ÇHD’den Y ve S tipi hapishaneler raporu

Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD) İstanbul Şube Hapishane Komisyonu, Y tipi, S tipi ve yeni tip Yüksek Güvenlikli hapishanelerle ilgili değerlendirme raporunu açıkladı.

Dernek, Mart ayında Marmara (Silivri), Tekirdağ F Tipi ve Edirne F Tipi hapishanelerinden pek çok tutuklu ve hükümlünün yeni açılan bu tip hapishanelere istekleri dışında sevk edildiklerini belirtti: “Bu yeni hücre tipi hapishaneler hakkında Adalet Bakanlığı kamuoyunu bilgilendirmediğinden hapishanelerin yapısı hakkında uzun süre belirsiz yaşandı.”

Sohbet hakkı kullandırılmıyor, kitaplar sınırlı

ÇHD İstanbul Şubesi Hapishane Komisyonu üyesi avukatlar, Marmara (Silivri) Kapalı Hapishanesinden Erzurum 1 Nolu Yüksek Güvenlikli hapishanesine sevk edilen mahpuslarla görüştü.

23 Mayıs 2023’te Erzurum Dumlu 1 Nolu Y Tipi Yüksek Güvenlikli Hapishanesinde avukatlarla görüşen iki tutuklu ve bir hükümlü, hapishane hakkında şu bilgileri verdi:

• Hapishane 3 katlı,
• Avukat görüş yerlerinin etrafı tamamen cam pimapenlerle kaplı,
• Mahpuslar tek kişilik hücrede tutuluyor, tek ve üç kişilik hücrelerin hiçbirinde bağımsız bir havalandırma bölümü yok,
• Mimari olarak farklı katlarda havalandırma bölümleri var, bu iki havalandırmanın az da olsa birbirine görmesi nedeniyle mahpuslar aynı anda havalandırmaya çıkarılmıyor, arka koridorda bulunan hücrelerle hiçbir şekilde iletişimleri yok,
• Hücre cezası alan mahpuslar havalandırma bölümüne tek başına çıkarılıyor,
• Sohbet hakkı kullandırılmıyor,
• Kitap hakkı sınırlı uygulanıyor, başka hapishaneden gönderilen kitaplar dahi alınmıyor,
• Hafta sonu gazete dağıtımı yapılmıyor,
• Silivri’den sevk edilen mahpusların yolculuğu iki gün sürdü, aynı davada yargılanan bir başka mahpus arkadaşlarından 20 gün boyunca ayrı ve tek tutuldu,
• Yemekler çok kötü ve sağlıksız,
• Buraya getirilen mahpuslara girişte, başgardiyanca “Burası yüksek güvenlikli hapishane, burada diğer yerlerde olduğu gibi slogan atamazsınız, açlık grevi yapamazsınız” gibi sözler söylendi,
• Mahpuslar idareye “neden buraya getirildiklerini” sorduklarında, Adalet Bakanlığının talimatıyla, “tehlikeli mahkum statüsünde” oldukları gerekçesiyle getirildikleri belirtildi.  

“F tipi hapishanelerin yeni bir versiyonu”

ÇHD raporunda, bu yeni hapishanelerin, 19-22 Aralık operasyonu sonrasında getirilen F tipi hapishanelerin devamı ve yeni bir versiyonu niteliğinde olduğunu belirtti:

“Bu hapishanelerde tutuklu ve hükümlüler, ağırlaştırılmış müebbet mahkumu koşullarında tutuluyor ve diğer hapishanelerdeki haklardan yararlanamıyorlar. Y tipi, S tipi ve Yüksek Güvenlikli hapishaneler tecrit uygulamalarının daha ağırlaştırıldığı bir hapishane modeli ve insan sağlığına açık bir şekilde aykırı.”

ÇHD, Adalet Bakanlığı Ceza Tevkif Evleri Genel Müdürlüğünden, bu tip hapishanelerin yapımından vazgeçmesini, var olanların kapatılmasını talep etti.

Y ve S tipi cezaevleri hakkında

Y tipi cezaevleri yüksek güvenlikli hapishanelerden, mahpuslar tek kişilik odalarda kalıyor. Ortalama kapasiteleri ise 300-400 kişi civarında. Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası alan hükümlüler için dizayn edildiler. Adalet.tv’nin haberine göre, Y tipi ceza infaz kurumları, F ve S tipi yüksek güvenlikli kapalı ceza infaz kurumlarından bir kademe daha sıkı tedbirlerin uygulandığı cezaevleri. F ve S tipi yüksek güvenlikli cezaevleri 2 katlı olarak tasarlanmıştı, Y tipi cezaevleri 3 katlı. S tipi cezaevleri de yüksek güvenlikli statüsünde ve mahpuslar yine tek kişilik odalarda kalıyor. Ortalama kapasiteleri ise 500-550 kişi civarında.

47 yüksek güvenlikli hapishane

Akademisyen Mustafa Eren’in bianet’te yayınlanan “Yeni tip hapishaneler ve toplumsal muhalefete gözdağı” başlıklı yazısında, bu tip hapishanelerle ilgili şu bilgiler yer alıyor: Asıl olarak da 2021 yılından itibaren, F ve D Tipi Yüksek Güvenlikli Ceza İnfaz Kurumları’na ek olarak “S Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu”, “Y Tipi Kapalı Ceza İnfaz Kurumu” ve “Yüksek Güvenlikli Kapalı Ceza İnfaz Kurumu” adları altında üç yeni tipte yüksek güvenlikli hapishane açılıyor. Bu üç hapishanenin mimari özelliklerine, kapasitelerine, buralarda uygulanan hapishane rejimine ilişkin Adalet Bakanlığı yetkililerinin basına yansıyan doğrudan açıklamaları olmadı. Ancak, basında, bu konuda yanlışlar da içerdiği anlaşılan bölük pörçük bilgi kırıntılarına ulaşmak mümkün. Bu bilgi kırıntıları içerisinde net olan bu üç yeni tipte hapishanenin de “yüksek güvenlikli” olduğu ve siyasi mahpuslar başta olmak üzere ağırlaştırılmış müebbet hükümlüleri ile “tehlikeli mahkum”ların burada tutulmalarının amaçlandığıdır. 2021 yılı içinde 32, 2022 yılının ilk 8 ayında ise 18 yeni hapishane açıldı. 2022 yılı içinde açılan hapishanelerin niteliği henüz bilinemese de 2021 yılında açılan 32 hapishaneden 11’i yeni tipte yüksek güvenlikli hapishanelerden oluşuyordu (Adalet Bakanlığı 2021 Yılı Faaliyet Raporu, 2022: 104-106). 2022 yılında 1 Eylül tarihine kadar açılan 18 yeni hapishane ile birlikte hapishanelerin toplam sayısı 399’a yükseldi. Bu hapishanelerden 14’ü F Tipi, 2’si D Tipi, 1’i H Tipi,[2] 7’si Y Tipi, 6’sı S Tipi, 17’si ise “Yüksek Güvenlikli” olmak üzere 47’si yüksek güvenlikli hapishane.

(AS)