Hak örgütleri Cumartesi Anneleri/İnsanları’na müdahaleyi raporladı

Fotoğraf: Evrim Kepenek / bianet

Hak örgütleri, Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın 1 Temmuz 2023’teki 953. hafta buluşmasına yönelik polis müdahalesine dair, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) standartlarına göre gözlem raporu hazırladı.

Ortak izleme çalışmasında, Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV), Hakikat Adalet ve Hafıza Çalışmaları Derneği (Hafıza Merkezi), Uluslararası Af Örgütü Türkiye Şubesi ve Medya ve Hukuk Çalışmaları Derneği’nin (MLSA) imzası bulunuyor.

Gözlem raporlarını, Galatasaray Meydanı üzerindeki hukuki dayanaktan yoksun abluka kaldırılana kadar her hafta sürdüreceklerini açıkladılar.

Gözlem raporunun tamamına buradan ulaşabilirsiniz.

“Kayıp yakınlarına ihlaller kronik bir hal aldı”

Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın Galatasaray Meydanı’ndaki buluşmalarını ve bu buluşmalara yönelik engellemelerde ortaya çıkan hak ihlallerini dokuz haftadır gözlemleyen kurumlar, şu değerlendirmede bulundu:

“İdari makamların Anayasa Mahkemesi’nin (AYM) Maside Ocak ve Gülseren Yoleri kararlarını uygulamamakta ısrarcı olduklarını ve kayıp yakınlarının maruz bırakıldıkları hak ihlallerinin kronik bir hal aldığını tespit ettik.

Yetkililerin Cumartesi Anneleri/İnsanları’na yönelik tutumlarından kaynaklanan ihlaller, gözaltında kaybedilen yakınları için adalet talep eden Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın asli talebini görünmez kılıyor.

951. ve 952. haftalarda olduğu gibi 953. hafta buluşması da Beyoğlu Kaymakamlığı’nın doğrudan Cumartesi Anneleri/İnsanları’na yönelik aldığı yasaklama kararı ile engellendi. Bu yasaklama kararı, Beyoğlu Kaymakamı Mustafa Demirelli yerine vekaleten yerine bakan Şişli Kaymakamı Ahmet Gazi Kaya tarafından imzalandı. Ne var ki yasaklama kararında Kaya’nın vekaleten imza attığı Resmî Yazışmalarda Uygulanacak Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’te belirlendiği gibi belirtilmemişti.”

Kayıp yakınları, 5 saat gözaltında tutuldu

Raporda, ihlallere ilişkin şu tespitler yer aldı:

• Yeşil Sol Parti (YSP) milletvekilleri Kezban Konukçu ve Ceylan Akça Cupolo’nun da eşlik ettiği Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın önü Meşrutiyet Caddesi’nde kesildi ve İstiklal Caddesi’ne çıkarak Galatasaray Meydanı’na yürümeleri engellendi.
• Bir grup kayıp yakını ve hak savunucusu ise farklı bir yönden meydana çıkmaya çalıştıkları için İstiklal Caddesi üzerinde gözaltına alındı.
• “Yasaklama kararı” olduğu gerekçesiyle polis çemberine alınan Cumartesi Anneleri/İnsanları’na tüm ısrarlarına rağmen yasaklama kararı gösterilmedi, yasaklama kararından gözaltı işleminden sonra düzenlenen “kimlik tespit tutanağı”nda da bahsedilmedi. Avukatlara ifade işlemleri öncesinde gösterildi.
• “Dağılın” anonsu yapılmasına rağmen dağılmalarına imkan tanınmadan gözaltına alınan kayıp yakınları ve hak savunucuları, usule aykırı olarak düzenlenen yasaklama kararı gerekçe gösterilerek yaklaşık 5 saat gözaltında tutuldu, Galatasaray Meydanı’ndan uzak üç farklı hastaneden serbest bırakıldı.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin (AİHM) barışçıl toplantı ve gösteri hakkı düzenleme hakkının ihlal edildiğine dair Türkiye aleyhine verdiği kararların toplandığı dava grubuna 2007 yılında kesinleşen başvurusu ile ismini veren eski HDP milletvekili ve hak savunucusu Oya Ersoy kelepçelenerek gözaltına alındı, gözaltı aracına itilerek bindirildi.
• Avukatlar gözaltına alınanlar ile emniyette yaptığı görüşmede 2 kişiye ters kelepçe, 7 kişiye düz kelepçe uygulaması yapıldığını, kelepçelerin sağlık muayenesine kadar açılmadığını, kollukta kelepçeleri açmak için makas ya da benzer bir aracın bulunmadığını, sıkı takılan kelepçelerin açılması sırasında bileklerinin zorlandığını öğrendi.
• Aralarında yaşlı ve sağlık sorunları olan kişilerin de olduğu kayıp yakınları ve hak savunucuları, önceki haftalarda olduğu gibi sıcak ve havasız gözaltı araçları ile sağlık kontrolüne götürüldü.
• Yasaklama kararı, daha önceki haftalarda olduğu gibi Beyoğlu Kaymakamlığı web sitesinden kamuoyuyla paylaşılmadı.
• Önceki haftalarda olduğu gibi 953. Hafta Buluşması’na yönelik polis müdahalesinde Galatasaray Meydanı çevresinde herhangi bir ilk yardım aracı bulundurulmadı.

Anayasa Mahkemesi kararları

Anayasa Mahkemesi (AYM), Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın 25 Ağustos 2018 tarihinde düzenlenen 700. hafta buluşmasının Beyoğlu Kaymakamlığı tarafından yasaklanmasının ve polisin sert müdahalesinin Anayasa’nın 34. maddesince garanti altına alınan “toplantı ve gösteri yürüyüşü düzenleme hakkının” ihlali olduğuna dair iki ayrı karar verdi. AYM, o gün gözaltına alınanlar arasında bulunan ve Cumartesi Anneleri/İnsanları’ndan Maside Ocak başvurusunda oy çokluğuyla aldığı kararının “yeni ihlallerin önlenmesi için” Beyoğlu Kaymakamlığı’na; 700. hafta buluşmasına katılan İnsan Hakları Derneği (İHD) İstanbul Şube Başkanı Gülseren Yoleri başvurusunda oy birliği ile aldığı kararının ise Adalet Bakanlığı’na gönderilmesine karar verdi. Polis müdahalesine dayanak olan yasaklama kararında 700. hafta buluşması için bildirim yapılmamış olması gerekçe olarak öne sürülmüştü. AYM, kararında toplantı ve gösterilere yönelik müdahalenin zorunlu bir toplumsal ihtiyacı karşıladığının ve orantılı olduğunun ispatının gerektiğini belirtti. İdari makamların toplantı ve gösteri yürüyüşlerini otomatik olarak yasaklama yoluna gitmek yerine bu hakkın etkin kullanımını sağlamaya yönelik pozitif yükümlülükleri olduğunu hatırlatan AYM, Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın yaklaşık yirmi dört yıl boyunca belirli zaman ve yerde barışçıl bir toplanma gerçekleştirdiğine dikkat çekerek idarenin bu etkinliğin yapılacağına ilişkin olarak önceden bilgisi olmadığını iddia edemeyeceğine karar verdi. Ayrıca AYM, Cumartesi Anneleri/İnsanları’nın “gözaltında kaybedilen yakınlarının bulunması ve kamuoyunda farkındalık yaratılması için oturma eylemi düzenlemek istemesinin demokratik bir toplumda saygı ile karşılanması gerektiği” tespitinde bulundu.

(AS)