Öktem, Venedik Bienali Türkiye Pavyonu küratörlüğünden ayrıldı

Fotoğraf: Esra Sarigedik Öktem/Artnet.com, Berk Kır.

İstanbul Bienali'nin düzenleyicisi İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı'nın (İKSV) bienal küratörlüğüne daha önce oybirliğiyle getirilen Defne Ayas'ı görevden alarak yerine Iwona Blazwick'i getirmesiyle başlayan tartışma sürüyor.

Esra Sarıgedik Öktem'in, tartışmalar sürerken Defne Ayas'ın görevden alınmasına da değindiği bir açıklamayla  Venedik Bienali Türkiye Pavyonu küratörlüğünden istifası tartışmayı daha da yaygınlaştırdı. 

Venedik Bienali Türkiye Pavyonu'nu da 2007 yılından bu yana, İstanbul Kültür Sanat Vakfı düzenliyor. Bienale davet edilecek sanatçılar ve onları belirleyecek küratör, iki yılda bir değişen Venedik Bienali Türkiye Pavyonu Danışma Kurulu tarafından öneriliyor.

Defne Ayas

Öktem'in istifası, Defne Ayas'ın yerine Iwona Blazwick'in getirilmesiyle ilişkilendirildi. Ancak Küratör, Instagram hesabından yaptığı açıklamada Venedik Bienali sanatçısı Gülsün Karamustafa'nın sergisini etkilememek için istifa ettiğini açıkladı.

Öktem, T24'e yaptığı açıklamada da şöyle dedi: 

"Mevcut pozisyonum nedeniyle duyduğum endişeler yüzünden geri çekildim. Bu tamamen benim işimle ilgili duyduğum endişe ve hassasiyetle ilgili bir geri çekilme idi. Bunun, Gülsün Hanım'ın sergisini etkilemesini istemedim.

"Gülsün Hanım sergiye devam ediyor. Biz de sanatçının temsilci ofisi BüroSarıgedik olarak tüm bu süreçte kendisinin yanında olacağız."

Şeffaf seçim süreci ihtiyacı

Öte yandan Öktem, istifasını duyurduğu paylaşımda aynı zamanda şu cümlelere yer vermişti: 

"Sevgili dostum ve meslektaşım Defne Ayas'ın etrafında gelişen tartışmalar beni olağanüstü üzdü; daha şeffaf bir seçim sürecine duyulan ihtiyacı ve karşılıklı iletişimin eksikliğini gözler önüne serdi.

"Sadece bir profesyonel olarak değil, gelecek kuşaklara, çocuğuna ne bıraktığının farkında olması gereken sorumlu bir birey olarak, alınan tüm kararları yeniden değerlendirmemi elzem kıldı. Her ne kadar BüroSarıgedik'in yönetim ve çalışma şeklini değiştirmiş olsak da, şu anda ön göremediğim şekillerde doğabilecek çatışmalardan kaçınmak konusunda daha hassas davranmam gerektiğine karar verdim."  

Ne olmuştu?

Iwona Blazwick'in Ayas yerine İstanbul Bienali küratörlüğüne getirilmesi tartışmalara yol açmıştı. Artnet.com'da yer alan habere göre, Blazwick'in hem Ayas'ı 18. İstanbul Bienali küratörlüğüne oy birliğiyle seçen İKSV Danışma Kurulu'nda yer alması hem daha sonra İKSV tarafından Ayas'ın yerine getirilmesi, süreçte bir çıkar çatışmasının rol oynadığına ilişkin soru işaretleri yarattı.

Artnet.com İKSV'nin, Ayas'ın neden görevden alındığı konusunda herhangi bir açıklama yapmadığını belirtti.

Ayas'ın 2015'teki 56. Venedik Bienali'nde küratörlüğünü yaptığı Türkiye Pavyonu'nun sergi kataloğu, bir suikast sonucu öldürülen Ermeni gazeteci Hrant Dink'in eşi Rakel Dink'in bir insan hakları aktivisti sıfatıyla Ermeni Soykırımı üzerine bir makalesini içeriyordu.

Bu metin Türkiye hükümetince sansürlenince, Ayas ve Türkiyeli Ermeni sanatçı Sarkis metnin kopyalarını pavyonda bir tabutta sergilemişlerdi.

Öktem'in sosyal medya hesabından yaptığı paylaşımda istifa gereçlerini aöıklrken Ayas'ın görevden alınması haberinin kendisini "derinden üzdüğünü" ve "daha şeffaf bir seçim sürecinin gerekliliğini vurguladığını" söylemesi, İKSV'nin tutumuna yönelik bir eleştiri  olarak da değerlendirildi. 

Ayas, İstanbul Bienali küratörlüğü için deneyimli dört bienal küratörü adayı arasından seçilmişti. En son 2021'de Güney Kore'deki 13. Gwangju Bienali'nin küratörlüğünü yapmıştı.

Ayas'ın yerine getirilen ve 21 yıl boyunca Londra'daki Whitechapel Galerisi direktörlüğünü yapmış olan Blazwick, halen Suudi Arabistan'daki AlUla Halk Sanatı Uzman Paneli'nin başkanlığını yürütüyor. Blazwick, İKSV'nin küratörlük önerisinin ardından Danışma Kurulundan istifa etti. Kurul üyelerinden enstalasyon (yerleştirme) sanatçısı Sarkis, küratör Selen Ansen ve bağımsız İspanyol küratör Agustín Pérez Rubio da istifalarını açıkladılar.

Ermeni Soykırımı inkârı yorumu

Ayas'ın tartışmalara yol açan görevden alınışı konusunda Blazwick, Artnet News'in yorum talebine yanıt vermedi.

Ayas, Artnet.com'da yer alan demecinde "Bu görev için düşünülmüş olmamdan onur duydum ve danışma kurulunun göreve getirilmemi önermesinden ötürü minnettarım" dedi. "Gelecekte adaylık ve seçim süreçlerinin tamamen saydam olmasını ve bienalin sanat dünyasının önde gelen kültürel etkinliklerinden biri olarak mirasına daha yaraşır olmasını umuyorum."

Konuya ilişkin yorum yapan Hyperallergic yayın yönetmeni Hrag Vartanian ise, değerlendirmesinde "[Ayas'ın görevden alınmasının] muhtemelen İKSV'nin soykırım inkarcılığı gündemine sıkı sıkıya bağlı  olmadığı düşüncesi"yle ilgili olabileceği yorumunda bulundu. 

(AEK)