"Hak Haberciliği 'Öteki'ne Karşı Sorumluluk Üzerine Kurulu"

Okuldan Haber Odasına (OHO) eğitiminin ilk gününde öğleden önceki oturumda İzmir Ekonomi Üniversitesi İletişim Fakültesi Dekanı Sevda Alankuş, hak odaklı habercilik ve barış gazeteciliğinin teorik çerçevesini haber örneklemeleriyle anlattı. 

Alankuş, üniversitelerde öğretilen genelgeçer gazeteciliğin doğruluk, objektiflik, olağandışılık gibi kurallarının etik ve politik olarak sorumlu gazetecilik yapmaya engel oluşturduğunu, hak odaklı haberciliğin 'öteki'ne karşı sorumluluk ilkesi üzerine kurulu olduğunu anlattı.

Haberin nasıl eleştirilebileceğine değinen Alankuş, medya kuruluşlarının ekonomik-politik yanlılığı ve haberin bir tür olarak yapısal yanlılığının habere nasıl yansıdığını inceleyen örnekler sundu. 

"Kadınlar, ötekiler iletişim hakkından alıkonuyor"

Alankuş, haberlerde kadınlara yönelik hak ihlalleri üzerinde de durdu:

"Zihniyet dünyamız ikili karşıtlıklar üzerine kurulu, temelinde de zayıf kadın-güçlü erkek karşıtlığı var. Bu da bütün 'öteki'lerin kadın gibi temsil edildiği bir tablo ortaya çıkarıyor. Kürtlerin, LGBT'lerin, siyahların kadınlaştırıldığı bir zihniyet dünyası ortaya çıkıyor. Öteki merkezli bir etik kurgu bunu kırmayı gerektiriyor."

Alankuş, 'neden kadın odaklı habercilik' sorusunu ise şöyle yanıtladı:

"Kadınlar haberlerde yeterince temsil edilmiyor, edildiğinde ise ya fail-kurban ya da teşhir-arzu nesnesi olarak çıkıyor. 

Kadınlar bir hak haberinin, mücadelenin öznesi olarak haber olmuyor. Bu da onlarda öğrenilmiş çaresizliğin devamına neden oluyor. 

Kadının üst karar mercilerinde yer almasının haberi elbette yapılmalı fakat bu bambaşka bir açıdan ele alınabiliyor. Başarı hikayesini kadının güzelliği üzerinden anlatmak gibi. 

Kadınlar/ ötekiler iletişim hakkından alıkonuluyor. Dolayısıyla dayanışma içinde olma hakkından da yoksun bırakılıyor, güçsüzleştiriliyor. 

Kadın sürekli morarmış gözüyle, öldürülmüş, bıçaklanmış, şiddeti deneyimleyen kadın… Bunlar da haber olacak tabi ama sadece bu şekilde temsil edilmesi, kadının güçsüzleştirilmesi oluyor. 

Muktedir olanın gizlendiği, gizli özne olduğu durumlar var: 'Bir kadın daha öldürüldü' değil, 'Erkekler şu kadar daha kadın öldürdü'. Her zaman ön planda olan erkek, burada neden gizleniyor?

Öldürmenin haklılaştırıldığı hatta romantize edildiği haberler yayınlanıyor: 'Önce öldürdü, sonra alnından öptü' gibi…"

"Haber olay değil, süreç odaklı olmalı"

Hak haberciliğinin olmazsa olmazlarını; hak ihlallerinin ısrarla takibi, haberleri hak odaklı hale getirme ve hak kullanımları haberleri yapma olduğunu anlatan Alankuş, genelgeçer gazetecilik kural ve etiğini yeniden kurgulamak gerektiğini söyledi: 

"Genelgeçer gazeteciliğin haber değerleri neler? Güncellik, olağandışılık, çatışma, önemli/ ünlü olmak… Bunlara bağlı kaldığınızda savaş, cinayet haberleri üretebilirsiniz ama barış haberi üretemezsiniz; çünkü haber olay odaklı oysa süreç odaklı olması gerekir."

Alankuş, Johan Galtung'un savaş-barış gazeteciliği karşılaştırmasına da yer verdi:

Savaş gazeteciliği                         Barış gazeteciliği

Savaş/ şiddet yönelimli                    Barış yönelimli

Propaganda yönelimli                      Doğru yönelimli

Elit yönelimli                                     Halk yönelimli

Zafer yönelimli                                 Çözüm yönelimli

OHO öğleden sonraki oturumlarıyla devam ediyor. (CU/HK)