Danimarka Kosova'da "ceza sömürgesi" kuruyor
Desen: Danimarka'nın Gine Kıyısı sömürgelerinde bir kale, 18. yy.
Kosova'nın doğusundaki Gjilan kenti ceza ıslah yerleşkesi, Danimarka ve Kosova hükümetleri arasında, 20 Aralık'ta Kosova'nın başkenti Priştine'de Adalet ve Ekonomi ve Kalkınma Bakanlarının katıldığı törende imzalanan "ortak niyet mektubu"yla Danimarka'ya kiralandı.
Varılan anlaşmaya göre Kosova Hükümeti Danimarka Krallığı'na beş yıllık bir dönem için, beş yıllık otomatik uzatma opsiyonuyla birlikte yıllık 15 milyon Avro karşılığında 300 mahkumluk cezaevi kapasitesi sunacak.
Kosova'ya sevk edilmesi planlanan hükümlüler yüksek güvenlik riski taşımayan, çoğunluğu Danimarka yurttaşı olmayan, hırsızlık, kaçakçılık, sahtecilik ve cinayet gibi suçlar işleyen "üçüncü ülke vatandaşları"ndan oluşuyor.
Danimarka'nın istemi üzerine bir yıl önce başlayan görüşmeler sonunda varılan anlaşmanın imzalanmasının ardından düzenlenen ortak basın toplantısında, Kosova Adalet Bakanı Albulena Haxhiu, Danimarka'nın mahkumlarını Kosova'ya "emanet etmesi"nin "Kosova kurumlarının profesyonelliğinin yüksekliğinin göstergesi" olduğunu söyledi.
Haxhiu, "Adalet Bakanlığı, toplamda 10 yıllık bir süre içinde olmak üzere 300'e kadar hükümlünün yerleştirilmesi için Gjilan Gözaltı Merkezi'ndeki ıslah tesislerini Danimarka Adalet Bakanlığına vermeyi kabul etti." dedi.
Danimarka Adalet Bakanı Nick Haekkerup da Kosova'yla imzalanan anlaşmanın Danimarka'nın "ıslah hizmeti" sorunlarının büyük bir bölümünü çözeceğini dile getirdi. Haekkerup, "Her iki tarafın da fayda sağlayacağına inandığım bir anlaşma. Danimarka'nın ıslah hizmeti aşırı yüklü," dedi.
Danimarka'nın cezaevi nüfusu 100 binde 72, cezaevi istatistiklerinde yer alan 226 ülke arasında 176. sırada. Cezaevi nüfusu toplam 4 bin 227 ve bunların yüzde 27'si Danimarka yurttaşı değil. Cezaevlerinin doluluk oranı ise yüzde 103, yani Danimarka cezaevlerinde çok mahkum yok ama olanlara yatacak yer yok.
Anlaşma ayrıca Danimarka'nın 5 yıllık bir dönemde yeşil uygulamalara geçiş ve insan hakları demokrasi ve hukukun üstünlüğünün sağlanmasına yönelik programlar için de Kosova'ya 30 milyon Avro tahsis etmesini ve bunun 2,5 milyonluk bölümünün yeşile geçiş kapsamında kullanılmasını kapsıyor.
Kosovalı insan hakları savunucuları girişime karşı
Sömürgecilik çağında mahkumları, genel nüfustan ayırmak üzere egemen ülkelerin sömürgelerinde, genellikle adalar ya da uzak topraklardaki "ceza sömürgeleri"ne sürme geleneğini hatırlatan girişim, Kosovalı insan hakları savunucularının da tepkisini çekiyor.
Danimarka Radyosu'na görüşlerini açıklayan Kosova İnsan Hakları ve Özgürlüklerini Koruma Konseyi (KİÖKK) yöneticisi Behxhet Shala, "Bu anlaşmaya karşıyız, çünkü cezaevi sistemimiz buraya gönderilecek yükü taşıyamaz," diyor. "Danimarka için istemediği 300 mahkumu ayıklayıp başka ülkelere yollamak kolay."
Shala, hükümlülerin uluslararası hukuk gereğince hapis cezalarını ailelerine mümkün olan en yakın cezaevlerinde çekme hakkına sahip olan mahkumların başka ülkelere gönderilmelerinin kabul edilemez olduğunu da ekliyor.
KİÖKK de yaptığı yazılı açıklamayla Kosovalı mahkumlara ayrımcılık uygulandığını vurguluyor.
Kosova'yla Danimarka arasındaki müzakerelerin saydam olmadığına dikkat çeken kuruluş yapılan anlaşmanın da Kosova Islah Hizmetlerinin işleyişini ve bağımsızlığını olumsuz etkileyeceği, ve kurumu "geçmişte uluslararası denetim altında çalıştığı günlere geri götüreceği" uyarısında bulunuyor.
KİÖKK Danimarka'dan gelecek mahkumların yerleştirileceği söylenen Gjilan yerleşkesinin kapasitesi yeni mahkumlar için yeterli olmadığı için halen bu cezaevinde kalan Kosovalı mahkumların başka cezaevlerine sevk edilecek olmasına da karşı çıkıyor. Kuruluş büyük çoğunluğu cezaevine yakın bölgelerden gelen mahkumların sevkinin "aile ziyaretlerini daha da güçleştireceği ve tutuklu ve hükümlü haklarının ihlaline yol açacağı"na dikkat çekiyor.
KİÖKK Kosova cezaevlerinin yüzde 50 dolu olmasının "Danimarka'da tutulamayan 300 sorunlu mahkumun Kosova'ya getirilmesi için bir gerekçe olamayacağı"nı söyleyerek mahkumların yüksek güvenlik riski taşımadığı açıklamasını sorguluyor: "Danimarka'dan gelecek mahkumlar yüksek güvenlik riski taşımıyorsa, zaten Kosova'ya getirilmelerine gerek olmamalıydı."
Shala, hükümlülerin uluslararası hukuk gereğince hapis cezalarını ailelerine mümkün olan en yakın cezaevlerinde çekme hakkına sahip olan mahkumların başka ülkelere gönderilmelerinin kabul edilemez olduğunu da ekliyor.
Kosova İşkence Görenler Rehabilitasyon Merkezi uzmanlarından Fatmire Haliti de Kosova cezaevlerindeki koşulların kötülüğünü hatırlatıyor: "Son zamanlara kadar Kosova cezaevleri uluslararası standartları karşılamıyordu, son beş yılda ancak bu standartlara uygun ancak üç yeni cezaevi yapılabildi."
Danimarka Adalet Bakanı Nick Hækkerup ise eleştirilere karşılık olarak Kosova'nın kendi mahkumlarına nasıl muamele edeceğiyle ilgilenmediklerini, Danimarka'nın yaptığı anlaşmanın yalnızca cezaevini kiralamayı kapsadığını, ve terörizm ve savaş suçlarından hüküm giymiş, hastalıkları terminal aşamaya gelmiş ya da akıl hastası olan hükümlülerin Kosova'ya sevk edilmeyeceklerini söylüyor.
Öngörülen uygulamaya göre, Kosova'daki cezaevinde mahkumlar Danimarka Krallığı'nın yasalarına tabi olacaklar. Cezalarını tamamladıktan sonra Danimarka'ya götürülecek ve oradan geldikleri ülkeler iade edilecekler.
İki ülke arasında varılan anlaşmanın yürürlüğe girmesi için Kosova Meclisinde onaylanması ve 120 sandalyeli Mecliste oyların üçte ikisinin alınması gerekiyor. (AEK)