeki haberciliği değerlendirdi.

Edebiyat ve gazetecilik ilişkisini değerlendiren Öğünç, "Hikaye gazeteciliği, gazetecilik olarak riskli bir yerde durur. Çünkü gazeteci, aktarıcı olması gerekir; hikayeleştirirken kendi deneyimlerini ön plana çıkarmamalıdır. Bu durum, olayı anlatırken ajite etmekten korur" dedi. 

Oturum katılımcıların sorularıyla devam etti.

Temel Gazetecilik Atölyesi programı şöyle;

10 Aralık Salı - Haber Fotoğrafçılığı - Özcan Yurdalan

11 Aralık Çarşamba - Haberi kurmak&Görüş Almak - Gazeteci Timur Soykan

12 Aralık Perşembe - Dijital Mecra Kullanımı - Pınar İlkiz

13 Aralık - Haber Değerlendirmesi&Sertifika Töreni (SO)

* Atölye BİA haberleri için tıklayın.

Evrim Kepenek hakkında

bianet kadın ve LGBTİ haberleri editörü. Cumhuriyet, Birgün, Taraf, DİHA ve Jin News için çalıştı. Sivil Sayfalar, Yeşil Gazete, Journo ve sektör dergileri için yazılar yazdı. Okulun Duzi belgeselini yönetti. Hemşin kültür dergisi GOR'un yazarlarından. Yeşilden Maviye & Karadeniz'den Kadın Portreleri, Sırtında Sepeti, Medya ve Yalanlar isimli kitaplara katkı sundu. 2011 Musa Anter Gazetecilik ödülü sahibi. İstanbul Üniversitesi Avrupa Birliği bölümünden mezun oldu, eğitimine Bilgi Üniversitesi Uluslararası İlişkiler bölümünde devam etti.

Demet Bilge Erkasap hakkında

bianet - Atölye BİA Genel Yayın Yönetmeni. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi mezunu. Gazeteciliğe 1996 yılında Ulusal Basın Ajansı'nda (UBA) muhabir (adliye-toplumsal olaylar) olarak başladı. Ardından İntermedya Ekonomi dergisinde yargı muhabirliğine devam etti. 1999'da Radikal Gazetesi'ne geçti. Muhabirlik, istihbarat şefliği ve yazı işleri editörlüğü yaptı. Radikal'ın basılı hayatına son vermesinin ardından Vatan'da bir yıl politika editörü olarak çalıştıktan sonra Hürriyet Gazetesi'ne geçti. Hürriyet'te gündem-politika editörlüğü yaptı. Ayrıca 1.5 sene boyunca her hafta pazar günleri yayımlanan ve bir konunun dosya olarak ele alındığı Ses Ver sayfasının editörlüğünü de yaptı.

Murat Utku hakkında

Gazeteci, Kadir Has Üniversitesi İletişim Fakültesi Yeni Medya bölümünde yarı zamanlı öğretim görevlisi. Deniz Harp Okulu'ndan ayrıldı. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi İktisat Bölümü'nden mezun. Radikal gazetesi, Nokta ve Aktüel dergilerinde muhabir, CNN Türk, Doğan Haber Ajansı ve Al Jazeera Türk'de TV habercisi olarak çalıştı. Ortadoğu olmak üzere dünyanın pek çok bölgesinde krizleri, depremleri, seçimleri, çatışmaları, savaşları ve 2006'da İsrail'in Lübnan'a saldırmasıyla başlayan savaşı başından sonuna izledi. Ara sıra bianet'te yazıyor.

Pınar Öğünç hakkında

Gazeteci, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Uluslararası İlişkiler Bölümü mezunu. 22 yaşında, bir haber dergisindeki iş görüşmesine yazdığı hikâyelerle giderek gazeteciliğe başladı. 1997’den bu yana çeşitli dergi ve gazetelerde muhabir, editör, köşe yazarı olarak çalıştı. 2008’de Türkiye Gazeteciler Cemiyeti’nin seçtiği “En İyi Röportaj Ödülü”nün ve 2015’te Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesi’nin Evrim Alataş adına verdiği “Ayrımcılığa Karşı Ödül”ün sahibi oldu. Kitapları: Jet Rejisör Çetin İnanç, İnce İş, Asker Doğmayanlar, Aksi Gibi, Beterotu. 1975 İstanbul doğumlu.