DİSK'in asgari ücret talebi 13 bin 200 lira

DİSK-AR raporundan kısa kısa

• Türkiye asgari ücretliler ülkesi haline geliyor

Gerek resmi veriler gerekse bağımsız araştırmalar Türkiye’de asgari ücretle çalışanların kapsamının oldukça yüksek olduğunu gösteriyor. Merkez Bankası ve DİSK-AR verileri asgari ücret civarında bir ücretle çalışanların oranının yüzde 50’lerde olduğunu gösteriyor. Milyonlarca işçi asgari geçim için yetersiz olan asgari ücretle geçinmeye çalışırken, işçilerin bir bölümü de yasal asgari ücrete dahi erişemiyor.

• Toplu pazarlık oranı düşük, asgari ücretli oranı yüksek  

AB ülkelerinde ortalama toplu pazarlık kapsama oranı yüzde 60’ların, OECD ülkelerinde yüzde 30’ların üzerinde iken ILO’ya göre Türkiye’de genel olarak yüzde 7,5, özel sektörde ise yüzde 6’nın altındadır. Bu durum Türkiye’de asgari ücret civarında çalışanların oranını artırırken AB ülkelerinde asgari ücretler çalışanların kapsamını düşürüyor. Asgari ücret kapsamının düşürülmesinin yolu, örgütlenmenin önündeki engellerin kaldırılarak toplu pazarlık kapsamının genişletilmesidir.

• Asgari ücret ile diğer emek gelirleri arasındaki makas kapanıyor, asgari ücret ortalama ücrete yaklaşıyor

Asgari ücretteki artış oranının diğer emek gelirlerine yansımaması, düşük toplu iş sözleşmesi kapsama ve sendikalaşma oranları, ücreti ortalama ücret haline getiriyor. Türkiye’de diğer emek gelirleri artışının sınırlı kalması sonucunda asgari ücret ile diğer ücretler arasındaki makas kapanıyor ve asgari ücret civarı ücretle çalışanların oranı artıyor. Giderek artan bir biçimde daha çok emekçi asgari ücrete yakın ücretlerle çalışır hale geliyor. Türkiye hızla asgari ücretliler ülkesine dönüşüyor.

Ücretler asgari ücret düzeyine geriliyor. 2005 yılında aylık ortalama ücret ve maaş geliri asgari ücretin 2,2 katı iken, 2020’de asgari ücretin 1,7 katına geriledi. İşgücü maliyeti araştırmalarına göre ise asgari ücretin ortalama işgücü kazancına oranı 2012’de yüzde 44 iken 2020’de yüzde 73’e yükseldi.

• Asgari ücretin kişi başına GSYH’ye oranı düşüyor 

1974’te kişi başına GSYH’nin yüzde 80,6’sı düzeyinde olan asgari ücret, 2022 yılında GSYH’nin yüzde 43,7’ye geriledi. 2016’da asgari ücretin kişi başına GSYH’ye oranı yüzde 59,7 iken 2022’de yüzde 43,7’ye geriledi. Asgari ücret kişi başına gelire paralel olarak artsaydı brüt asgari ücretin 2022’de ortalama 5 bin 738 TL değil, 10 bin TL’nin üzerinde olması gerekirdi.

• Çalışanların yarısı asgari ücret civarı ve altında ücret alıyor

2021 yılı itibarıyla asgari ücretin yüzde 10 fazlası ve altında ücret alan işçilerin oranı yüzde 48,7’dir. Bu oran özel sektörde, kadınlarda ve kayıtdışı çalışanlarda daha da yükselmektedir.

• Özel sektör işçilerinin yüzde 65’i asgari ücretli

Özel sektör işçilerinin yüzde 21,7’si asgari ücrete erişemiyor. Özel sektörde asgari ücret ve altında ücretle çalışanların oranı yüzde 50,4 ve asgari ücret civarında çalışanların oranı (yüzde 10 komşuluğunda) yüzde 64,7’dir.

• Kayıtdışı çalışanların dörtte üçü asgari ücrete erişemiyor 

Kayıtdışı çalışanlarda asgari ücret ve altında ücret alanların oranı (yüzde 5 komşuluğu) yüzde 84,7’dir. Kayıtdışı çalışanların yüzde 23’ü 1.500 TL’nin altında bir gelir elde etmektedir.

• Kadınların yüzde 60’ı asgari ücretle çalışıyor

Kadınların çok büyük bir bölümü asgari ücret ve daha altında ücretlerle çalışmaktadır.  Asgari ücretin yüzde 10 fazlası ve altında ücret alanların oranı genelde yüzde 48,7 iken kadınlarda yüzde 55,6’ya yükselmektedir.

• Türkiye Avrupa’da asgari ücretin en düşük olduğu ülkeler arasında 

2012’de Avrupa’da Türkiye’den düşük asgari ücrete sahip 12 ülke varken, 2022’de bu sayı 2’ye düştü. Türkiye’den daha düşük asgari ücrete sahip iki ülke Bulgaristan ve Arnavutluk’tur.

• Dolar cinsinden asgari ücret en düşük seviyesinde

2008’de yıllık 371 ABD doları olan asgari ücret 2016’da 430 dolara yükseldi. Sonra ekonomik ve siyasal istikrarsızlığa bağlı olarak asgari ücret dolar cinsinden gerilemeye başladı. Asgari ücret TL’nin değer kaybının hızlanmasıyla 2022 yılı ortalaması olarak 298 ABD dolarına kadar geriledi.

• Asgari ücret 25 Cumhuriyet altınından 9 altına geriledi 

Merkez Bankası’nın yıllık ortalama Cumhuriyet altını fiyatlarına göre 2003 yılında asgari ücretin yıllık tutarı ile 25 altın alınabilirken 2022’de yıllık net asgari ücretle sadece 9 Cumhuriyet altını alınabilmektedir.

DİSK-AR'ın raporunun tamaına buradan ulaşabilirsiniz