Sporcu Kadına da "Kadın" Denir, "Bayan" Değil

Basketbol Federasyonu'nun "Bayanlar Ligi" yerine "Kadınlar Ligi" ifadesini kullanacağını açıklaması üzerine başlayan tartışmaya ilişkin bianet'in sorularını yanıtlayan Doç. Dr. Sevgi Uçan Çubukçu, "Kadın-kız ayrımına karşı 'bayan' gibi kadını ikincileştiren bir sözcük kullanılıyor. Ama erkeklere 'bay' yerine 'erkek' deniyor. Erkeğin karşılığı da kadındır" dedi.

"Bayan kelimesi aslında nezaket değil, ayrımcılık içeriyor"

Kadın çalışmaları üzerine dersler veren İstanbul Üniversitesi (İÜ) Siyasal Bilgiler Fakültesi'nden Çubukçu "bayan" kelimesiyle tarihsel, toplumsal ve kültürel olarak "kadın"ın dışlandığını anlattı ve şunları söyledi:

"Bayan kelimesini kullanmak kodlanmış, ataerkil davranış biçimlerini çağrıştırıyor. 'Bay' kelimesiyse bunun karşılığı olarak kullanılmıyor. Özde şu noktalarda itiraz edilebilir; 'bayan' nezaket içeren bir sözcük gibi durmasına rağmen aslında ataerkil, ayrımcı kodların kadını ikincileştiren bir ifadesi olarak ortaya çıkıyor. Üstelik ne hukuk dilinde ne de gündelik hayatta bayan kelimesi kullanılıyor."

Çubukçu, ayrıca "bayan" kelimesinin "kısıtlanmış, belli kalıplara sıkıştırılmış davranışları" da içeren bir algı yarattığına işaret etti: "'Bayan işleri' diye anılan bazı ifadeleri çağrıştırdığı gibi, 'hanımlık' anlamında da kullanılmakta."

Sözcüğün kullanımının erkekler aracılığıyla kadınlar arasında da ayrımcılığı körükleyen bir yanı olduğunu belirten Çubukçu, "Erkekler, farklı davranış sergilediğini düşündüğü kadınlar arasında 'bayan' ve 'kadın' ayrımına gider. Hatta onlara göre, bir erdem işareti gibi, kimi kadınlar 'bayan' mertebesine ulaşır, kimileri de ulaşamaz" diye konuştu.

Dil uzmanları "kadın" diyor

Radikal'in haberine göre, Gençlik ve Spor Genel Müdürü Yunus Akgül "İkisi de kabulüm" diyor. Türk Dil Kurumu Başkanı (TDK) Prof. Dr. Şükrü Haluk Akalın, "Baylar ligi" veya "Bay milli takımı" denilmediğini belirtiyor ve "Doğrusu elbette 'Kadınlar ligi'dir. İki yıl televizyonlar, federasyonlar 'kadın' sözünü kullansın, bir süre sonra 'bayan' sözünün kullanımı tuhaf gelecektir" diyor. Dil Derneği Başkanı Sevgi Özel de "kadın" demenin doğruluğunu savunuyor: "Bayan, hanım gibi, nezaket ifadesi olarak kullanılır. 'Erkekler ligi' deniyorsa, 'Kadınlar ligi' neden denmesin? Nasıl 'Baylar ligi' ifadesi kullanılmıyorsa, 'Bayanlar ligi' de kullanılmasın. 'Bayanlar' ifadesini ben biraz tutucu buluyorum."

Dünya "kadın" diyor

Voleybol federasyonunun "bayanlar ligi"ni kullanmaktaki ısrarıysa, uluslararası adlandırmalarla çelişiyor. Her şeyden önce Uluslararası Voleybol Federasyonu kadın voleybolu için "kadın" sözcüğünü kullanıyor. Spor dünyasında uluslararası geçerliliğe sahip dillerden İngilizce'de "bayan" veya "hanım"ın karşılığı olan "lady" yerine "kadın"ın karşılığı olan "woman" kullanılıyor. Futbol, basketbol, jimnastik, tenis alanındaki uluslararası federasyonlar da, organizasyonlarında "kadın" sözcüğünü kullanıyorlar. (BT)