İran'da kritik seçimlere son bir ay

Fotoğraflar: IRNA.

İran'ın yargı başkanı İbrahim Raisi ve eski meclis başkanı Ali Larijani, 18 Haziran'da yapılacak cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olmak için kayıt yaptırdı.

Ülkenin ruhani lideri Ayetullah Ali Hamaney ile yakın bağları olan iki muhafazakar, Hassan Ruhani'den sonra önde gelen adaylar olarak görülüyor.

• NOT: Eski İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad da hafta içinde adaylık başvurusu yaptı.

Ilımlı bir lider olarak görülen Ruhani, yasalar gereği arka arkaya üçüncü bir dönem için aday olamayacak.

Adaylığa Konsey onayı gerekiyor

Aday olmak için 300'den fazla başka kişi de başvurdu. Ancak hepsi Muhafız Konseyi tarafından incelemeye tabi tutulacak.

Konseydeki 12 ilahiyatçı ve hukukçu, 2017'deki son seçim için 1.600'den fazla adayın sadece altısını onayladı ve Ruhani ilk turda% 57 oyla kazandı. Raisi ise % 38 ile ikinci oldu.

Yaptırımlar ve ekonomik güçlükler

O zamandan beri, İran'da, 2018'de dönemin Başkanı Donald Trump tarafından eski haline getirilen ABD yaptırımları nedeniyle sakat kalan ülke ekonomisinin durumuna ilişkin artan hoşnutsuzluk var.

Ruhani tarafından müzakere edilen ve İran'ın yaptırımların hafifletilmesi karşılığında nükleer faaliyetlerin sınırlandırılmasını öngören bir nükleer anlaşma bozulmuş durumda. İran, Trump döneminde atılan harekete yanıt olarak kilit taahhütlere uymayı bıraktı.

60 yaşındaki Raisi cumartesi günü adaylık başvurusundan önce yaptığı açıklamada, "Ülkenin idari yönetiminde değişiklikler yapmak, yoksulluk, yolsuzluk, aşağılama ve ayrımcılıkla mücadele etmek için bağımsız olarak geldim" dedi.

İnsan hakları aktivistleri endişeli

Reformcular ve insan hakları aktivistleri, Raisi'nin geçmişi, özellikle de 1988'de birkaç bin siyasi mahkumun toplu infaz edilmesindeki rolü hakkındaki endişelerini dile getirdiler.

Raisi, infazların, merhum Yüksek Lider Ayetullah Ruhullah Humeyni'nin bir fetva veya dini karar vermesi nedeniyle haklı olduğunu söyledi.

Larijani'den ekonomi iddiası 

Şu anda Ayetullah Hamaney'e danışmanlık yapan 63 yaşındaki muhafazakar eski nükleer müzakereci Larijani, diğer başkan adaylarının, özellikle askeri veya yargı geçmişine sahip olanlar olmak üzere ekonomiyi düzeltmeye muktedir olmadığını söyledi.

Kaydolduktan sonra düzenlediği basın toplantısında, "Ekonomi ne bir garnizon ne de bağırışlar ve emirlerle yönetilecek bir mahkeme değil."

Uranyum %20 zengileştirilebilir

Geçen yıl Aralık ayının başında İran Parlamentosu, Birleşmiş Milletler'in (BM) nükleer tesislerdeki denetimlerinin durdurulmasını ve uranyum zenginleştirme faaliyetlerinin artırılmasını öngören bir yasa tasarısı geçirdi.

Yasa, İran'a yönelik yaptırımların iki ay içerisinde hafifletilmemesi durumunda, uranyumu yüzde 20 oranında zenginleştirmeye geri dönmesini öngörüyor.

• NOT: 2015'te imzalanan nükleer anlaşmaya göre İran uranyumu sadece yüzde 3,67 oranında zengileştirecekti. Ancak yaptırımlar sonrası 2019 Temmuz'undan bu yana İran yüzde 4,5 oranında uranyum zenginleştiriyor. Yasa onaylanmadan önce Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, hükümetinin "diplomasiye zarar verici" diye tanımladığı düzenlemeye destek vermediğini söylemişti.

Uranyum oranı neyi değiştirir?

Sadece çok özel bir uranyum izotopu - uranyum 235 - nükleer enerji veya silahlar için kullanılabilir.

Nükleer reaktörler genellikle % 3-5 arası saflık seviyesine sahip zenginleştirilmiş uranyum kullanır.

Silah sınıfı olarak kabul edilen bir seviyeye ulaşmak için, saflık seviyesinin% 80-90 civarında olması gerekir.

Bundan daha düşük konsantrasyona sahip bir nükleer silah oluşturmak hala mümkündür, ancak silah çok daha büyük, daha ağır ve hareket ettirilmesi zor olacaktır.

Bununla beraber zenginleştirmenin en zahmetli kısmı% 0-20 arasındadır - bu seviyeye ulaşıldığında zenginleştirme oldukça hızlı bir şekilde% 90'a çıkabilir.

Associated Press'e göre, yeni çıkarılmış bir üründe her 140 uranyum 238 atomu için bir uranyum 235 atomu vardır.

İran'ın% 3,67'lik sınırına ulaşmak için, istenmeyen uranyum 238 izotoplarından 114'ünün çıkarılması gerekiyor.

Ancak% 20 saflık seviyesine ulaştıktan sonra, her bir uranyum 235'e yalnızca dört uranyum 238 atomu vardır.

Bu, kalan dört istenmeyen maddenin% 90 konsantrasyona ulaşmak için ekstrakte edilmesi gerektiği anlamına gelir.

(PT)