Rusya seçkinleri | Övgüler, yergiler, hem övgü hem yergiler

 Fotoğraf: Mihayil Gorbaçov/ 27 Haziran 1989/Babanov/SIPA

The Moscow Times
Leyla Latipova

Sovyetler Birliği'nin son lideri Mihayil Gorbaçov'un ölümü, Rusya'da değişik tepkilere yol açtı. Nobel ödüllü liderin ardından övgülerin yanı sıra, "evim" diye adlandırdığı ülkeye bıraktığı kutuplaştırıcı mirası yansıtan eleştiriler de dile getirildi.

Putin överken yandaşları başarısızlıklarını sıraladı 

Sovyetler Birliği'nin Gorbaçov'un yönetimi altında çöküşünü "yüzyılın en büyük jeopolitik felaketi" olarak tanımlayan Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin'in çoğu yandaşı Gorbaçov'un başarısızlıklarını sıralamaktan çekinmezken önde gelen muhalif şahsiyetler Sovyet liderinin ölümünü bir kayıp olarak nitelediler.

Çarşamba günü yayınladığı kısa taziye mektubunda Putin, Gorbaçov'dan "dünya tarihinin gidişatı üzerinde muazzam bir etki yaratan bir devlet adamı" olarak söz etti.

Putin, Gorbaçov'un "Ülkeyi zor, dramatik değişikliklerin olduğu bir zamanda yönetti[ğini]" söyledi ve [selefinin selefini] "O, reformların gerekliğini çok iyi biliyordu ve kendi çözümlerini sunmaya çalışmıştı." diyerek andı.

Küçümseyenler 

Gorbaçov'un siyasi mirasını açıkça küçümsemeleriyle öne çıkanlar da vardı.

Devlet Duması milletvekili Leonid Slutsky "Bir Hristiyan olarak yas tutuyorum..." dedi. "Tıpkı SSCB'yi  [Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği] dünyanın siyasi haritasından silmek isteyenlere yardım eden perestroyka süreçleri ve yeni düşünce tarafından parçalanan büyük ülkenin yasını tuttuğum gibi."

Putin'in resmi sözcüsü Dmitry Peskov, Gorbaçov'un ölümünü "ülkemiz için büyük bir kayıp" olarak nitelemekle birlikte, eski liderin Batı'ya karşı "safiyane" tavrını da kınadı.

Interfaks yayınladığı mesajında Peskov'un  "Romantik bir dönem yoktu... Rakiplerimizin kana susamışlığı ortaya çıktı. Bunu zamanında fark etmemiz ve anlamamız iyi bir şey" derken, bu sözleriyle Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin gerekçelerine açıkça atıfta bulunduğunu aktardı.

"Çöküş: Sovyetler Birliği'nin Yıkılışı"nın yazarı tarihçi Vladislav Zubok'a göre, Gorbaçov'un mirasının birçok Rus tarafından olumsuz olarak görülmesi, büyük ölçüde, onun yönetimi sırasında meydana gelen muazzam değişikliklerin bir sonucuydu.

Zubok, The Moscow Times'a verdiği demeçte, "Bunu yaşadığınızda, birilerini suçlamanız gerekiyor ve insanlar Gorbaçov'u suçluyor" dedi.

RFKP Başkanı Gennadiy Zyuganov:
"Tüm halklar için üzüntü kaynağıydı"

Devlet haber ajansı TASS'ın haberine göre, Rusya Federasyonu Komünist Partisi başkanı Gennadiy Zyuganov'un Çarşamba günü yaptığı açıklamada, Gorbaçov'un, yönetimi "ülkemizin tüm halkları" için "mutlak üzüntü, talihsizlik ve sorunlar" getiren bir lider olduğunu söylemesi bir sürpriz olarak görülmedi.

Hayırla ananlar

Rusya Başbakanı Mihail Mişustin, Gorbaçov'a daha olumlu bakanlar arasındaydı. Yaptığı açıklamada, eski liderin "parlak bir devlet adamı" olduğunu dile getirdi.

Öte yandan, Rusya muhalefetinin önemli sesleri, liberal bir müttefik ve demokrasiye inanan biri olarak gördükleri Gorbaçov'un kaybından duydukları yası dile getirmekte ortaklaşıyordu.

Ekho Moskviy radyo istasyonunun eski genel yayın yönetmeni Aleksey Venediktov "Hepimiz yetim kaldık. Ancak bunu herkes fark etmedi," diye yazdı.

Sürgündeki iş adamı Mihayil Hodorkovskiy, Gorbaçov'un ölümünün "kişisel bir kayıp" olduğunu söyledi.

Gorbaçov'un ölümünü hapishanesindeki hoparlörlerden öğrendiğini söyleyen tutuklu muhalefet lideri Aleksey Navalniy, Gorbaçov'un görevinden kendi isteğiyle barışçıl bir şekilde ayrılmış olmasını "eski SSCB'nin standartlarına göre büyük bir başarı" olarak niteledi.

Navalniy, "20. yüzyılın sonlarındaki olaylar için çok önemli olan hayatının ve tarihinin, çağdaşlarından çok gelecek kuşaklarca çok daha olumlu değerlendirileceğinden eminim" dedi.

Bağımsız Novaya Gazeta'nın Nobel ödüllü genel yayın yönetmeni Dmitriy Muratov, Çarşamba günü yazdığı makalede, Gorbaçov'un Ruslara "küresel bir nükleer savaş tehdidi olmaksızın otuz yıllık barış" sunduğunu yazdı.

Muratov "Artık dünya ile nükleer patlama arasında Gorby adındaki adam durmuyor. Onun yerini kim alabilir? Kim?" diye sordu.

"Yahudiler özgürlüklerini ona borçlu"

Eski liderin daha özgül başarılarını hatırlatanlar da vardı. Ukrayna işgaline muhalefeti nedeniyle Rusya'yı terk eden eski Moskova baş hahamı Pinchas Goldschmid, Gorbaçov'u Sovyet yurttaşları üzerindeki seyahat kısıtlamalarını kaldırdığı için övdü.

Goldschmid, tvitinde "Üç milyon Sovyet Yahudisi özgürlüklerini ona borçludur" diye yazdı.

Devlet töreni olacak mı?

Interfaks haber ajansının bildirdiğine göre, Putin'in sözcüsü Peskov, Kremlin'in Gorbaçov'un cenazesi için bir devlet töreni düzenlenip düzenlenmeyeceği konusunda henüz bir karara varmadığını söyldi. Peskov, "Prosedür, akrabalarının ve sevdiklerinin isteğine bağlı olacak. Henüz bir bilgi yok," dedi.

Ancak, Çarşamba erken saatlerde Interfaks'ın geçtiği haberde göndermede bulunulan anonim kaynaklara göre, son Sovyet liderinin devlet töreniyle onurlandırılarak gömülmesi pek olası değil.

Tarihçi Zubok, "eğer doğruysa, böyle bir karar Kremlin'in ülkenin geçmiş liderlerini anma konusundaki isteksizliğinin ve Gorbaçov'un mirasına yönelik müphem duygularının bir göstergesi olacaktır. Bu çok çirkin... ama şaşırmadım" diyor

"Artık Sovyetler Birliği diye bir devlet yok... Bu yüzden [Gorbaçov için] bir devlet töreni, çöküşünün ardından Avusturya-Macaristan'da İmparator Franz Joseph için bir devlet töreni yapmak gibi bir şey olurdu." (AEK)