"Sokaktaki Dayak da İşkencedir"

İşkence nedir? Polisin sokakta uyguladığı şiddet de işkence midir? İşkenceyi yapan kadar belgelemeyen doktor, cezalandırmayan yargı mensubu da sorumlu mudur? İşkenceye maruz kalanlar ne yapabilir, nereye başvurabilir?

Türkiye İnsan Hakları Vakfı (TİHV) Başkanı, Adli Tıp Uzmanı Prof. Dr. Şebnem Korur Fincancı sorularımızı yanıtladı.

"Türkiye'yi, biber gazıyla işkenceden mahkum"

7 Haziran'da Murat Şalçı, Mervan Kurt ve Ahmet Usal Beyoğlu Karakolu'nda şiddet gördü, Şalcı beyin kanaması geçirdi.

17 Haziran'da Ahmet Koca, Fatih'te polislerce aracından indirilerek elleri kelepçelenip dövüldü.

Taksim Karakolu'nda işkence gördüğü iddiasıyla yedi polise dava açan Sezai Yakar'a, aynı polisler tarafından "rüşvet vermeye çalışmaktan" dava açıldı, Yakar ve ona tanıklık eden kişi 10'ar ay hapis cezası aldı.

Bugün de Sivas'ta 25 yaşındaki İsmail Koçyiğit'in, kardeşinin karıştığı trafik kazası ardından gittiği hastanede 15 polis tarafından dövüldüğünü iddia ederek yaptığı şikayet basına yansıdı.

İşkence denildiğinde "Filistin askısı, elektrik işkencesi" gibi yöntemle akla geliyor. Toplumdaki bu algının gerçekliğini sorduğumuz Fincancı, kolluk kuvvetlerinin sokakta ve açık alanlarda uyguladığı şiddetin de işkence tanımına uyduğunu söyledi.

"TİHV olarak, kaba dayağın da işkence olduğunu uzun yıllardır söylüyoruz. İşkence, özgürlüğünden yoksun bırakılmış kişileri korkutma, sindirme, yıldırma amacıyla kasıtlı olarak şiddet uygulanmasıdır. Sokaktaki polis şiddetinde de bu şartın karşılandığını görüyoruz. Sokakta etrafı çevrilerek gitmesi engellenen, özgürlüğünden alıkoyulan insanların uğradığı şiddet de işkencedir."

Fincancı, 11 Nisan'da Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nde (AİHM) Türkiye'nin mahkumiyetiyle sonuçlanan kararın da bu yönde olduğunu hatırlattı.

Öğretmen Ali Güneş, İstanbul'da 28 Haziran 2004'teki NATO Zirvesi sırasındaki protesto gösterilerine katıldığı sırada yüzüne yakın mesafeden biber gazı sıkıldı, şikayetçi oldu ancak işlem yapılmadı. AİHM'e başvuran Güneş haklı bulundu.

AİHM, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin (AİHS) "işkence yasağı" başlıklı maddesinin ihlal edildiğine karar vererek 11 bin 500 Euro tazminat ödemeye mahkum etti.

"Sokakta da işkence suçu işlenebilir ve işkence suçu olması için özel bir takım yöntemler kullanılması gerekmez. En yaygın işkence kaba dayak. Kaba dayak artık sokakta, polis araçlarının içinde veya metruk yerlerde uygulanıyor."

"Doktorlar, savcılar ve hakimler de sorumlu"

Fincancı, "İşkence yapan kolluk kuvvetlerinin yanı sıra işkence mağdurlarına rapor vermeyen, tedavi etmeyen doktorların işkencedeki sorumluluğu nedir?" sorusunu da şöyle yanıtladı:

"Her aşamada sorun var. Muayeneler yeterince yapılmıyor, muayene ortamları uygun değil. Sağlık Bakanlığı 3 bin 500 doktora konuyla ilgili eğitim verdi ancak doktorlar bu alanda çalışabilecekleri bölgelerde istihdam edilmedi."

Ayrıca, yargı mensuplarının da işkence suçunun cezasızlığında sorumlulukları bulunduğunu anlattı.

"Savcılar, işkence mağdurlarının suç duyurularını, başvurularını almakta isteksiz davranıyor. Bazı hakimler de 'işkencenin kesin delili yoktur' diyerek kolluk görevlileri hakkında kolayca beraat kararı veriyorlar."

"Kolluk kuvvetleri korunduklarını hissettiği için işkence uygulamasına devam ediyor."

Fincancı, Eski Adli Tıp Kurumu 3. İhtisas Kurulu Başkanı Nur Birgen'in işkence bulgularını gizlediğini söylediği için "haraket" suçlamasıyla yargılanmış, beraat etmişti.

İşkence görenler nereye başvurabilir?

Fincancı, işkence görenler mutlaka insan hakları örgütlerine başvurması gerektiğini, bu kurumların işkencenin belgeleme işlevini de yerine getirdiğini ifade etti.

Ayrıca, İstanbul Barosu ve Çağdaş Hukukçular Derneği'yle (ÇHD) ortak çalışmaları olduğunu, hukuki destek için de yardım sağlayabildiklerini söyledi.

* Türkiye İnsan Hakları Vakfı Genel Merkezi'nin internet sitesine buradan ulaşabilirsiniz.

Adres: Akbaş Mahallesi Sarıca Sokak No: 7 Altındağ Ankara 06080

Telefon: (0 312) 310 66 36

* TİHV İstanbul, İzmir, Adana, Diyarbakır temsilcilikler ve Van Sığınmacı Ofisi'nin adres ve telefonlarına ulaşmak için tıklayın.

* İnsan Hakları Derneği'nin (İHD) internet sitesine buradan ulaşabilirsiniz.

Adres: Necatibey Cad. No: 82 / 11-12 (6. Kat) Demirtepe, Ankara.

Telefon: 0 312 230 35 67-68-69

e-posta: [email protected]

* İHD şubeleri ve temsilciliklerine buradan ulaşabilirsiniz.

* Çağdaş Hukukçular Derneği (ÇHD) internet sitesi için tıklayın.

* ÇHD Adana, Ankara, Antalya, Bursa, Diyarbakır, İstanbul, İzmir, Mersin ve Van şubelerine bu adresten ulaşabilirsiniz. (AS)