“İlk görüşte aşk” biyolojiyle açıklanabilir mi?
Yazı ilk olarak Yakın İlişkiler sitesinde, Sena Sadi imzasıyla, “Aşk İksiri: Feromon” başlığıyla yayınlandı.
Tanıştığınız andan itibaren birine ilgi duyuyorsunuz fakat nedenini bilmiyor musunuz? Bu kişi belki sadece ortalama bir fiziksel görünüşe sahip, dikkat çekici kıyafetler giymiyor veya cezbedici hareketler sergilemiyor. Yine de bu kişiye karşı nedenini bilemediğiniz bir çekim mi hissediyorsunuz? İlk görüşte aşk, tutku, şehvet ve karşı konulamayan o yoğun çekim, feromon çekiciliğinin bir parçası olabilir mi?
Nedir bu feromon?
Bağışıklık sisteminde bulunan feromon, vücudumuzdan dışarı salgılanan bir çeşit hormon olarak biliniyor. Feromonlar genellikle aşk ve cinsellikle ilişkilendiriliyor; hatta günlük dilde adını ‘aşk kokusu’ olarak da duyabiliyoruz. Bilinenin aksine feromonların cinsellik üzerinde doğrudan değil, dolaylı yoldan bir etkisi bulunuyor. Bu hormonun algılanması ile doğrudan seks yapma isteği oluşmuyor fakat feromonun salgılanması diğer faktörlerle birleşerek cinsel uyarılmayı ve birleşme ihtimalini artırıyor.
Feromonlar, türlerin kendi aralarında bireylerini ayırt etmelerini, düşmanlarını algılamalarını, karşı cinsi tanıyabilmelerini sağlıyor. Bu hormonlar idrar, ter ve genital mukus salgıları gibi vücut sıvılarında bulunuyor. Evrimsel süreçle beraber türümüzde bu hormonun salgılanma oranında azalmalar görülüyor; aynı zamanda burnumuzda yer alan ve feromon hormonunu algılamamızı sağlayan vomeronasal organın da köreldiği biliniyor. Fakat bu konuyla ilgili çalışmalar hala devam ediyor çünkü bazı bilim insanları bu sistemin hala bir ölçüde işlevsel olduğunu düşünüyorlar.
Feromon hormonu içeren parfümler sizi daha seksi yapar mı?
Günümüzde bu hormon üzerinden yapılan reklamları görmek mümkün. Parfüm endüstrisinde adından sürekli bahsedilen ve aslında bir pazarlama tekniği olan feromonlu parfümlerin oldukça popüler olduğu biliniyor.
Chicago Üniversitesi'nde feromon parfümü kullanan bir araştırmada, topikal feromon kullanan erkekler karşı cinsle konuşmalarının daha kolaylaştığını, daha fazla iltifat aldıklarını, karşı cinsin onlarla daha fazla flört ettiğini belirtiyorlar. Aynı çalışmada, topikal feromon kullanan kadınlar erkeklerle daha fazla etkileşime geçtiklerini, daha fazla buluşma talebi aldıklarını, cinsel aktivite sırasında ön sevişme sürelerinin arttığını, genel olarak daha sık seks yaptıklarını ve cinsel aktivite sonrasında sarılma gibi eylemleri daha sık yaşadıklarını belirtiyorlar.
2002 yılında San Francisco Eyalet Üniversitesi tarafından yapılan bir başka araştırmada ise sentetik feromon giyen kadınların eşleri tarafından daha çekici bulundukları görülüyor. Bazı katılımcılar feromonların kokusunu alabildiklerinden söz etseler de bu kimyasallar bilinçli bir şekilde algılayabileceğimiz kokular değil. Burun dokularımızın belirli bölgeleri feromonları işliyor ve biz kokuyu fark etmesek bile bu koku hakkında beyne mesaj gönderiyorlar.
Yapılan bu araştırmalarla birlikte, diğer uzmanlar insan feromonlarının çekiciliği artırıp artırmadığını anlamak için daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğunu ve durumun böyle olduğuna dair çok az kanıt olduğunu belirtiyorlar.
İnsan feromonlarını destekleyen birçok küçük çalışma yanlış pozitiflikler gösterebiliyor. Evrimsel süreçle beraber feromon hormonun algılanmasını sağlayan vomeronazal organının körelmiş olması da hormonun yeterince iyi algılanmamasının sebebi olabilir. Doğal feromon hormonunu dahi yüzde yüz algılayamadığımız için yapay bir parfümün işlevselliği kesin olarak bilinemiyor. Bu konu hakkındaki tartışmalar devam ediyor.
Kimin feromon hormonu bize daha çekici geliyor?
Yapılan bir araştırma, kadınların kendilerinden farklı bağışıklık sistemine sahip olan erkeklerin kokularını daha çekici bulduklarını gösteriyor. Bunun arkasında dirençli olduğumuz patojen çeşitliliğini çoğaltarak dünyaya gelecek bebeklerin bağışıklığını artırmak gibi bir sebebin yattığı düşünülüyor. Evrimsel olarak bu, daha dayanıklı bir soy demek. Başka bir deyişle, bu durum doğal seçilimde hayatta kalmayı destekleyen özelliklere sahip bireylerin daha yüksek oranlarda çoğaldığı evrimsel bir sürecin de göstergesi.
Birinin vücut kokusu ona aşık olmak için yeterli mi?
İlkel zamanlarda olsaydık muhtemelen bu soruya evet cevabını verebilirdik. Fakat günümüzde feromon hormonunu ne kadar algılayabildiğimiz hala bir tartışma konusuyken bu soruya evet veya hayır ile cevap vermek doğru olmayabilir.
Günümüz romantik ilişkilerinde ilk görüşme için güzel ve çekici bir kokunun etkisi pozitif bir algı oluşturabilir, o kişiyi seçmemizin sebeplerinden biri de olabilir fakat uzun süreli bir ilişki için yeterli olmayacaktır.
Kaynaklar
[1] Kennedy, M. ( 2022, Jan 15) You can buy perfume made of fake animal scent glands that is supposed to make you sexier — here's how it works. Insider. Retrieved from https://www.insider.com/pheromone-perfume
[2] Bakırcı, Ç. (2013, December 14) Feromonlar, Adet Döngüsü Senkronizasyonu ve Cinsel Reklam: Evrimsel Bir Analiz. Evrim Ağacı. Retrieved from https://evrimagaci.org/feromonlar-adet-dongusu-senkronizasyonu-ve-cinsel-reklam-evrimsel-bir-analiz-384
[3] Earp, B. D., & Savulescu, J. (2018). Love drugs: Why scientists should study the effects of pharmaceuticals on human romantic relationships. Technology in Society, 52, 10-16.
[4] Park, W. (2022, Jan 1) Vücut kokusunda hangi bilgiler saklı? BBC Future. Retrieved from
https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-59817658
[5] Fader, S. (2022, April 4) Pheromones Attraction Causing Love at First Sight: The Science Behind Pheromones Attraction. BetterHelp. Retrieved from
https://www.betterhelp.com/advice/attraction/the-science-behind-pheromones-attraction/
[6] Grammer, K., Fink, B., & Neave, N. (2005). Human pheromones and sexual attraction. European Journal of Obstetrics & Gynecology and Reproductive Biology, 118(2), 135-142.
[7] Hadhazy, A. (2021, February 13) Do Pheromones Play a Role in Our Sex Lives? Scientific American. Retrieved from https://www.scientificamerican.com/article/pheromones-sex-lives/
[8] Wedekind, C. & Seebeck, T. & Bettens, F.& Paepke, A. (1995). MHC-Dependent Mate Preferences in Humans. Biological Sciences, 260(1359), 245-249.
[9] Garver-Apgar, C. E., Gangestad, S. W., Thornhill, R., Miller, R. D., & Olp, J. J. (2006). Major histocompatibility complex alleles, sexual responsivity, and unfaithfulness in romantic couples. Psychological science, 17(10), 830-835.
(SS/AS)