Çocuk odaklı haber yazarken nelere dikkat edilebilir?
Haberin Kürtçesi için tıklayın
Son dönemde medyada yer alan birçok, çocuk, kadın ve erkek şiddeti haberlerinde, asıl öznelerin yeniden mağdır edildiğine, haberlerin kurgu ve haber dili açısından hak odaklılık perspektifi açısından zayıf kaldığını tanık olduk.
Haberde kullanılan dilin veya başlığın bir çoğunda, çocuğun şimdiki ve gelecekteki yaşantısını etkileyebileceği göz ardı ediliyor.
Gazetecinin, “daha çok okunsun” diyerek önemsemediği hak odaklı bakış açısı, çocukların hayatında derin izlere yol açabiliyor.
Gazeteciler arasında tartışılan “sansasyon yoksa okuru da yok” algısını pekiştirecek haber dili, haberlerin okunma oranına “bir”, “iki” saniye kadar etki ederken, hak odaklı perspektifin uzağına düşen haberler, çocukların ve yetişkinlerin hayatını çok uzun uzun yıllar etkileyebiliyor.
Bir çok gazeteci kamu yararından daha çok sansasyon ve tık derdi ile haberini servis etse de çocukları ve yetişkinleri yeniden mağdur etmeyen haberlerin çok daha kalıcı ve evrensel değerde olduğunu unutmamak gerek.
Peki çocuk haberlerini yazarken hangi noktalara dikkat etmek gerekiyor?
Çocukların konu olduğu haberlerde dikkat edilmesi gereken noktaları, Gazeteci Umay Aktaş Salman'ın hazırladığı bianet Çocuk Odaklı Habercilik El Kitabı'ndan detaylarla hatırlatıyoruz.
*Gerçekleri olduğu gibi aktarmak yeteri kadar çarpıcıdır. Çocuğun yaşadığı yoksulluğu ve yoksunluğu haber yaparken dramatize etmeyin. Çocuğun yaşadığı sorun her ne ise metninizi hak temelli bir yaklaşımla kaleme alın.
*Çocuklar genelde haber öznesi olduklarında, trajedi parçası, sempati aracı veya komiklik unsuru olarak sunuluyor. Öncelikle çocuğu, sadece çocuk olarak ele almak sıfat yüklemek gerekiyor.
* Haberlerde kimi zaman çocukta suçluluk duygusu ve travma yaratacak ifadeler kullanılıyor. Çocuğu duygusal ve fiziksel olarak incitecek, her karşılaştığında travmasını yeniden canlandıracak türde başlıklar atılabiliyor.
*Haberde kullanılan dil; çocukların sürekli mağdur, zayıf, güçsüz, savunmasız, irrasyonel varlıklar olarak algılanmasına yol açarak onları şiddete, istismara açık etmemeli.
*Haberde kullanılan ifadeler çocuğu damgalamamalı, ona psikolojik ve fiziksel olarak zarar vermemeli. Dışlanmaya ve ayrımcılığa maruz kalmasına yol açmamalı.
*Çocuk hak ihlalleri hakkında bilgi sahibi olunmalı. Haber niteliği taşıyan bir olayın çocuklar açısından ne anlama geldiği sorgulanmalı, olay bir hak ihlali ise bu net bir şekilde ifade edilmeli.
*Haberde çocuğun yaşadığı olayla ilgili kullanılan dilin çocuğun şimdiki ve gelecekteki yaşamına nasıl etki edeceğine dikkat edilmeli. İncinip, onurunun kırılmasına sebep olmamalı.
*Yanlış kavramlaştırma Medya “sokak çocuğu”, “taş atan çocuk” gibi yanlış kavramsallaştırmalar kullanabiliyor. Çocuğun içinde bulunduğu durum hakkında yeterli bilgi verilmeyince yanlış yönlendirme yapılıyor. Bu durum sorunların gerçek sebeplerinin görünmez olmasına yol açıyor.
*İsimler değiştirilmiş, gizlenmiş ve hatta kullanılmamış olsa bile çocuğun, kardeşleri ya da yakınlarının kimlik bilgilerini açık edecek, onları riske atacak görüntüleri kullanılmamalı.
Peki fotoğraf kullanımı nasıl olmalı?
*Kullanılan fotoğrafın yol açabileceği olumsuz ve yanlış algıya dikkat edilmeli. Görsel seçiminde çocuk “çok tehlikeli bir suç” işlemiş bile olsa bu durumun bir sonuç olduğu, çocuğun haklarının ihlal edilmiş olduğu yaklaşımı temel alınmalı. Kullanılan görseller çocuğu küçük düşürücü bir anlam içermemeli.
*Haberlerde çocuğu “suçlu” ilan eden, etiketleyen, sorunun kökenine inmeyen dil fotoğraflarla da pekiştiriliyor. Örneğin; 6 Ekim 2018’de annesine şiddet uyguladığı için babasını vurduğu iddia edilen 13 yaşındaki çocuğun haberi kimi gazetelerde “katil” diyerek, silah ve çocuğun elinde okla çekilmiş fotoğrafı eşliğinde sunuldu. Ayrıca kimi haberlerde de çocukları küçük düşüren fotoğraflar kullanılmaktan çekinilmiyor. Zaman zaman çocuğun kendi fotoğrafı kullanılmıyor olsa bile kullanılan görsel, haberin içeriği ile ilgili olarak çocuğu küçük düşürücü olabiliyor.
Öneriler
*Haber yapacağınız gelişmeleri çocuğun yararını önceleyen bir bakış açısıyla ele alın.
*Haber yaparken çocuk haklarını korumada ve hakların gerçekleşmesini sağlamada medyanın da önemli bir rolü olduğu unutulmamalı.
*Çocukların yaşadıkları hak ihlalleri, çocuğun güvenliği, eğitimi, sağlığı ve sosyal refahı haber olması, kamuoyunda tartışılması gereken konular. Tüm bunlar haber yapılırken çocukların görüşünü almak çok önemli.
* Çocukların ülke sorunları hakkında da konuşabilmelerine fırsat verin.
Çocuğun görüşünü “sempati”, “güldürü” aracı olarak kullanmayın, onun düşüncelerini ciddiye alın.
* Haber yaparken çocuğu pasif izleyici ve haber nesnesi olarak görmeyin.
*Gerçekleri olduğu gibi aktarmak yeteri kadar çarpıcıdır. Çocuğun yaşadığı yoksulluğu ve yoksunluğu haber yaparken dramatize etmeyin. Çocuğun yaşadığı sorun her ne ise metninizi hak temelli bir yaklaşımla kaleme alın.
*Çocukların adına konuşan veya çocukların menfaatini temsil ettiğini söyleyen her türlü kuruluşun ve kişinin sicilini araştırın. Daha önce yaptığı çalışmaları inceleyin. Konu hakkındaki yetkinliğinden emin olun.
*Görüş alacağınız kişileri medyada sık yer alan ve kolay erişilebilen kişilerle sınırlamayın.
*Çocuklarla ilgili çalışan hak ve sivil toplum örgütleriyle iletişime geçerek uzman kişilere ulaşın.
TIKLAYIN – bianet Çocuk Odaklı Habercilik El Kitabı-Umay Aktaş Salman
TIKLAYIN - bianet Çocuk Odaklı Habercilik Kütüphanesi
(EMK)
