Özbekistan'ın Karakalpakistan'ın ayrılma hakkını kaldırma girişimi isyana yol açtı: 18 ölü

Fototğraf: Nukus'ta halk protestoaları/Makan.uz/Telegram

Özbekistan'ın özerk eyaleti Karakalpakistan'da hafta sonu patlak veren isyanda en az 18 kişi öldü, ve 243 kişi yaralandı. Karakalpakistan yetkilileri de binlerce kişinin hastanelerde tedavi gördüğünü belirtti. Bölge sağlık bakanı, başkent Nukus'taki hastanelerin dolu olduğunu söyledi.

Özbekistan Anayasasından, özerk Karakalpakistan bölgesinin ayrılma hakkını kaldırmayı öngören anayasa değişikliği planlarını protesto eden göstericilere güvenlik güçlerinin özerk bölgenin başkenti Nukus'ta ateş açmasıyla ülkede süregiden siyasal anlaşmazlık bir trajediye dönüştü.

Önceki Özbekistan Cumhurbaşkanı İslam Karimov'un ölümü üzerine 2016'da başbakanken, Kerimov'dan boşalan Cumhurbaşkanlığına yükselen Şavkat Mirziyoyev, Karakalpakların yaşadığı kuzeybatı eyaletinde bir ay için olağanüstü hal ilan etti.

Bölge'deki halk temsilcileri ve kanaat önderleriyle yaptığı toplantıda Mirziyoyev karışıklıktan "ülkedeki istikrarı bozmaya çalışan kötü niyetli güçleri" sorumlu tuttu. Ancak çatışmaların yatışmasının ardından Mirziyoyev, Karakalpakistan'ın ayrılma hakkının kaldırılmasını öngören anayasa değişikliği tasarısını gündemden kaldırdığını açıkladı. 

Karakalpakların özerkliği

Yoksul Karakalpakistan'ın Anayasal statüsü, Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Karakalpak liderleriyle Özbek hükümeti arasında varılan anlaşmaya dayanıyor. Bu anlaşma, Sovyet geleneklerinin devamı olarak, özerk bölgenin referandum yoluyla ayrılma hakkını içeriyordu. 

Kazakça'ya Özbekçe'den daha yakın bir dil konuşan Türki Karakalpak halkının yurdu olan Karakalpakistan, Özbekistan'ın batısında  yaşayan iki milyonluk büyük bir azınlık oluşturuyor. Bölgenin yoksulluğu ve karşı karşıya kaldığı  muazzam sorunlar dünya tarihinin en büyük insan kaynaklı çevre felaketlerinden biri olan Aral Gölü'nün kurumasıyla yakından ilişkili.

Bir zamanlar dünyanın dördüncü büyük gölü olan Aral, kendisini besleyen ırmakların yönünün pamuk ekim alanlarını genişletmek ve pamuk hasadını artırmak amacıyla değiştirilmesini öngören Sovyet tarım planları nedeniyle kurudu ve bölgenin ekoloji-politiğini kökten değiştirdi ve Karakalpakistan'ın bugünkü yoksulluğunun başlıca nedeni oldu. 

Avrupa ve Rusya'nın yaklaşımı

Avrupa Birliği (AB) Pazartesi günü "şiddet olayları" için bağımsız bir araştırma yürütülmesini istedi. AB "Kayıplardan derin üzüntü duyduğunu ve gelişmelerini yakından izlemeyi sürdüreceğini açıkladı." 

Özbekistan'la yakın ittifak ilişkisi içindeki Rusya, müdahale niyetinde olmadığını, olayların "ülkenin iç işi" olduğunu duyurdu. 
(AEK)